Bu çalışma kaleme alındığında Meclis’te görüşmeleri devam eden “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı” yasalaştığında 5510 sayılı Kanun’da bir çok önemli değişiklik gerçekleşmiş olacak. 

I- GİRİŞ

Bu değişimlerden biri de hizmet çakışmalarıyla ilgili olup çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır.

II- HİZMET ÇAKIŞMALARINDA NE DEĞİŞECEK?

5510 sayılı Genel Sağlık ve Sosyal Sigortalar Kanunu’nun(1) yürürlük tarihi olan 1 Ekim 2008’den önce SSK ve tarım Bağ-Kur sigortalılık süreleri çakıştığında, SSK sigortalılık sürelerine itibar edilmekteydi. Bu uygulamanın kanuni dayanağı mülga 2926 sayılı Kanun’un 2. maddesi ve mülga 506 sayılı Kanun’un 3. maddesiydi. Tarım Bağ-Kur sigortalılığı, bir hizmet akdine bağlı olarak gerçekleşen çalışmalardan dolayı başlayan sigortalılıktan yani SSK sigortalılığından daha önce başlayıp devam ediyor olsa bile, hizmet çakışması durumunda SSK sigortalılık süreleri dikkate alınıyordu. 

Hatta 5510 sayılı Kanun’dan önce tarım Bağ-Kur sigortalılığı ile isteğe bağlı Bağ-Kur ya da isteğe bağlı SSK sigortalılık süreleri çakıştığında, zorunlu bir sigortalılık olmasına rağmen tarım Bağ-Kur sigortalılığı değil isteğe bağlı sigortalılık süreleri esas alınıyordu.

5510 sayılı Kanunla, tarımda kendi nam ve hesabına çalışanların sigortalılık süreleriyle, diğer statüdeki sigortalılık sürelerinin çakışmaları durumunda hangi sigortalılık türüne itibar edileceğiyle ilgili tarım sigortalılarının lehine düzenleme gerçekleşmiştir. Bu bağlamda mezkur Kanun’un 53. maddesinde “Sigortalının, 4. maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentlerinde yer alan sigortalılık hallerinden birden fazlasına aynı anda tabi olmasını gerektirecek şekilde çalışması halinde; öncelikle aynı maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında, (c) bendi kapsamında çalışması yoksa ilk önce başlayan sigortalılık ilişkisi esas alınarak sigortalı sayılır…”  denilmektedir.

Kanun maddesinden de anlaşılacağı üzere, yeni mevzuata göre,  önceki mevzuattan farklı olarak, bir kişinin tarımda kendi nam ve hesabına çalışmasından dolayı başlayan 4/b sigortalılığıyla aynı anda hizmet akdiyle başlayan 4/a sigortalılığının çakışması durumunda, 4/b sigortalılığının sona ermeden 4/a sigortalılığına itibar edilemeyeceği hükmü getirilmiş ve hizmet çakışmasında tarım sigortalılığı bu anlamda 4/a sigortalılığıyla eşit tutulmuştur.

Kısaca ifade edecek olursak, 01.10.2008 tarihinden sonraki süreçte,  hizmet çakışmasında, kısaca “önce başlayan devam eder” olarak formüle edilen bir kişinin 4/a sigortalılığı süreleriyle, tarımda kendi nam ve hesabına çalışmasından dolayı oluşan 4/b sigortalılık süreleri çakıştığında, önce başlayan sigortalılık hangisi ise ona itibar edilecek olup daha önce hizmet çakışması anlamında var olan SSK hizmetlerinin tarım Bağ-Kur hizmetlerine göre üstünlüğüne son verilmiştir.

Yazımıza dayanak olan yasa tasarısı kamuoyuna yansıdığı şekilde yasalaştığı takdirde yukarıda açıkladığımız hizmet çakışması konusunda 01.10.2008’den öncesinde olduğu gibi bir hizmet akdine tabi çalışmaya dayanan çalışmalardan dolayı oluşan sigortalılığa, yani 5510 sayılı Yasa’nın 4. maddesinin 1. fıkrasının (a)  bendine tabi sigortalılığa (eski tabirle SSK’lılığa) öncelik tanınacaktır.  Konuyla ilgili olarak mezkur Yasa tasarısının 33. maddesinde şöyle denilmektedir: “5510 sayılı Kanun’un 53. maddesinin birinci fıkrasının mevcut haline göre sigortalıların 4. maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri kapsamında geçen çalışmalarının çakışması halinde (c) bendine tabi çalışma, diğer bentler kapsamında çakışma olması halinde ise önce başlayan sigortalılık esas alınmakta iken, yapılan düzenlemede sigortalıların 4. maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri kapsamında geçen çalışmalarının çakışması halinde (c) bendine tabi çalışmalarının esas alınması korunmuş, ancak (a) bendi kapsamında hizmet akdine tabi ve (b) bendi kapsamında kendi adına ve hesabına bağımsız olarak geçen çalışmalarının çakışması halinde ise öncelikli olarak (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmalarına imkan sağlanmıştır.”

Kısaca ifade edecek olursak, hizmet çakışmalarında 4. maddenin birinci fıkrasının (c) bendine tabi çalışmalar yani devlet memurluğunda geçen hizmetler her zaman öncelikli olmaya devam edecek ancak (a) bendi kapsamında, hizmet akdine tabi (SSK’lı) çalışmalar ile (b) bendi kapsamında kendi adına ve hesabına bağımsız olarak geçen (Bağ-Kurlu) çalışmaların çakışması halinde ise öncelik (a) bendi kapsamındaki çalışmaların olacaktır. Yani, tabi yerindeyse, “Önce başlayan devam eder” formülü geçerliliğini yitirmiş olacaktır.

III- SONUÇ

Özellikle 5510 sayılı Yasa’dan sonra 4/a’ya tabi hizmetlerinden dolayı emekli olmak 4/b ve 4/c’ye tabi hizmetlerinden dolayı emekli olmaktan daha kolay ve daha avantajlı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Bu minvalde, çalışmamızda bahsettiğimiz değişikliğin sigortalılar açısından yerinde ve isabetli bir değişiklik olduğunu söyleyebiliriz.

Coşkun BİLGİN*

Yaklaşım

*         Beşiktaş Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür Yrd., Sosyal Güvenlik Kontrol Memuru

(1)         16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.