|
Gerek kamuda, gerekse özel sektörde kısmi süreli çalışan işçiler, Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurarak çalışmadıkları süreleri borçlanıp hizmetlerine saydırma olanağına sahip olacaklar.
I- GİRİŞ 1/971 Esas numarası ile TBMM İhtisas Komisyonlarında görüşülmekte olan “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” un, gerek kamuda, gerekse özel sektörde kısmi süreli çalışan işçiler, Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurarak çalışmadıkları süreleri borçlanıp hizmetlerine saydırma olanağına sahip olacaklar. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası ile sigortalı işçinin, emekli olabilmesi için ödemek zorunda olduğu prim gün sayısı, tam aylık için 7200 güne, kısmi aylık için 5400 güne, yaş ise kademelide olsa 65’e yükseltilmişti. Emekli aylığını hak etme koşullarının bu ölçüde ağırlaştırılması özellikle kısmi süreli çalışan işçilerin emekli olabilmelerini olanaksız hale getirmişti. Her ne kadar Yasada, kısmi süreli çalışan sigortalı işçilerin, hizmet akitleri askıda iken, çalışmadıkları sürelerde, isteğe bağlı sigortaya devam edip, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerini kendilerinin ödeyerek, bu süreleri hizmetlerine saydırmalarına olanak sağlanmıştıysa da, isteğe bağlı sigortaya devam edilen süreler kendi adına, hesabına bağımsız çalışan sigortalılık süresi (BAĞKUR statüsünde) sayıldığından, yıl içinde 180 günden az çalışıp daha çok isteğe bağlı sigortaya devam etmek zorunda kalın işçilerin, emekli olabilmeleri için ödemeleri gereken prim gün sayısı 9000 güne yükselmesine neden oluyordu. Gerek Yasa’nın diğer hükümleri ile çelişen, gerekse işçilerin kısmi süreli çalışmalarını dikkate alarak emeklilik koşularını özel olarak düzenleyen hükmünün amacına ters düşen bu uygulamada tasarı ile düzeltilmektedir. II- KISMİ SÜRELİ ÇALIŞAN İŞÇİLERİN ÇALIŞMADIKLARI SÜRELERİ BORÇLANMALARI Tasarıda yapılan düzenlemeyle, 4857 sayılı İş Yasa uyarınca Kısmi Süreli İş Sözleşmesi ile çalışan işçiler, Tasarının Yasallaşıp yürürlüğe girdiği tarihten sonraki kısmi süreli çalıştıkları aylardaki eksik sürelerini borçlanarak hizmetlerine saydırabileceklerdir. Ancak ay içindeki eksik sürelerini borçlanma hakkı sadece kısmi süreli çalışan işçilere tanınmış ve bazı koşullar öngörülmüştür. Buna göre işçinin, eksik sürelerini borçlanabilmesi için; · 4857 sayılı İş Yasası uyarınca Kısmi Süreli İş Sözleşmesi ile çalışması, · Borçlanacağı, sürelerin kısmi süreli olarak çalıştığı aylara ait olması, · Yazılı olarak Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurması (İl veya Merkez Müdürlüklerine · Prime esas kazancın alt ve üst sınırları içinde olmak koşulu ile tercih edeceği kazanç üzerinden primlerini ödemesi gerekmektedir. Görülüyor ki İş Yasası uyarınca Tam Süreli Sözleşme ile çalışan işçilerin , ay içindeki her hangi bir nedenle çalışmadıkları 30 günden az olan günleri, yıl içinde kısmi süreli çalışan işçilerin ise hizmet akitlerinin askıda olduğu ancak hiç çalışmadıkları ayları borçlanmaları olanaksızdır. Örneğin yılda 120 ya da 180 gün çalışabilen mevsimlik işlerin, hizmet akitlerinin askıda olduğu sürelerde hiç çalışmadıkları ayları borçlanmaları olanaksızdır. Oysaki Türk-İş in talep ettiği gibi, çalışma istek ve arzusunda olan ancak iradesi dışında çalışamayan işçinin, tam emekli aylığı hakkından yoksun kalmaması için, hizmet akdinin askıda olduğu ve buna karşın çalıştırılmadığı tüm süreleri borçlanmalarına olanak sağlanması daha adil olacaktır. Kısmi süreli çalışma, Yasa Tasarısının gerekçesinde belirtildiği gibi İş Yasası uyarınca haftada 30 saatten az olan tüm çalışma türlerini kapsamaktadır. Kısmi Süreli İş Sözleşmesi ile çalışan işçilerin, borçlanma yapacakları süreler çalıştıkları aylardaki eksik günleri olduğu için, borçlanacakları süreleri Kurum saptayacaktır. Kısmi süreli çalışan ve çalıştıkları aylardaki eksik günlerinin borçlanarak hizmetlerine saydırmak isteyen işçi, Kuruma yazılı olarak başvurup, kısmi süreli çalıştığı aylardaki eksik günlerinin saptanarak