I- GİRİŞ

Anonim şirketlerde genel kurulu toplantıya davet etme yetkisi, toplantının türüne göre değişkenlik arz etmektedir. Ancak, konunun bu yönünün uygulamada yeterince bilinmemesi nedeniyle, anonim şirketlerde genel kurulu kimin toplantıya davet edeceği konusunda zaman zaman şirket organları arasında anlaşmazlıklar yaşanmakta, hatta birden fazla şirket organına yetki verilen hallerde organlardan her biri diğerinin bu konuda bir adım atmasını beklemektedir. Dolayısıyla, çalışmamızın konusunu, anonim şirketlerde kimlerin genel kurulu toplantıya çağırmaya yetki olduğu hususu oluşturmaktadır.

II- GENEL KURULU TOPLANTIYA DAVET ETMEYE YETKİLİ OLANLAR

Anonim şirketlerde genel kurulun kimler tarafından toplantıya davet edilebileceğini izah etmeye başlamadan önce, genel kurul toplantılarının çeşitlerine kısaca değinilmesi faydalı olacaktır. Zira, genel kurulu toplantıya davete yetkili olanlar, genel kurul toplantısının türüne göre değişkenlik arz edebilmektedir. Türk Ticaret Kanunu’nda temel olarak, dört çeşit genel kurul toplantısından bahsedilmiştir. Bunlar, kuruluş genel kurulu toplantısı, olağan (adî) genel kurul toplantısı, olağanüstü (fevkalade) genel kurul toplantısı ve imtiyazlı pay sahipleri genel kurul toplantısıdır. TTK’ya göre, istisnaî bazı hallerde, bu sayılanlar haricinde genel kurul toplantısı yapılması da mümkündür.

Örnek vermek gerekirse; anonim şirketin tahvil ihraç etmesi durumunda, tahvil sahipleri genel kurul toplantısı yapılabilir (TTK md. 429, md. 430). Ancak, çalışmamızda, bu türden istisnaî genel kurul toplantıları göz ardı edilmiştir.

Kuruluş genel kurul toplantısı, tedricî kuruluşa tabi anonim şirketlere özgü olan ve TTK’ nın 289 ila 297. maddelerine göre yapılan genel kurul toplantılarıdır. Bu nedenle, ani şekilde kurulan şirketler için söz konusu değildir. Olağan genel kurul toplantısı, her hesap dönemi için yapılması zorunlu olan, şirket organlarının pay sahipleri tarafından seçilmesi, hesaplarının tasdik edilmesi ve kazancın dağıtılması amacıyla yapılan genel kurul toplantısıdır. Olağanüstü genel kurul toplantısı ise, belli bir zamanı olmayan, şirket için lüzumu halinde veya zorunlu ve ivedi sebepler çıktığı takdirde yapılan ve gündemini toplantı yapılmasını gerektiren sebeplerin oluşturduğu genel kurul toplantısıdır. İmtiyazlı pay sahipleri genel kurul toplantısı da, şirket anasözleş-mesine göre imtiyazlı payların bulunduğu anonim şirketlerde, genel kurulun imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını ihlal edecek tarzda anasözleşmeyi değiştirmeye veya şirket sermayesini artırmaya karar vermesi halinde, TTK’ nın 389 ve 391. maddelerine göre genel kurul kararlarını görüşmek amacıyla sadece imtiyazlı pay sahiplerinin katılımıyla yapılan toplantılardır(1).

Şimdi, bu genel kurul toplantılarına ilişkin davetlerin kimler tarafından yapılabileceği hususunu sırasıyla ele alalım.

A- KURULUŞ GENEL KURULUNU TOPLANTIYA DAVETE YETKİLİ OLANLAR

Tedricen kurulan anonim şirketlerde, kuruluş genel kurulu, kurucular tarafından toplantıya davet edilir. Bu davet, her pay sahibine taahhütlü mektup gönderilerek ve gazetelerle ilan edilerek yapılır. Davet mektubunun toplantı gününden en az on beş gün önce gönderilmesi zorunludur (TTK md. 289).

