|
Katma Değer Vergisi Mükelleflerinin Ödeme Kaydedici Cihazları Kullanmaları Mecburiyeti Hakkında Kanun’un (3100 sayılı Kanun) 5. maddesi uyarınca ödeme kaydedici cihazlar Maliye Bakanlığınca onaylanmaktadır.
I- GİRİŞ Maliye Bakanlığı ilgili madde uyarınca oluşturulan komisyonun görüşünü alarak onay işlemini gerçekleştirmektedir. İlgili Komisyonun görüşlerinin biçimlenmesinde inceleme raporları yardımcı olmaktadır. Yazının amacı ilgili inceleme raporlarının kapsamı hakkında bilgi vermektir. İlgili inceleme raporlarının kapsamlarının belirlenmesine ilişkin Gelirler Genel Müdürlüğü’nün iki yazısı mevcuttur. Bunlardan biri 14.05.1985 tarihli Yazı, diğeri ise 11.11.1987 sayılı Yazı’dır. Yazıda öncelikle Gelirler Genel Müdürlüğü’nün, 14.05.1985 ve 11.11.1987 sayılı Yazıları ele alınacaktır. Daha sonra ilgili yazılar kapsamında onay talebinde bulunan firmalar hakkında yapılan mali ve ekonomik incelemeler hakkında bilgi verilecektir. A- 14.05.1985 TARİHLİ YAZI İlgili yazı uyarınca, yapılan incelemeler sonucu teslim etmiş bulundukları cihazların teknik ve fonksiyonel bakımdan yeterli bulunan ancak, imalat, satış ve satış sonrası işlemlerde Kanun’a ve Genel Tebliğlere uygun olarak faaliyetlerini sürdürüp sürdüremeyeceği ve güvenirliği konularında haklarında tereddüde düşülen müracaatçı kuruluşlar aşağıdaki kapsamlar dâhilinde inceleme yapılacaktır. - Onay talebinde buluna firmanın kuruluş amacı ve sermayesi, - Firma kurucularının ve ortaklarının hisse nispetleri ile bunların kimlik bilgileri, - Firmanın yönetim kurulu başkanı ve üyeleri ile bunların kimlik bilgileri, - Firmanın ticaret odası kayıtları, kuruluşuna ait tüzük, yönetmelik ve ana sözleşmesi, - Firmanın idaresi ile yetkili kılınan kimseler, - Firmanın gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti ve ödeme kaydedici cihazlarla ilgili faaliyeti ve kapasitesi bu kapsamları oluşturmaktadır. B- 11.11.1987 TARİHLİ YAZI Bu yazı ile yukarıda yer alan kapsama ek olarak aşağıdaki bilgilere de yer verilmesi yaralı olacağı ifade edilmiştir. Nezdinde inceleme yapılacak firmanın: - Sanayi siciline kayıtlı olup olmadığı, - Ödeme kaydedici cihaz dışında başkaca bir üretimin olup olmadığı, - Ödeme kaydedici cihazların her türlü bakım ve onarımını yapabilecek yeterli bilgi düzeyine sahip elemanlardan oluşan, yurt içerisine dengeli biçimde yayılmış bir servis örgütünün bulunup bulunmadığı, - Servis örgütünde görevli personelin, firmanın kendi elemanı mı, yoksa anlaşmalı mı olduğu, anlaşmalı ise yapılan anlaşmanın mahiyeti, - Finansman, ithalat, imalat, teknik donanım, satış ve bakım-onarım örgütünün teşkili itibariyle, en az 10 yıl söz konusu alanda faaliyette bulunup bulunmayacağı, - Yedek parça temini yurt dışından sağlanıyorsa yeterli yedek parça stokunun olup olmadığı dikkate alınarak inceleme yapılacaktır. II- ONAY TALEBİNDE BULUNAN FİRMALAR NEZDİNDE MALİ VE EKONOMİK İNCELEME Mali ve Ekonomik inceleme: - Onay talebinde buluna firmanın organizasyon yapısı hakkında incelemeyi, - Firmanın vergi mükellefiyeti ile ilgili incelemeyi, - Firmanın faaliyetleri ile ilgili incelemeyi