borçlandırılmasını talep edecektir. Kurum sigortalı işçinin kısmi süreli çalıştığı aylardaki eksik günlerini saptayarak işçiye bildirecek, işçi bu sürelere ilişkin sigorta primlerini kendi belirleyeceği kazanç üzerinden ödeyerek hizmet borçlanma işlemini tamamlayacaktır. Ancak borçlanma yapacak işçiler, emekli aylıklarında düşmeye neden olmamaları için, prim ödeyecekleri kazanç tutarını, işverenleri tarafından Kuruma adlarına beyan edilen kazanç tutarının altında belirlememeleri yararlarına olacaktır. Kısmi süreli çalıştıkları aylardaki eksik günlerini borçlanan işçilerin, borçlanacakları sürelerin kamu veya özel sektörde geçmiş olmasına göre ödeyecekleri prim tutarları da farklı miktarlarda olacaktır. Kamuda Kısmi süreli çalışan işçilerin ay içinde çalışmadıkları sürelerdeki genel sağlık sigortası primleri işverenleri tarafından ödendiğinden, ödeyecekleri borç tutarı belirleyecekleri kazancın yüzde 20 si üzerinden hesaplanır iken, özel sektörde gecen sürelerde işçinin kendisi genel sağlık sigortası primini ödememiş ise, borçlanma tutarı yüzde 32 üzerinden hesaplanacaktır. Borçlanılan süreler işçi statüsünde geçmiş sigortalı hizmet olarak değerlendirilecektir. Yasa Tasarısında çalıştıkları aylar içindeki eksik günlerini borçlanmak isteyen işçilerin, borçlanma yapmak üzere Kuruma başvurmaları için her hangi bir sürede öngörülmemektedir. Emeklilik için Kuruma başvurmadan önce borçlanma işlemini tamamlamaları gerekmektedir. Ancak emeklilik için Kuruma başvurdukları sırada da çalıştıkları aylardaki eksik günlerini borçlanma talebinde bulunabilmeleri olanaklıdır. Emeklilik için Kuruma başvurulduktan sonra, emeklilik işlemlerinin yürütüldüğü sırada borçlanma talebinde bulunan sigortalı işçilerin aylıkları, borçlanma tutarını ödedikleri tarihi takip eden aybaşından itibaren başlatılacaktır. Bu konuda bilinmesi gerek başka bir hususta, kısmi süreli olarak kayıt dışı çalıştırılan işçilerin, kayıt dışı olarak çalıştırıldıkları, Kurum tarafından saptandığında, Kurum tarafından saptanan kısmi süreli olarak çalıştıkları aylardaki eksik günlerini borçlanma olanağına sahip olacaklarıdır. III- KISMİ SÜRELİ VEYA MEVSİMLİK İŞLERDE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN HİZMET AKİTLERİ ASKIDA İKEN İSTEĞE BAĞLI SİGORTAYA DEVAM ETTİĞİ SÜRELER İŞÇİ STATÜSÜNDE GEÇMİŞ HİZMET SAYILACAK Yasa Tasarısı ile yapılan diğer önemli bir düzenleme ise, kısmi süreli çalışan işçilerin, ay içinde çalışmadıkları eksik günlerini, isteğe bağlı sigortaya devam ederek hizmetlerine saydırmak istemeleri halinde, isteğe bağlı sigortalı olarak, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerini ödedikleri bu sürelerin de artık işçi statüsünde gecen sigortalı hizmet olarak kabul edilecek olmasıdır. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası’nda, ay içinde 30 günden az çalışan işçilerin, eksik günlerini tamamlamak için isteğe bağlı sigortaya devam etmeleri halinde, isteğe bağlı sigortaya tabi olarak prim ödedikleri sürelerin, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışılan sigortalılık süresi olarak değerlendirilmesi öngörülmüştü. Bu uygulama, Kısmi Süreli İş Sözleşmesi ile çalışıp eksik günlerini isteğe bağlı sigortaya devam ederek tamamlamak isteyen sigortalı işçileri cezalandırma anlamını taşımakta idi. Yapılan değişiklikle kısmi süreli çalışan işçilerin bu yönlü mağduriyetleri giderilmiştir. Ancak kamuda Kısmi Süreli İş Sözleşmesi ile çalışan sigortalı işçilerin isteğe bağlı sigortaya devam etmeleri lehlerine olmayacaktır. Zira isteğe bağlı sigortaya devam ettiklerinde genel sağlık sigortası primlerini de kendileri ödeyecektir. Böylece isteğe bağlı sigortaya tabi olarak ödeyecekleri prim tutarları yüzde 32 üzerinden hesaplanacaktır. Oysaki isteğe bağlı sigortaya devam etmeyip ilerde bu süreleri borçlanmaları durumunda, ay içindeki çalışmadıkları sürelere ilişkin genel sağlık sigortası primlerini işverenleri ödeyeceğinden, bu sürelere ilişkin borçlanma prim tutarları yüzde 20 üzerinden hesaplanacaktır. Celal TOZAN Yaklaşım |