B- GENEL KURULU OLAĞAN TOPLANTIYA DAVETE YETKİLİ OLANLAR

TTK’nın 365. maddesi gereği, anonim şirket genel kurulunu olağan toplantıya davet etme yetkisi yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulunun genel kurulu süresi içerisinde olağan toplantıya davet etmemesi durumunda, genel kurul denetçiler tarafından olağan toplantıya davet edilir (Yönetmelik, md. 9). TTK’ya göre, olağan genel kurul toplantısının, her hesap dönemi sonundan itibaren üç ay içinde ve yılda en az bir defa yapılması zorunludur (TTK md. 364/f.1). Dolayısıyla, hesap dönemi takvim yılı olan anonim şirketlerde olağan genel kurul toplantılarının izleyen yılın Mart ayı sonuna kadar, özel hesap dönemi olan şirketlerde ise, hesap döneminin bittiği günü izleyen ilk üç ay içinde yapılması gerekmektedir.

C- GENEL KURULU OLAĞANÜSTÜ TOPLANTIYA DAVETE YETKİLİ OLANLAR

Olağanüstü genel kurul toplantısının belli bir zamanı yoktur. Şirket için olağan üstü genel kurul toplantısının yapılmasını gerektiren durumların ortaya çıkması halinde, her zaman için yetkili şirket organlarının daveti üzerine yapılır (TTK md. 364/f.3). Anonim şirket genel kurulunu olağanüstü toplantıya davet etme yetkisi hem yönetim kuruluna hem de TTK’ nın 355. maddesi gereği şirket denetçilerine (murakıplara) aittir (TTK md. 365). Dolayısıyla, anonim şirket genel kurulu, lüzumu halinde -örneğin; anasözleşmenin değiştirilmesi, esas sermayenin azaltılması, şirketin bozulan mali durumunun ıslahı amacıyla- yönetim kurulu tarafından olağan üstü toplantıya çağrılır.

TTK’ ya göre, şirket açısından zorunlu ve ivedi sebeplerin ortaya çıkması durumunda, genel kurul, şirket denetçileri tarafından da olağanüstü toplantıya davet edilebilir (TTK md. 355). Esasında, TTK’ nın 355. maddesi hükmü, denetçilere tanınan bir yetki olmanın da ötesinde bir görevdir. Yani, zorunlu ve ivedi sebepler varsa, denetçiler, genel kurulu olağanüstü toplantıya davet etmek zorundadırlar, aksi takdirde görevlerini ihmal etmiş sayılırlar.

Diğer yandan, TTK, azlığa da şirket genel kurulunu olağanüstü toplantıya davet etme hakkı tanımıştır. Buna göre, şirket sermayesinin en az onda biri değerinde -halka açık anonim ortaklıklarda yirmide biri değerinde- paylara sahip olan kimselerin gerektirici sebepleri bildiren yazılı talepleri üzerine, yönetim kurulunun, genel kurulu olağanüstü toplantıya davet etmesi ya da genel kurul zaten toplanacak ise müzakeresini istedikleri maddeleri gündeme koyması zorunludur (TTK md. 366). Bu talebin yönetim kurulunca yerine getirilmemesi durumunda, azlık, şirket denetçilerine müracaat eder ve genel kurulun şirket denetçileri tarafından olağanüstü genel kurul toplantısına çağrılmasını sağlar. Taleplerinin şirket denetçileri tarafından da dikkate alınmaması ya da makul bir süre içerisinde yerine getirilmemesi durumunda ise, azlık pay sahipleri, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemeye müracaat ederek, genel kurulun toplantıya davet edilmesi veya istedikleri hususun gündeme konulması konusunda kendilerine yetki verilmesini talep edebilirler (TTK md. 367). Mahkemenin azlığı yetkili kılması durumunda, toplantıya davete veya gündeme eklenen hususlara ilişkin ilana, mahkemenin izni de yazılır.

