Kurucu hisse senetleri 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun beşinci kısmında tanımlanan hisse senetleri içerisinde yer alan intifa hisse senetlerinin bir türü olarak kabul edilmektedir.

I- GİRİŞ

Söz konusu kurucu hisse senetlerinin alım/satımından sağlanan kazançlar, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80. maddesinde belirtilen değer artış kazancı kapsamında değerlendirilerek 01.01.2006 tarihinden önce alınmaları halinde bir yıl, bu tarihten sonra alınmaları halinde ise iki yıl sonra elden çıkarılmaları halinde gelir vergisine tabi olmayacaklardır.

TTK’da tanımlanan hisse senetlerinin alım/satım kazançlarının vergilendirilmesi Gelir Vergisi Kanunu’nda belirlenmiş ancak son yıllarda anonim şirketlerin ana sözleşmelerinde yaygın olarak yer almayan kurucu hisse senetlerinin, hisse senetleri tanımı içerisinde yer alıp almadığı ve söz konusu hisse senetlerinin alım/satımları sırasında elde edilen kazançların Gelir Vergisi Kanunu açısından değerlendirilmesi hususu tam bir açıklığa kavuşmamıştır.

Konuya açıklık kazandırmak üzere yazımızda, yasalar kapsamında hisse senetleri ve özellikle kurucu hisse senetleri tanımlanacak, ayrıca bu hisse senetlerinin alım/satım kazançları, değer artış kazançları yönünden incelenecektir.

II- MENKUL KIYMETLER

Menkul kıymet, Vergi Kanunlarında her ne kadar tanımı yapılmamış olsa da Gelir Vergisi Kanunu’nun 75. maddesinde menkul sermaye iradının tarifi içerisinde “Menkul Sermaye” olarak yer almıştır. Maddenin 1. fıkrasının metni aşağıdaki gibidir;

“Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısı ile elde ettiği kâr payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır.”

GVK’nın 75. maddesinin ikinci fıkrasında 15 bent tarihinde sayılan gelirlerinin kaynağı ne olursa olsun menkul sermaye iradı olduğu belirtilmiş ve birinci bendinde “Her nevi Hisse Senetlerinin kâr payları (kurucu hisse senetleri ve diğer intifa senetlerine verilen kâr payları … dahil” ifadesi yer almıştır.

III- HİSSE SENETLERİ

Hisse Senetleri, Türk Ticaret Kanunu’nun beşinci kısmında yer almıştır.

Bu bölümde, hisse senetlerinin özellikleri, nevileri ve bu menkul kıymetlerle ilgili uyulması gereken usul ve esaslar yer almıştır.

Kısaca hisse senetleri, anonim şirketlerin TTK ve sermaye piyasası mevzuatında belirlenen usul ve şartlara uygun olarak çıkardıkları, belirli bir miktarda şirket sermayesine katılma payını temsil eden belgelerdir.

Hisse senetleri sahiplerine;

- Kâr payı hakkı,

- Yönetime katılma hakkı,

- Oy kullanma hakkı,

- Rüçhan hakkı,

- Tasfiye payı alma hakkı,

- Şirket faaliyetlerinden bilgi alma hakkı

gibi haklar sağlarlar.

IV- KURUCU HİSSE SENETLERİ

Kurucu hisse senetleri, TTK’nın 402. maddesinde verilen yetkiye dayanarak A.Ş’lerin kuruluşunda veya sermaye artırımında kuruculara, şirket kârının bir kısmına iştirak hakkı temin etmek üzere Ana Sözleşmede belirtilerek nama yazılı olarak çıkarılan bedelsiz hisse senedidir. Kurucu hisse senetleri, belli bir sermaye payını temsil etmediği gibi şirketin yönetimine katılma hakkı da vermez.

Kurucu hisse senetleri, intifa hisse senetlerin bir türünü teşkil etmektedir.

Söz konusu hisse senetleri anonim şirketlerin kuruluşunda hizmeti geçenlere bedelsiz olarak verilen oy hakkından yoksun senetlerdir.

