VUK’un 34. maddesinde ikmalen ve re’sen tarh edilen vergilerin ihbarname ile ilgililere tebliğ edileceği hüküm altına alınmıştır. Nev’i ve doğuşu ayrı olan vergiler için ayrı ayrı ihbarname düzenlenir.

Maddede sadece ikmalen ve re’sen tarh edilen vergilerden bahsedilmiş olmasına karşın ilave olarak bazı durumlarda da vergi ihbarname esasında tarh edilir. Buna göre;

- Beyan üzerine tarh edilen vergiler,

- Vergi karnesine yazılmak suretiyle tarh edilen vergiler,

- Tahakkuku tahsile bağlı vergiler,

- Otomatik olarak tahakkuk eden vergiler

dışında kalan hallerde, yapılan tarhiyatın ihbarname esasında tebliğ edilmesi gerekir.

Vergi ihbarnamelerinin ihtiva edeceği bilgiler VUK’un 35. maddesinde sayılmıştır. Buna göre aşağıdaki hususların ihbarnamede bulunması zorunludur.

- İhbarnamenin tarih ve sayısı,

- Mükellefin adı-unvanı, adresi,

- Vergilendirme dönemi ve vergi türü,

- Verginin matrahı, hesabı ve tutarı,

- Vergi tarhını gerektiren sebepler,

- Vergi mahkemesinde dava açma süresi ve şekli.

Ayrıca takdir komisyonu kararı üzerine tarh edilen vergilere ilişkin ihbarnameye, takdir komisyonu kararı da eklenecektir. Re’sen takdiri gerektiren inceleme raporları da ayrıca ihbarnameye eklenecektir.

Yukarıda belirtilen şekilde düzenlenmeyen ihbarnameler yok hükmündedir. Bu husustaki bazı Danıştay kararları ilgili bölümde yer almaktadır. Bu nedenle VUK’da belirtilen şekle uygun olarak düzenlenmeyen ihbarnamelerin hukuken anlam ifade edebilmesi için, vergi dairesi tarafından şekle uygun olarak yeniden düzenlenmesi gerekir.

İhbarname esasında tarh edilen vergiler, itiraz edilmediği takdirde tebliğ tarihinden itibaren 30 günlük dava açma süresinin geçmesi ile tahakkuk eder ve tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içinde de ödenmesi gerekir.

Dava açılması halinde, verginin tahakkuku vergi mahkemelerinin tarhiyatı tasdik etmesi ile olur. Ancak verginin ödenmesi için, mahkeme kararı üzerine, vergi dairesince bir ihbarname düzenlenerek ilgiliye tebliğ edilmesi şarttır. Bu şekilde düzenlenen ihbarnameye 2 no.lu ihbarname denir. Ödemenin bu ihbarnamenin tebliğinden itibaren bir ay içinde yapılması gerekir. Uygulamada 2 no.lu ihbarname vergi dairelerinin ihtilaflı işler servisince düzenlenir. Bu ihbarname üzerinde ilgili vergi dairesinin adı, ihbarnamenin düzenleme tarihi, numarası, mükellefle ilgili bilgiler, davaya konu olan vergi ve cezaya ilişkin ilk ihbarnamenin tarih ve numarası, mahkeme kararına göre hesaplanan vergi ve cezanın tutarı gösterilir. Ayrıca ihbarnamede ilgili kararın hangi mahkeme tarafından verildiği, karar tarih ve numarası belirtilir.

2 no.lu ihbarnameye karşı normal olarak tekrar yargıya başvurmak söz konusu değildir. Ancak bu şekilde düzenlenen ihbarnamelerde vergi hatası söz konusu olduğu takdirde bu hataların düzeltmeye veya duruma göre yargıya intikal ettirilmesi mümkündür. Yine VUK’un 112/3. maddesi ile 368/2. maddesi gereği, vergi mahkemesi kararına göre hesaplanan vergi ve cezanın, 2 no.lu ihbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren 1 ay içinde ödenmesi gerekmektedir. Vergi mahkemesi kararına karşı olarak Bölge İdare Mahkemesi veya Danıştay’a başvurulması, mahkeme kararlarının yürütmesini durdurmaz. Bu takdirde ayrıca yürütmeyi durdurma talep edilmesi gerekmektedir(1).

Öte yandan İYUK’ un 28. maddesine göre, başlangıçta yapılan tarhiyat için vergi mahkemesi kararından sonra Danıştay veya Bölge İdare Mahkemesine gidilmesi ve Danıştay ve Bölge İdare Mahkemesi kararına göre de ilave vergi ve harç alınması durumu doğmuşsa, bununla ilgili olarak vergi dairesince ilk ihbarnamenin düzenleyip mükellefe tebliğ etmesi gerekmektedir.

Vergi mahkemesinin mükellef lehine karar vermesi ancak mahkemenin bu kararının Danıştay’ca bozulması durumu özellik arz eder. Danıştay’ın bozma kararı uyarınca dava vergi mahkemesinde tekrar görüleceğinden, bu safhada vergi dairesince ayrıca 2 no.lu ihbarname düzenlenemez. Bu husustaki bir özelge ilgili bölümde yer almaktadır.

VUK’un 20. maddesine göre, vergi tarhı idareye ait bir görevdir. Yine VUK’un 114. maddesinde ise, vergi alacağının doğduğu tarihi izleyen takvim yılından başlayarak, beş yıl içinde tarh ve tebliğ edilmeyen verginin zamanaşımına uğrayacağı hükme bağlanmıştır. Bu açıdan verginin tarh edildiği tarih önemlidir. İlke olarak vergi tahakkuk fişi ile tahakkuk eder. Bunun dışındaki hallerde ise vergi ihbarname esasında tarh edilir. Tarha mesnet ihbarname ise, VUK’un 20 ve 34. maddelerine göre düzenlenen ihbarnamedir. Bu noktada yargı organı kararı üzerine düzenlenen 2 no.lu ihbarnamelerin de vergi tarhına mesnet olan ve zamanaşımını kesen bir belge olarak dikkate alınıp alınmayacağı hususu tartışmaya açıktır. Esasında düzenlenen bu ihbarnamelerin de VUK kapsamında düzenlenen ihbarnamelerle aynı ve eşit hüküm yarattığının dikkate alınması bizce gereklidir.

Konuya ilişkin bazı Danıştay kararları ve özelgeler aşağıda yer almaktadır.

Gürol ÜREL*

Yaklaşım

* YMM

(1)  Gürol ÜREL, Güncel Vergi Usul Kanunu Uygulaması, Yaklaşım Yayınları, Ankara 2007, s. 169