5510 sayılı Kanun(1), hangi tür kazançların prim hesabında dikkate alınacağını, hangilerinin alınmayacağını 80. maddede ayrıntılı olarak düzenlemiştir.

I- GİRİŞ

Ancak Kanun, kapsamına aldığı sigortalıların çalışma biçimlerine göre farklı esaslar belirlemiştir. Gerçekten, md. 4/1, (a) ve (c) bendi gereğince sigortalı olanların kazançları, kural olarak işverenlerce sigortalıya yapılan ödemelerin toplamı iken, (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için kendilerinin belirleyeceği bir meblağ olacaktır(2).

Bu kadar ayrıntılı düzenleme olmasına rağmen işverenler tarafından sigortalılara, çeşitli nedenlerle (ücretsin izin, istirahat gibi) fiili çalışmanın olmadığı aylarda, ücret dışında çeşitli adlar altında, uygulamada atıfet kabilinden yapılan ödemeler olarak da adlandırılan ve işverenlerin kendi rızalarına dayanarak yaptıkları bu ödemelerin sigorta bildirimi hesabında dikkate alınıp alınmayacağı hususu makalemizin konusunu oluşturmaktadır.

II- ÜCRET DIŞI ÖDEMELER VE SPEK (SİGORTA PRİMİNE ESAS KAZANÇ)

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Prime Esas Kazançlar” başlıklı 80. maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde, ücretlerin hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulacağı, diğer ödemelerin ise öncelikle ödendiği ayın kazancına dahil edileceği ve ücret dışındaki bu ödemelerin yapıldığı ayda üst sınırın aşılması nedeniyle prime tabi tutulamayan kısmının, ödemenin yapıldığı ayı takip eden aydan başlanarak iki ayı geçmemek üzere üst sınırın altında kalan sonraki ayların prime esas kazançlarına ilâve edileceği hükme bağlanmıştır.

Mezkur Kanun hükümlerinin uygulamasına yönelik olarak yayınlanmış olan 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin Birinci Fıkrasının (a) ve (b) Bentleri Kapsamındaki Sigortalılar İle Sadece Genel Sağlık Sigortasına Tabi Sigortalıların Prime Esas Tutulacak Kazançlarına Dair Tebliğ’in(3) “Prime Esas Kazancın Üst Sınırını Aşan Ücret Dışındaki Ödemeler” başlıklı 2.1.5 bölümünde; sigortalılara, çeşitli nedenlerle (ücretsiz izin, istirahat gibi) ay içinde çalışmasının bulunmadığı ve ücret ödenmediği aylarda prime esas kazanca dahil olacak nitelikte ücret dışında bir ödeme yapılması halinde, ücret dışındaki bu ödemelerin, ödemenin yapıldığı ayda sigortalının prim ödeme gün sayısının bulunmaması nedeniyle ödemenin yapıldığı tarihi takip eden iki ayı geçmemek üzere ilgili ayların prime esas kazancına dahil edileceği, ancak ödemenin yapıldığı tarihi takip eden iki ayda da ücret ödemesine hak kazanılmadığı durumlarda, ücret dışındaki bu ödemelerin prime esas kazanca dahil edilemeyeceği öngörülmüş bulunmaktadır.

Örnek: Ayşe Hanım’ın 01.01.2011-01.05.2011 tarihleri arasında istirahatli olduğunu düşünelim. Ayşe Hanım’ın işvereninin bu istirahatli dönemler için gerekli bildirimleri Kurum’a yaptığını ve ayrıca Ayşe Hanım’a yardım maksadıyla 31.01.2011 tarihinde ikramiye adı altında 1.000,00 TL tutarında bir ödeme yaptığını kabul edelim. Bu duruma göre Ayşe Hanım’a yapılan bu ödeme, Ayşe Hanım’ın fiili çalışmasının olmadığı ve istirahatli olduğu bir ayda yapılan ücret dışı bir ödemedir. Ödemenin yapıldığı takip eden iki ayda Ayşe hanımın fiilen çalışmadığı, ücret almadığı ve istirahatinin devam ettiği aylar olduğundan yapılan bu ödeme prime esas kazanca dahil edilemeyecektir.

Ancak bu ödeme 31.04.2011 tarihinde yapılmış olursa Ayşe Hanım 01.05.2011 tarihi itibariyle istirahati bitmiş, fiilen çalışmaya başlamış ve ücrete hak kazanmış olacağından 2011/05 ve 06. Ayların kazancına dahil edilebilecektir. Şöyle ki; Ayşe Hanım’ın aldığı ücretle ücret dışı yapılan ödemenin toplamından oluşan tutar SPEK’ in üst sınırını aşmıyorsa bir seferde, aşıyorsa iki seferde ve karşıladığı kadarıyla prime esas kazanca dahil edilecektir.

III- SONUÇ

Sonuç olarak adı geçen Kanun ve Tebliğ hükümlerine göre, istirahat ve ücretsiz izin gibi fiili çalışmanın olmadığı bir ayda, sigortalıya prim ya da ikramiye gibi ücret dışında bir ödeme yapılması durumunda, ödemenin yapıldığı ayda çalışmanın olmaması, dolayısıyla sigortalının hizmetlerine mal edilecek prim ödeme gün sayısının bulunmaması nedeniyle, ücret dışındaki ödemelerin o ay için sigorta primlerine tabi tutulmaması, ancak takip eden iki ay içerisinde sigortalının çalışması durumunda, bu defa bu aylara ilişkin olarak prim ödeme gün sayısı dikkate alınmak suretiyle sigorta primlerine tabi tutulması, takip eden iki ayda da herhangi bir çalışmanın bulunmaması durumunda ise, söz konusu ödemelerin sigorta primlerine tabi tutulmaması gerekmektedir.

Murat ARAZ*

Yaklaşım

* Kadıköy Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür Yrd., Sosyal Güvenlik Kontrol Memuru

(1)         31.05.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         Ali GÜZEL - Ali Rıza OKUR - Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, Beta Yayınevi, 12. Baskı, İstanbul 2009, s. 230

(3)         28.09.2008 tarih ve 27011 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.