ve - Firmanın finansman yapısı hakkında yapılan incelemeyi kapsamaktadır. A- FİRMANIN ORGANİZASYON YAPISI HAKKINDA İNCELEME Bu inceleme kapsamında, ilgili firmanın unvanı, faaliyet konusu ve sermaye yapısı hakkında bilgi verilmektedir. Bu tür bilgilerin kaynağı ise genel olarak Ticaret Sicili Gazetesi’dir. Bu başlık altında ayrıca, firmanın yönetim kurulu üyeleri ve idaresi ile ilgili görevleri hakkında bilgi yer almaktadır. B- FİRMANIN VERGİ MÜKELLEFİYETİ İLE İLGİLİ İNCELEME Bu inceleme ile firmanın 3 veya daha fazla dönem içerisindeki satış rakamları ile kâr rakamları irdelenmektedir. İlgili dönemlere ait bilanço ve gelir tablosu rakamları önem arz etmektedir. Bu kapsamda ayrıca firmanın denetim ve tasdik işlemleri hakkında da bilgilere yer verilmektedir. C- FİRMANIN FAALİYETLERİ İLE İLGİLİ İNCELEME Bu başlık altında firmanın günümüze kadar olan faaliyetlerine ilişkin bilgiler öncelik taşımaktadır. Firmanın geleceğe ilişkin hedef ve planları hususunda ki bilgilerde bu kapsamda yer almaktadır. Bu inceleme ile ayrıca firmanın üretim ve satış sonrası hizmetlere ilişkin tespitler de irdelenmektedir. D- FİRMANIN FİNANSMAN YAPISI HAKKINDA YAPILAN İNCELEME Firmanın finansman yapısı ile ilgili inceleme genel olarak 3 veya daha fazla dönemini kapsamaktadır. Firmanın mali tablolarından hareketle yapılacak olan mali analiz sonuçları, firmanın bu işi mevcut mali yapısı ile gelecek on yılda sürdürüp sürdüremeyeceğinin belirlenmesinde bize bilgi verecektir. Genel olarak mali analiz ve buna ilişkin sonuçlar, bir işletmenin geçmiş dönemlerdeki uygulamalarını ve finansal durumunu göstermekte ve firmanın mali yapısı, genel durumu, içinde bulunduğu koşullar hakkında bilgi vermektedir. Firmanın mali tablolarında yer alan kalemler arasında yüzdeler, oranlar yoluyla önemli ilişkiler kurulmasını, bu ilişkilerin ölçülmesini ve yorumlanmasını kapsamaktadır. Bulunan sonuçlar, içinde bulunulan ekonomik ortam da göz önünde bulundurularak değerlendirilmekte ve geleceğe ait öngörüler yapılabilmesi sağlanmaktadır. Dolayısıyla firmanın geçmişe yönelik mali analiz verileri, firmanın mevcut mali yapısı hakkında fikir edinmemize yardımcı olacak, firmanın gelecek yıllarda faaliyetini sürdürüp sürdüremeyeceği hakkında bir sonuç elde etmemizi sağlayacaktır. Genel olarak, firmanın mali yapısını analiz etmek için dikey analiz ve oran analizi yöntemlerinden yararlanılmaktadır. Mali tablolar analizi yöntemlerinden biri olan dikey analiz, analizi yapılan mali tablo üzerinde yer alan kalemlerin grup içindeki yerini ve grupta yer alan kalemler ile olan ilişkisini gösterir. Bu analiz yöntemi ile aktif ve pasif kalemlerin nasıl dağıldığı, dönen ve duran varlıkların ne biçimde kullanıldığı, dönen varlıklara veya duran varlıklara ilişkin kalemlerden hangilerine önemli miktarda yatırımda bulunulduğu saptanmaktadır. Ayrıca işletmenin aşırı borçlanıp borçlanmadığı hususunda da bize yardımcı olmaktadır. İşletmenin mali analizinde kullandığımız yöntemlerden diğeri ise oran yöntemi ile analiz tekniğidir. Bu analiz tekniği ile hesap ve hesap grupları arasında