Kayıt dışı ekonominin varlığının resmi otorite tarafından da kabul edildiği ülkemizde, işletmelerin bazı ödemelerini ve yaptıkları harcamaları belgelendiremedikleri yadsınamaz bir gerçek. Fiilen ödenen ancak belgelendirilemeyen harcamaların karşılığı da çoğu zaman işletmelerin “Kasa”  hesabında ya da “Ortaklardan Alacaklar” hesabında gözüküyor. 

I- GİRİŞ

Vergi incelemelerinde de kasa hesabında veya ortaklardan alacaklar hesabında gözüken yüksek tutarlı bu paralar ortakların işletmeden çektiği para olarak değerlendiriliyor ve kurumlara vergisi mükellefleri açısından “transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı” sayılıyor.

İşletmeden çekildiği varsayılan bu paralar üzerinden faiz hesaplanıp işletmenin geliri sayılıyor ve cezalı olarak kurumlar vergisi isteniyor. Bununla kalınmıyor, hesaplanan faiz üzerinden bir de katma değer vergisi hesaplanıyor. Yetmiyor, örtülü olarak dağıtıldığı kabul edilen kazanç üzerinden kâr dağıtımı stopajı hesaplanıyor.

Adının uzunluğundan dolayı kamuoyunda Torba Kanun olarak bilinen 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile yıllardır birike gelen bu sorun çözüme kavuşturuluyor.

Derginin baskıya girdiği sırada TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilip onay için Cumhurbaşkanlığına gönderilmiş olan 6111 sayılı Kanun’un 11. maddesinin 2. fıkrası ile bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükelleflerine, 31.12.2010 tarihi itibarıyla düzenleyecekleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ile ortaklardan alacaklarını düzeltmeleri ve böylece kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirmelerine imkan sağlanıyor.

II- DÜZENLEMENİN KAPSAMI VE BEYAN

6111 sayılı Kanun ile getirilen hüküm, sadece bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükelleflerini kapsıyor.

Bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri, 31.12.2010 tarihi itibarıyla düzenleyecekleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan;

- Kasa mevcutlarını ve

- İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarını,

Kanunun yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar vergi dairelerine beyan etmek suretiyle kayıtlarını düzeltebilecekler.

Belirtmekte yarar var, kasa fazlalığı yanında ortaklara borçlarında bulunması durumunda kasa fazlalığını ortaklara olan borçlar ile netleştirmeye gerek yoktur. Kasa fazlalığı Kanun kapsamında düzeltilebilir. Buna engel bir düzenleme bulunmuyor.

İşletmenin esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarının belirlenmesinde, tek düzen hesap planında yer alan “131. Ortaklardan Alacaklar” ve “231. Ortaklardan Alacaklar” toplamından “331. Ortaklara Borçlar” ve “431. Ortaklara Borçlar” toplamının çıkarılması sonucunda kalan net tutar dikkate alınacak.

Ödenen vergiler, gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilmeyecek, beyan edilen tutarlar ve ödenen vergiler, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmeyecek, kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacak.

Yapılan beyanla ilgili olarak söz konusu tutarların ortaklara dağıtılıp dağıtılmadığına bakılmaksızın kâr dağıtımına bağlı vergi kesintisi dahil olmak üzere geçmişe yönelik ilave herhangi bir tarhiyat yapılmayacak.

Ayrıca, söz konusu fıkra uyarınca, beyana konu edilen tutarlar üzerinden, finansman hizmeti veya başka isimler altında KDV yönünden tarhiyat yapılmayacak.

Ancak bu hükmün uygulanmasına ilişkin olarak yapılan işlem ve bildirimlerin doğruluğu Maliye Bakanlığı’nca incelenebilecek.

Beyanda bulunan mükellefin tam tasdik sözleşmesi çerçevesinde daha önceki dönemlerine ilişkin rapor düzenlenmiş olması halinde, raporu düzenleyen yeminli mali müşavirin bu işlemlerle sınırlı olarak sorumluluğu aranmayacak.

III- KAYITLARIN DÜZELTİLMESİ

Bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve ortaklardan alacaklar tutarlarını düzeltmek için beyanda bulunan kurumlar vergisi mükellefleri, beyan edilen tutarlar üzerinden % 3 oranında vergi hesaplayacak ve hesaplanan vergiyi beyanname verme süresi içinde ödeyecekler.

Söz konusu tutarların beyanı üzerine, yasal süre içinde de defter kayıtlarının düzeltilmesi söz konusu olacak.

A- KASA MEVCUTLARININ DÜZELTİLMESİ

(X) A.Ş.’nin 31.12.2010 tarihi itibarıyla düzenlediği bilançosunda kasa hesabında 890.000 TL görünmekle birlikte fiilen kasada bulunmayan tutar 880.000 TL’dir. Şirketin dönem içindeki faaliyetleri sonucunda, beyan tarihi itibarıyla kasa mevcudu 950.000 TL olarak görülmektedir.

Bu durumda, her ne kadar beyan tarihi itibarıyla kasa mevcudu 950.000 TL olsa da, 31.12.2010 tarihli bilanço dikkate alınacak. Bu tarih itibarıyla var olan kasa mevcudu içinde fiilen kasada bulunmayan 880.000  TL beyan edilecek ve beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan vergi, beyanname verme süresinde ödenecek.

Buna göre; beyan tutarı 880.000 TL; ödenecek vergi (880.000x%3=) 26.400 TL; muhasebe kayıtları ise aşağıdaki şekilde olacak.

Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan kasa mevcutlarının, kasa hesabından düşülmesi:

Verginin hesaplanması ve tahakkuku:

B- ORTAKLARDAN ALACAKLARIN DÜZELTİLMESİ

(Y) A.Ş’nin 31.12.2010 tarihli bilançosunda bulunmakla birlikte işletme bakımından gerçekte olmayan ortaklardan alacak ve borç tutarları bilanço hesapları itibarıyla aşağıdaki gibidir.

- 131. Ortaklardan Alacaklar             225.000 TL

- 231. Ortaklardan Alacaklar             125.000 TL

- 331. Ortaklara Borçlar                  (115.000) TL

- 431. Ortaklara Borçlar                    (45.000) TL

Buna göre beyan tutarı  [(225.000 + 125.000) - (115.000 + 45.000)=] 190.000 TL; ödenecek vergi (190.000 x %3=) 5.700 TL; muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde olacak.

Bilançoda görülmekle birlikte işletmede bulunmayan ortaklardan alacakların düşülmesi:

Verginin hesaplanması ve tahakkuku

IV- SONUÇ

6111 sayılı Kanun’un 11. maddesinin 2. fıkrası ile bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükelleflerine, 31.12.2010 tarihi itibarıyla düzenleyecekleri bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ile ortaklardan alacaklarını düzeltmeleri ve böylece kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirmelerine imkan sağlanmıştır.

Kurumlar vergisi mükelleflerinin bilançolarında görülmekle birlikte işletmelerinde bulunmayan kasa mevcutları ve ortaklardan alacaklar tutarları, Kanun’un yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar vergi dairelerine beyan edilecek. Beyan edilen tutarlar üzerinden % 3 oranında vergi hesaplanacak ve hesaplanan vergi beyanname verme süresi içinde ödenecek.

Ödenen vergiler, gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilmeyecek; beyan edilen tutarlar ve ödenen vergiler, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak kabul edilmeyecek, kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınacak.

Hayreddin ERDEM*

Yaklaşım

* YMM