Ekonominin küreselleşmesi nedeniyle yurt dışında ticaret yapmayı düşünen firmaların markalarını yurt dışında tescil ettirmeleri adeta bir zorunluluktur. Türk firmalarının yurt dışındaki marka tescilleri halen 10 bin adedin altında. İhracat yapan firma sayısının 60 bin olduğu ve bu firmaların çoğunun birden fazla marka ile ihracat yaptığı düşünülürse yurt dışı marka tescilinde ne denli yaya kaldığımız ortada. Kabaca bir hesapla ihracatçı firmalarımızın onda dokuzu, uluslararası marka tescili olmadan ticaret yapıyor.

Marka tescili olmaksızın yapılan ticaret ne anlama gelir?

Türkiye’de markanın tescilli olması gerekli, ancak yeterli değil. Hangi ülkelerde ticaret yapılıyorsa, o ülkelerin tamamında ilgili marka tescil ettirilmeli. Bir ülkede tescilsiz marka ile ticaret yapmak, tapusuz araziye inşaat yapmak gibidir. Bunu yapan hukuki sonuçlarına da katlanır. Yani ilgili ülkenin gümrüklerinde veya ülke içinde tescilsiz markalı mallara el konulabilir ve marka suçu nedeniyle yargılanır. Ödeyeceği tazminat da bu işin cabası.
Diğer yandan yıllarca emek verilen Türk markalarının, yurt dışında başka firmalar tarafından haksız yere tescil edildiğine üzülerek şahit olmaya başladık. Nitekim zamanında markasını yurt dışında tescil ettirmeyen Türk firmaları, yabancı piyasalara girmek istediklerinde, başkalarının yaptırdığı tesciller yüzünden büyük sıkıntılar yaşamaktadır. Vakko ve Giovane Gentile bunlardan sadece birkaçı. Bazı firmalar, markasını geri kazanmak için, üçüncü kişilere yüksek miktarlarda devir ücreti öder. Bir kısmı ise markasını devralma şansını dahi bulamaz ve ilgili piyasaya yıllardır tanıttığı markası ile girmekten vazgeçmek zorunda kalır.

Ne yapmalı?

Her firma kendi durumunu gözden geçirerek gelecek 5-10 yıllık planını yapmalı. Yani sadece gidilen ülkede değil, gidilmesi planlanılan ülkelerde de marka tescili yaptırılmalı. Neden? Şimdiden bu hazırlığın yapılmaması durumunda bir başkası, aynı veya benzer markayı, ilgili sınıflarda tescil ettirebilir. Böylece ilgili ülkeye girebilmek için farklı bir markanın kullanılması zorunlu hale gelir. Bugün dünyada 200 civarında ülkenin olduğu düşünüldüğünde, her ülkede ayrı ayrı marka tescili yaptırmanın zorluğu ortada. İşte bu zorluğu hafifletmek için bazı uluslararası anlaşmalar kabul edilmiştir. Bu bağlamda Türkiye’nin de taraf olduğu Madrid Protokolü ile, bugün itibariyle 83 ülkede “tek bir başvuru” ile marka tescili mümkün. Her bir ülkede ayrı ayrı marka tescili yaptırılmasına oranla büyük avantajları olan Madrid sistemi, uygulamada yine de ihtiyaçlara cevap veremiyor. Burada Avrupa Birliği Markası (Topluluk Markası) akla geliyor.

Topluluk Markası nedir?

Halen 27 üyesi bulunan AB ülkelerinin tamamında, “tek başvuru” ile marka tescil ettirilebiliyor. Bu şekilde alınan “Topluluk Marka Belgesi”, tüm Topluluk’ta, yani 27 ülkede geçerli. Öyle ki, bu belgeden doğan hak için her bir ülkenin hukuku ayrı ayrı uygulanmıyor; aksine bir tek hukuk uygulanıyor: Topluluk Hukuku. Dolayısıyla bu belgenin alınması büyük önem taşıyor. Vatandaşlık şartı olmadığı için Türk vatandaşları da Topluluk Marka Belgesi alabiliyor. Bir Topluluk Marka tescilinin maliyeti yaklaşık 2 bin-2.5 bin Euro civarındadır. Tek tek ülkelere yapılan bir tescilin maliyeti ülke başına bin-1.5 bin Euro’dur. Yani iki ülkeye tek tek yapılan tescil maliyeti ile 27 ülkede geçerli bir belge (Topluluk Markası) alınabiliyor.

Çok iyi bir hukuki araç olmasına rağmen 15 yıldan beri faaliyette olan Topluluk Marka ve Tasarım Ofisi’ne (OHIM), Türk firmalarının yaptığı marka başvuru sayısı sadece 1.500 adet. OHIM’e yapılan toplam başvuru ise 924 bin. Bunlardan 700 bini tescil edilmiş. Türk firmalarının tescil sayısı bin 120 adet. Bu da toplam tescilin sadece binde 17’sine karşılık geliyor. (Kaynak: OHIM)

Av. Dr. Cahit Suluk

http://www.ito.org.tr/wps/portal/gazete-detay?WCM_GLOBAL_CONTEXT=ito_portal_tr/ito-portal/gazete/gzt-2011/gzt-2011-2/gzt-2011-2-25/a63caf8045eac762aca9ef3e9e970e87