Yurtdışında çalışan Türk vatandaşları, çalıştıkları süreleri Türkiye'deki Sosyal Güvenlik Kurumu'nda da saydırmak ve yaşlılık, emeklilik, malullük gibi hallerde bu kurumun imkânlarından faydalanmak için dışarıda geçen sürelerini borçlandırma yoluna gidebiliyor.
Yurtdışı hizmet borçlanmasından faydalanmak için Türk vatandaşı olmak, yurda kesin dönüş yapmak, belirli nitelikte yurtdışı hizmetine sahip olmak, bu hizmetleri belgelendirmek ve yazılı olarak kuruma müracaat etmek gerekiyor. Bu sürelerin başladığı anda ve talebin yapıldığı dönemde Türk vatandaşı olmak şart. Yabancı bir ülke vatandaşının Türk uyruğuna geçtikten sonra başvuruda bulunması ve dışarıdaki çalışma süresini borçlanması mümkün. Ancak bu durumda yurtdışındaki çalışmasının sadece Türk vatandaşlığına geçtiği dönemi dikkate alınıyor. Çifte vatandaşlık sahibi olanlar, bu uygulamadan faydalanabiliyor. Borçlanma, başvuru sahibince borçlanmak istenilen süre belirtilmişse belirtilen süre üzerinden, belirtilmemişse ispatlayıcı belgelerde kayıtlı bulunan tarihler arasındaki son tarihten geriye doğru olmak üzere borçlanmak istediği gün sayısı esas alınıyor. Bu tespitte bir yıl 360 gün, bir ay 30 gün olarak hesaplanıyor. Eskiden borçlanma miktarının tespitinde döviz esası geçerliydi. Şimdi bundan vazgeçildi ve Türkiye'deki prim baz alınarak ödenecek tutar belirleniyor. Buna göre borçlanma tutarı, prime esas alt ve üst sınırları arasında kalmak kaydıyla başvuru sahibince seçilen prime esas günlük kazancın yüzde 32'sinin borçlanılacak gün sayısıyla çarpımı kadardır. Bu rakam 1 Temmuz 2010-31 Aralık 2010 tarihleri arasındaki borçlanmalarda aylık 243,36 lira ile 1.581,84 lira arasında değişiyor.
Tespit edilen borcun, tebliğ edildiği tarihten itibaren üç ay içinde ödenmesi gerekiyor. Ödemenin yapılmaması halinde, borçlanma işlemi geçersiz sayılıyor. Üç aylık süre içerisinde borcun bir kısmının ödenmesi halinde, ödenen miktara isabet eden süre geçerli. Borcun bir kısmını veya tamamını ödemeyenlerin, bu sürelerinin kanuna göre değerlendirilmesi için, yeniden yazılı başvuruda bulunmaları ve tahakkuk eden borç miktarını süresi içinde ödemeleri gerekiyor. Borçlanma için başvuruda bulunanlar, yurtdışında geçen sürelerinin tamamını veya istediği kadarını borçlanabilirler. Kısmi borçlanma yapmak isteyenler, borçlanacakları süreleri gün, ay ve yıl olarak belirtmek zorunda. Borçlanma başvurusunda bulunup borcu tebliğ edilmeden ya da tebliğ edildikten sonra üç aylık süre içinde borçlanma başvurusundan vazgeçtiklerini yazılı olarak ilgili sosyal güvenlik kuruluşuna bildirenlerin borçlanma başvuruları geçersiz sayılır. Tahakkuk ettirilen borcun tamamını veya bir kısmını ödediği halde, borçlanmalarının iptal edilmesi için başvuruda bulunanların ödedikleri borçlanma tutarının tamamı, faiz uygulanmaksızın TL olarak iade ediliyor. Kısmi iade yapılmıyor.
Borçlandıkları hizmetleri ile malullük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalılar ve ölüm aylığı bağlanamayan hak sahiplerine başvuruları halinde ödenen borçlanma tutarının tamamı faiz uygulanmaksızın TL olarak iade ediliyor. Borçlandıkları hizmetler dikkate alınarak aylık bağlanmış olanlar, borçlanma başvurusundan vazgeçemezler ve bunların ödedikleri borçlanma tutarı iade edilmez.
Borçlanma hakkından faydalanabilmek için Türkiye'de sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi çalışması olanların, en son tabi oldukları sosyal güvenlik kuruluşuna, böyle bir durum söz konusu değilse Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı'na, sosyal güvenlik sözleşmeleri uygulanmak suretiyle kısmi aylık bağlanmış olanların, aylık aldıkları sosyal güvenlik kuruluşuna yazılı başvuruda bulunmaları şart. Yurtdışında hizmet borçlanmasına dair sürelerin 5510 sayılı kanun kapsamında hangi sigortalılık haline göre geçmiş sayılacağının belirlenmesinde söz konusu süreler, başvuru sahiplerinin Türkiye'de sigortalılıkları varsa borçlanma talep tarihindeki en son sigortalılık haline göre, sigortalılıkları yoksa Bağ-Kur kapsamında geçmiş sigortalılık süresi olarak kabul edilir.
Borçlanmada dikkate alınmayan süreler
18 yaşın doldurulmasından önce yurtdışında sigortalı ve ev kadını olarak geçen süreler, Türk vatandaşlığının kazanılmasından önce veya vatandaşlığın kaybedilmesinden sonra yurtdışında sigortalı veya ev kadını olarak geçen süreler, ikili sosyal güvenlik sözleşmesine göre kendilerine kısmi aylık bağlanmış olanların yurtdışında geçen sigortalılık süreleri arasında ve bu sürelerin bitim tarihinden sonraki işsizlik süreleri, sosyal güvenlik kanunlarına göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları kapsamında geçen sürelerle çakışan yurtdışı süreleri borçlandırılma konusu yapılamıyor.
Yurtdışındaki çalışmayı borçlanıp emekli aylığı bağlananlardan ülkeye dönüp bir işte sigortalı olarak çalışanların bağlanan aylıkları kesiliyordu. Ancak yapılan değişiklikle yurtdışında geçen sürelerini borçlanarak aylık bağlananlardan Türkiye'de sigortalı olarak çalışmaya başlayanların da aylıkları kesilmeden sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışmasına imkân tanındı.
Ahmet Yavuz
http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=1070576&title=yu... |
