|
Kurum’ca işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılara gelir veya aylık almakta olanlara ve bunların hak sahiplerine,
I- GİRİŞ Genel sağlık sigortalılarına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere, fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen geçici iş göremezlik, emzirme, evlenme ve cenaze ödenekleri, yaşlılık ve ölüm toptan ödemeleri, sürekli iş göremezlik ve ölüm gelirleri, malullük, yaşlılık ve ölüm aylıkları ile bu aylıklarla birlikte ödenen ek ödemeler ile uzun ve kısa vade sigorta kollarından karşılanan yol, gündelik ve refakatçi giderleri, ilgili Kanun’un 96. maddesi gereğince ilgililerden geri alınmaktadır. Makalemizde Kanun’un 96. maddesi gereğince geri alınacağı belirtilen fazla veya yersiz ödemeler ile ilgili olarak yasal mevzuat kapsamında açılamalarda bulunulacaktır. II- YERSİZ ÖDEMELERİN GERİ ALINMASI 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Yersiz Ödemelerin Geri Alınması” başlıklı 96. maddesinde, yukarıda belirtilen kişilere fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen söz konusu ödemelerin; a) Kasıtlı veya kusurlu davranışlarından doğmuşsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla on yıllık sürede yapılan ödemeler, bu ödemelerin yapıldığı tarihlerden, b) Kurumun hatalı işlemlerinden kaynaklanmışsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla beş yıllık sürede yapılan ödemeler toplamı, ilgiliye tebliğ edildiği tarihten itibaren üç ay içinde yapılacak ödemelerde faizsiz, üç aylık sürenin dolduğu tarihten sonra yapılacak ödemelerde ise bu süre sonundan, itibaren hesaplanacak olan kanunî faizi ile birlikte, ilgililerin Kurum’dan alacağı varsa bu alacaklarından mahsup edileceği, alacakları yoksa genel hükümlere göre geri alınacağı hüküm altına alınmıştır. Buna göre; 1- İlgililerin aşağıda belirtilen kasıtlı ve kusurlu davranışlardan doğan ve hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla on yıllık sürede yapılan fazla ve yersiz ödemeler, bu ödemelerin yapıldığı tarihlerden itibaren hesaplanacak olan kanunî faizi ile birlikte ilgililerden tahsil edilmektedir. İlgililerin kasıtlı ve kusurlu davranışları aşağıdaki hallerde oluşmaktadır. a) Kurum’a verilen veya ibraz edilen belgelerle gerçeğe aykırı bildirimde bulunulması, b) Örneği Kurum’ca hazırlanan belgelerle bildirilmesi taahhüt edilen durum değişikliklerinin bir ay içinde Kurum’a bildirilmemesi, c) Kanunda öngörülen şartlar yerine gelmediği hâlde, sahte bilgi ve belgelerle sağlık hizmetleri ve diğer haklardan, ödeneklerden yararlanılması ile gelir veya aylık bağlatılması, ç) Sahte hizmet kazandırılmak suretiyle sağlık hizmetleri ve diğer haklardan, ödeneklerden yararlanılması ile gelir veya aylık bağlatılması, d) Boşanma nedeniyle gelir veya aylık bağlandıktan sonra boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşanması, e) Gelir ve aylıklarının kesilmesi gerektiği hâlde durumun gizlenmesi ve/veya bildirilmemesi, f) Sigortalılar ile gelir veya aylık alanlara yapılan ödemelerden, hak sahipliği sona ermesine rağmen her hangi bir kişi tarafından tahsilat yapılması. Ayrıca, Fazla veya Yersiz Ödemelerin Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkındaki Yönetmeliğin 5 inci maddesinin 3. fıkrasında; yukarıda belirtilen kasıtlı ve kusuru davranışlardan “Örneği Kurum’ca hazırlanan belgelerle bildirilmesi taahhüt edilen durum değişikliklerinin bir ay içinde Kurum’a bildirilmemesi” hariç olmak üzere, Kurumun yanlış işlem ve ödeme yapmasına sebebiyet veren ve bu suretle adına borç tahakkuk ettirilen ve/veya borç tahakkuk ettirilmesine neden olan kişiler hakkında, Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulacağı belirtilmektedir. Örneğin, 01.06.2008 tarihinden itibaren Kurum’dan yaşlılık aylığı alan sigortalının 01.01.2002-30.04.2008 süresindeki hizmetlerinin sahte hizmet olduğu, 06.12.2021 tarihinde tespit edilmiş ve söz konusu süreye ilişkin hizmetlerin iptal edilmesi nedeniyle sigortalıya bağlanan aylığın başlangıç tarihi itibariyle iptali 2022 Ocak ayında gerçekleştirilmiştir. Sigortalının kasıtlı veya kusurlu davranışından dolayı sigortalıya yersiz yapılan ödemeler, hatalı işlemin tespit tarihinden (06.12.2021) geriye doğru en fazla on yıllık sürede yapılan ödemeler tutarı, kanuni faizi ile birlikte geri alınacaktır. Yersiz ödeme süresi: 06.12.2021 - 10 06.12.2011 Bu durumda, sigortalıya 06.12.2011-06.12.2021 süresinde yersiz ödenen aylık tutarı ile tespit tarihinden sonra bankaya gönderilen 2021/Aralık ayına ait aylık tutarının toplamı, kanuni faiziyle birlikte Kanunun 96 ncı madde hükümlerine göre ilgililerden tahsil edilecek ve ilgililer hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulacaktır. Ancak, yaşlılık aylığının bağlandığı 01/06/2008 tarihi ile 06/12/2011 tarihi arasında yapılan ödemeler ilgili kişilerden istenemeyecektir. 