matematiksel ilişkiler kurulmak suretiyle, işletmenin; likidite durumu, mali durumu, işletmenin mali bünyesi ortaya konmaktadır. Firmanın likidite durumu: Likidite oranları işletmenin kısa vadeli borçlarını ve yükümlülüklerini yerine getirip getiremeyeceğine işaret eder. Cari oran, işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü gösterir. İşletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme kabiliyetini ve net işletme sermayesinin yeterli olup olmadığını ortaya koyan cari oran formülü aşağıdaki gibidir: (Cari Oran= Dönen Varlıklar/Kısa Vadeli Borçlar) gelişmekte olan ülkelerde bu oranın 1,5 olmasının yeterli olabileceği kabul edilmektedir. Cari oranı tamamlayan, onu anlamlı hale getiren likidite oranı, işletmenin kısa vadeli borçlarının ne kadarının nakit ve kolayca nakde dönüştürülebilecek kıymetlerle karşılanabileceğini göstermektedir. Likidite oranının formülü aşağıdaki gibidir: Likidite oranı= (Hazır Değerler + Alacaklar) / Kısa Vadeli Borçlar gelişmekte olan ülkeler için bu oranın %100 yani bire yakın olması yeterli kabul edilmektedir. Firmanın Mali Bünye Durumu: İşletmenin ölçülü bir şekilde finanse edilip edilmediğini, finansman riskini ve işletmeye kredi verenlerin güven payını, dolayısıyla işletmenin yükümlülüklerini yerine getirip getiremeyeceğini tespit açısından yapılan mali bünye analizinde değişik oranlar kullanılmaktadır. Kaldıraç oranı, aktiflerin yüzde kaçının yabancı kaynaklarla finanse edildiğini gösterir. Formülü ise aşağıdaki gibidir: Kaldıraç Oranı = Toplam Borçlar/ Aktif Toplamı olması gerektiği kabul edilen genel oran % 60’tır. Oranın çok yüksek çıkması işletmenin spekülatif tarzda finanse edildiğini dolayısıyla mali yönden zor duruma düşme olasılığının yüksek olduğunu göstermektedir. Özsermaye yeterlilik oranı ise işletmenin borç ödeme kapasitesini gösterir. Bu oran işletmenin özsermaye yeterliliği konusunda bilgi vermektedir. Özsermaye yeterlilik oranının formülü aşağıdaki gibidir: Özsermaye Yeterlilik Oranın=Toplam Borçlar/Özsermaye maddi duran varlık/özkaynaklar oranı ise bize ayrıca özkaynakların yeterliliği hakkında bilgi vermektedir. Bu oranın 1 olması maddi varlıkların yalnızca özkaynaklarla finanse edildiğini, özkaynakların yeterli olduğunu, oranın 1’in altında olması özkaynakların maddi duran varlıkların finansmanına yettiği gibi diğer varlıkların finansmanında kullanıldığını göstermektedir. III- SONUÇ 3100 sayılı Kanun uyarınca ödeme kaydedici cihazların onay talebinde bulunan firmalar hakkında ilgili kanun uyarınca oluşturulan komisyonların görüşleri inceleme raporları ile biçimlenmektedir. Dolayısıyla inceleme raporları önemli bilgi kaynağı durumundadır. Bu tarzdaki mali ve ekonomik inceleme raporları ise Gelir İdaresi Başkanlığı’nın, 14.05.1985 ve 11.11.1987 tarihli iki Yazısı ışığında, onay talebinde buluna firmanın organizasyon yapısı hakkında incelemeyi, firmanın vergi mükellefiyeti ile ilgili incelemeyi, firmanın faaliyetleri ile ilgili incelemeyi ve firmanın finansman yapısı hakkında yapılan incelemeyi kapsamaktadır. Mehmet KALKINOĞLU Yaklaşım * Baş Hesap Uzmanı |