TTK’ nın 298. maddesi “Kurucu hisse senetlerinin nama yazılı ve bedelsiz olması gerektiğini ve bunlara sağlanacak menfaatleri tespit etmiştir.” Yine aynı madde 466/1. maddesine dayanarak yedek akçeler ve pay sahipleri için yüzde %5 kâr payı ayrıldıktan sonra kalanın onda birinin kuruculara tahsis edilebileceğini tespit etmiştir. Bu durumda Kurucu İntifa Senedi sahipleri pay sahipliğine bağlı olmadığı için sermayeye katkıları oranında normal kârdan pay alma ilkesi bunlar hakkında uygulanamaz.

TTK’ nın 403. maddesine göre kurucu hisse senetleri sahiplerine azalık hakkı vermezler. Oy kullanma, iptal davası açma organlara seçilebilmesi, denetleme bilgi alma haklarına sahip değildir. Ancak safi kazanca iştirak tasfiye neticesine iştirak ve rüçhan haklarını haizdirler.

Doktrinde intifa senetleri 4 gruba ayrılmıştır;

a- İntifa hisse senetleri,

b- Kurucu intifa senetleri,

c- Katılma hisse senetleri,

d- Adi intifa senetleri,

Kurucu senetlerinin intifa senetlerinin bir türü olarak hisse senedi olduğu kesindir.

V- HİSSE SENETLERİNİN (KURUCU HİSSE SENETLERİ DAHİL) ALIM/SATIM KAZANÇLARININ VERGİLENDİRİLMESİ

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80. maddesi gereğince genel olarak hisse senetlerinin (Kurucu hisse senetleri dahil) alım/satımlarının değer artış kazancı olarak vergilendirilmesi gerekmektedir.

Gelir Vergisi Kanunu’nun madde ile ilgili Genel Tebliğleri (257, 258 no.lu) ile bunlara bağlı düzenlenen özelgeler dikkate alındığında mükerrer 80. maddesi gereği hisse senetlerinin vergilendirilmesi iki şekilde olmalıdır.

Gelir Vergi Kanunu’nun 30.12.2004 tarih ve 5281 sayılı Kanun ile değiştirilen mükerrer 80. maddesi aynen aşağıdaki gibidir.

“İvasız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç menkul kıymetlerin ve sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar gelir vergisine tabidir.”

Kanun’un mükerrer 80. maddesi ve ilgili Tebliğler incelendiğinde;

01.01.2006 tarihi öncesi ve sonrası iki durumla karşılaşmaktayız.

a- 01.01.2006 tarihinden önce alınan ve tam mükellef Kurumlara ait olup İMKB’de işlem görmeyen hisse senetlerinin elden çıkarılmasından sağlanan kazançlarının değer artış kazancı olarak vergilendirilmesinde,

“1 yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetleri hariç” ifadesi dikkate alınarak (Kurucu Hisse Senetlerini) 1 yıldan fazla süre ile elinde bulundurulanların Satış Kazançlar Değer Artış Kazancı olmayıp vergiye tabi değildir.

b- 01.01.2006 tarihinden sonra alınan hisse senetlerinin elden çıkarılmasında doğan kazançlarını değer artış kazancı olarak vergilendirilmesinde 5281 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonucu söz konusu bir yıllık süre iki yıla çıkarılmıştır.

Bu durumda 01.01.2006 tarihinden sonra alınan ve tam mükellef kurumlara ait olup İMKB’de işlem görmeyen hisse senetlerinin 2 yıldan fazla süreyle elde tutulmaları halinde satışlarının Değer Artış Kazançları dışında olduğu ve gelir vergisine tabi olmayacağı sonucuna varılmaktadır.

VI- SONUÇ

a- Kurucu hisse senetleri, TTK ve Gelir Vergisi Kanunları kapsamında hisse senedi gibi işleme tabi tutulacağı kabul edilmiştir.

b- Kurucu hisse senetlerinin diğer hisse senetleri gibi 01.01.2006 tarihinden önce alınmaları halinde, bir yıl 01.01.2006 tarihinden sonra alınmaları halinde ise iki yıl sonra elden çıkarılmaları (Satılma, Devir vs.) halinde elde edilen kazanç değer artış kazancı olarak gelir vergisine tabi olmayacaktır.

Borsada işlem görenler ile ivazsız intikal edenlerin, müddetle bağlı olmaksızın satışlarından doğan kârları da vergiye tabi tutulmayacaktır.

Kemal ÜNLÜ*

Yaklaşım 

*   YMM, E. Hesap Uzmanı