5941 Sayılı Kanun’un 2/2.Maddesine göre, çekin karşılığının tamamen veya kısmen bulunmaması halinde, çeki düzenleyenin (çek sahibinin) banka tarafından bilinen adresi, talep edilmesi halinde hamile verilir.

            7/10.Maddeye göre ise, çekin karşılıksız çıkması dolayısıyla hamili tarafından talep edilmesi üzerine düzenleyicinin banka kayıtlarındaki adreslerinin hamile verilmemesi halinde, ilgili bankaya Cumhuriyet Savcısı tarafından 500 TL’den, 5.000 TL’ye kadar idari para cezası verilir.

            2/5-6.Maddelere göre, çek defterleri, tacir olan ve tacir olmayan kişilere verilecek çekler ile hamiline düzenlenecek çekler olarak, açıkça ayırt edilebilecek biçimde bankalarca bastırılır. Hamiline düzenlenecek çekler için sadece bu çeklere ilişkin işlemlerin işlendiği ayrı çek hesapları açılır. Hamiline düzenlenecek çeklerde, hamiline çek defteri yapraklarının kullanılması gerekir. Çek yapraklarının üzerinde “Hamiline” ibaresi matbu olarak yer alır.

            4/1.Maddeye göre, hamiline çek hesabı sahiplerinin açık kimlikleri, adresleri, vergi kimlik numaraları, bu hesaplardan ödeme yapılan kişilere ait bu bilgiler ile bu kişilere yapılan ödemelerin tutarları ve üzerinde vergi kimlik numarası bulunmayan çeklere ilişkin bilgiler, ilgili bankalar tarafından, dönemler itibariyle, Gelir İdaresi Başkanlığına elektronik ortamda bildirilir.

            4/3.Maddeye göre, bankalar, hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenlendiğini tespit etmeleri halinde, mevcut delilleriyle birlikte durumu, tespit tarihinden itibaren en geç bir hafta içinde Cumhuriyet Başsavcılığına ve Gelir İdaresi Başkanlığına bildirmekle yükümlüdür.

            7/9.Maddeye göre, hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenleyen kişi, bu aykırılığı içeren her bir çekle ilgili olarak 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

            3/8.Maddeye göre, üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihinden (vade anlamında kullanılmaktadır) önce ibraz edilen çekin karşılığının TTK’ nun 707.Maddesi uyarınca kısmen veya tamamen ödenmemiş olması halinde, bu çekle ilgili olarak hukuki takip yapılamaz. İleri düzenleme tarihli (vadeli) çekle ilgili olarak hukuki takip yapılabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine (vadesine) göre kanuni ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve karşılıksızdır işlemine tabi tutulması gerekir.

            7/1.Maddeye göre, tacirin ticari işletmesiyle ilgili iş ve işlemlerinde, tacir olmayan kişinin çek defterini kullanarak çek düzenleyen ve düzenleten kişi 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. 

            7/4.Maddeye göre, kısmen veya tamamen karşılığı bulunmayan çekle ilgili olarak, talep edilmesine rağmen, karşılıksızdır işlemi yapmayan banka görevlisi, şikayet üzerine 1 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

            Geçici birinci maddenin 2 numaralı fıkrasına göre, bankalar 01.07.2010 tarihine kadar müşterilerine yeni çek defterlerini verip, ellerindeki eski çek defterlerini imha etmek zorundadırlar.

            Geçici birinci maddenin 5 numaralı fıkrasına göre, 31.12.2011 tarihine kadar, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden (vade anlamında) önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir.

İbrahim GÜLER 

SMMM