2- İlgililerin kasıtlı ve kusurlu davranışları dışında kalan, Kurumun çalışma sistemi, uygulama değişiklikleri, Kurum çalışanlarının kasıtlı veya kusurlu davranışı, ihmali, dikkatsizliği ve bilgisizliği gibi sebepler sonucu Kurumun hatalı işleminden kaynaklanan yersiz ödemeler hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla beş yıllık sürede yapılan ödemeler toplamı, ilgiliye tebliğ edildiği tarihten itibaren üç ay içinde yapılacak ödemelerde faizsiz, üç aylık sürenin dolduğu tarihten sonra yapılacak ödemelerde ise bu süre sonundan itibaren hesaplanacak olan kanunî faizi ile birlikte, ilgililerin Kurum’dan alacağı varsa bu alacaklarından mahsup edilmek suretiyle, alacakları yoksa genel hükümlere göre geri alınmaktadır. Yersiz ödemenin tespit tarihinden sonra yapılan fazla ödemeler de borca dahil edilmektedir. Örneğin, sigortalıya 30.04.2022 tarihli tahsis talebine istinaden 01.05.2022 tarihinden itibaren yaşlılık aylığı bağlanmıştır. Ancak sigortalının aylık bağlama işlemleri yapılırken, başka bir sigortalının hizmetlerinin sehven dikkate alındığı 28.01.2028 tarihinde anlaşılmış olup, sigortalının aylığı 2028/Şubat döneminde kesilmiştir. Söz konusu hizmetlerin iptal edilmesi nedeniyle sigortalı aylık alma koşullarını kaybetmiştir. Yersiz ödeme Kurumun hatalı işleminden kaynaklandığından sigortalıya hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru beş yıllık sürede yapılan ödemeler toplamı borç kaydedilmiştir. 28.01.2028 - 5 28.01.2023 Bu durumda, Sigortalıya 28.01.2023 -28.01.2028 süresinde yapılan ödemeler üzerinden hesaplanan borç tutarı ilgiliye tebliğ edilecektir. Sigortalının borcunu tebliğ tarihinden itibaren 3 ay içerisinde ödemesi halinde yapılan yersiz ödemeye kanuni faiz uygulanmayacaktır. Üç aylık süre dolduktan sonra sigortalının borcunu ödemesi halinde ise bu üç aylık sürenin sonundan ödemenin yapıldığı tarihe kadar kanuni faiz uygulaması yapılacaktır. Ancak, yaşlılık aylığının bağlandığı 01.05.2022 tarihi ile 28/01/2023 tarihi arasında yapılan ödemeler ilgili kişilerden istenemeyecektir. III- SONUÇ Kurum’ca işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılara gelir veya aylık almakta olanlara ve bunların hak sahiplerine, genel sağlık sigortalılarına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere, fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen geçici iş göremezlik, emzirme, evlenme ve cenaze ödenekleri, yaşlılık ve ölüm toptan ödemeleri, sürekli iş göremezlik ve ölüm gelirleri, malullük, yaşlılık ve ölüm aylıkları ile bu aylıklarla birlikte ödenen ek ödemeler ile uzun ve kısa vade sigorta kollarından karşılanan yol, gündelik ve refakatçi giderleri, Kurum’a verilen veya ibraz edilen belgelerle gerçeğe aykırı bildirimde bulunulması, örneği Kurum’ca hazırlanan belgelerle bildirilmesi taahhüt edilen durum değişikliklerinin bir ay içinde Kurum’a bildirilmemesi, Kanunda öngörülen şartlar yerine gelmediği hâlde, sahte bilgi ve belgelerle sağlık hizmetleri ve diğer haklardan, ödeneklerden yararlanılması ile gelir veya aylık bağlatılması, sahte hizmet kazandırılmak suretiyle sağlık hizmetleri ve diğer haklardan, ödeneklerden yararlanılması ile gelir veya aylık bağlatılması, boşanma nedeniyle gelir veya aylık bağlandıktan sonra boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşanması, gelir ve aylıklarının kesilmesi gerektiği hâlde durumun gizlenmesi ve/veya bildirilmemesi, sigortalılar ile gelir veya aylık alanlara yapılan ödemelerden, hak sahipliği sona ermesine rağmen her hangi bir kişi tarafından tahsilat yapılması nedenleriyle ilgili kişilerin kasıtlı veya kusurlu davranışlarından doğmuşsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla on yıllık sürede yapılan ödemeler, bu ödemelerin yapıldığı tarihlerden, İlgililerin kasıtlı ve kusurlu davranışları dışında kalan, Kurumun çalışma sistemi, uygulama değişiklikleri, Kurum çalışanlarının kasıtlı veya kusurlu davranışı, ihmali, dikkatsizliği ve bilgisizliği gibi sebepler sonucu Kurumun hatalı işleminden kaynaklanan yersiz ödemeler hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla beş yıllık sürede yapılan ödemeler toplamı, ilgiliye tebliğ edildiği tarihten itibaren üç ay içinde yapılacak ödemelerde faizsiz, üç aylık sürenin dolduğu tarihten sonra yapılacak ödemelerde ise bu süre sonundan itibaren hesaplanacak olan kanunî faizi ile birlikte, ilgililerin Kurum’dan alacağı varsa bu alacaklarından mahsup edilmek suretiyle, alacakları yoksa genel hükümlere göre geri alınmaktadır. Mehmet YİĞİTBAŞI Kemal ÜNLÜ Yaklaşım |