D- İMTİYAZLI PAY SAHİPLERİ GENEL KURULUNU TOPLANTIYA DAVETE YETKİLİ OLANLAR

TTK’ nın 389. maddesine göre, genel kurul tarafından esas sözleşmenin değiştirilmesine dair verilen karar, imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını ihlal edecek mahiyette ise, bu karar adı geçen pay sahiplerinin yapacakları özel bir toplantıda verecekleri diğer bir kararla onaylanmadıkça uygulanamaz. Aynı maddeye göre, imtiyazlı pay sahiplerini bu toplantıya davet etme görevi, yönetim kuruluna ve şirket denetçilerine aittir.

Yani, doğal olarak, yönetim kurulunun, imtiyazlı pay sahipleri genel kurulunu toplantıya davet etmesi beklenir. Ancak, yönetim kurulu tarafından toplantıya davet edilmemesi halinde, anılan kurul, denetçiler tarafından toplantıya davet olunur. TTK’ ya göre, imtiyazlı pay sahipleri genel kurulunun, imtiyazlı pay sahiplerinden herhangi birisi tarafından toplantıya davet edilmesi de mümkündür (TTK md. 389).

E- GENEL KURULU TOPLANTIYA DAVETE YETKİLİ OLAN DİĞER KİŞİLER

Tasfiye halinde olan anonim şirketlerde, tasfiye işlemlerinin gereklerinden olan hususlar hakkında karar verilecek ise, şirket genel kurulu tasfiye memurları tarafından toplantıya davet edilir (TTK md. 440/f.2).

İstifa, görev süresinin dolması veya her hangi bir nedenle organsız kalan anonim şirketlerde ise, genel kurul; mahkemece atanmış kayyımlar veya davet konusunda yetki verilmiş azlık pay sahipleri tarafından toplantıya çağırılır. Şirket organlarının genel kurulu toplantıya davet yetkisinin devam edip etmediğinin tespitinde, şirket organlarının görev süresinin bittiği yılı takip eden yılın altıncı ayının son günü esas alınır (Yönetmelik md. 9).

Ayrıca, pay sahiplerinin tamamının imzaları noterce onaylanmış bir yazı ile genel kurul olarak toplanmak istediklerini Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na bildirmeleri durumunda, yalnızca şirket organlarının oluşturulması amacıyla genel kurul toplantısı da yapılabilir (Yönetmelik md. 9).

III- ÖZET VE SONUÇ

Türk Ticaret Kanunu’na göre anonim şirket genel kurulunu olağan toplantıya davet etme görev ve yetkisi yönetim kuruluna aittir. Genel kurulu olağanüstü toplantıya davet etme yetkisi ise hem yönetim kuruluna hem de şirket denetçilerine tanınmıştır. Ayrıca, azlık pay sahiplerinin gerektirici sebepleri bildiren yazılı talepleri üzerine, yönetim kurulunun, genel kurulu olağanüstü toplantıya davet etmesi ya da genel kurul zaten toplanacak ise görüşülmesini istedikleri maddeleri gündeme koyması zorunludur. İmtiyazlı pay sahipleri genel kurulunu toplantıya davet etme görevi, yönetim kuruluna ve şirket denetçilerine aittir. Ancak, imtiyazlı pay sahiplerinden herhangi birisi de kurulu toplantıya davet edebilir.  

Anonim şirket genel kurulunun, özel bazı hallerde, tasfiye memurları ile kayyımlar tarafından toplantıya çağrılması da mümkündür. Bu çerçevede, anonim şirket genel kurulunun, toplantının türüne ve pay sahipliğinin nev’ine göre, ilgili kişiler tarafından toplantıya davet edilmesine ve davetinde Kanun ile anasözleşmede gösterilen şekilde yapılmasına dikkat edilmelidir. Aksine bir durum, yani toplantıya davetin usulü dairesinde yapılmaması, ilgili genel kurul kararının iptal davasına konu olmasına sebebiyet verebilecektir.

Soner ALTAŞ*

Yaklaşım 

 *       Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Başmüfettişi

(·)    Bu çalışmada belirtilen görüşler yazarına ati olup, çalıştığı Kurumu bağlamaz.

(1)    07.08.1996 tarih ve 22720 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Sermaye Şirketlerini Genel Kurul Toplantıları ve Bu Toplantılarda Bulunacak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Komiserleri Hakkında Yönetmelik md. 5/d