Bazı sektörlerde, sektöre has özelliklerden dolayı ticari işlemlerin başlaması ve sonuçlanması mevcut takvim yılını aşabilmektedir. Bu gibi durumlarda firmalar Maliye Bakanlığı’ndan kendilerine has bir özel dönem verilmesini talep edebilirler.

I- GİRİŞ

Özel döneme girişin nasıl olduğu, başvurunun nasıl yapılacağı ve özel döneme girildikten sonra muhasebe hesaplarında yapılması gereken düzenlemeler yazımızın konusunu oluşturmaktadır.

II- YASAL DAYANAK

Vergi Usul Kanunu’nun 174. maddesine göre “Defterler hesap dönemi itibariyle tutulur. Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi dönem başında yeniden açılır.

Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır. Şu kadar ki, takvim yılı dönemi faaliyet ve muamelelerinin mahiyetine uygun bulunmayanlar için, bunların müracaatı üzerine Maliye Bakanlığı 12'şer aylık özel hesap dönemleri belli edebilir. Yeniden işe başlama veya işi bırakma hallerinde, hesap dönemi içinde bir yıldan eksik olan faaliyet süresi, hesap dönemi sayılır. Bu maddeye göre özel hesap dönemi tayin edilenlerin ticari ve zirai kazançları, hesap dönemlerinin kapandığı takvim yılının kazancı sayılır.” denilmektedir.

Yukarıdaki maddeden de anlaşılacağı gibi firmalar faaliyet konularına göre Maliye Bakanlığı’ndan onay alarak kendileri için 12 aylık özel bir hesap dönemi talep edebilmektedirler.

III- ÖZEL HESAP DÖNEMİ TALEBİ

Normal takvim yılı içerisinde kurulup faaliyete başlayan kurumlar vergisi mükellefi bir firma özel hesap dönemine geçebilmek için ilk önce bu talebinin gerekçesini de içeren bir dilekçe ile birlikte Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Kurumlar Vergisi Grup Başkanlığı’na başvuru yapmalıdır.

Söz konusu dilekçede firmanın tanıtıcı bilgileri yazıldıktan sonra neden dolayı özel döneme geçilmek istenildiği belirtilir. Ayrıca firma için uygun olan hesap döneminin de dilekçede başlangıç ve bitiş tarihleri ile belirtilmesi gerekmektedir.

IV- ÖZEL HESAP DÖNEMİNE GEÇİLMESİ

A- KURUMLAR VERGİSİ VE GEÇİCİ VERGİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRME

Maliye bakanlığı firmanın talebine göre özel hesap dönemine geçme isteğini onaylar ise firmaya bunu yazılı olarak belirtir. Söz konusu yazıda özel hesap döneminin başlangıç ve bitiş tarihleri ile hangi tarihten sonra özel döneme tabi olacağı ayrıca belirtilir.

Bu aşamadan sonra firma muhasebe yetkililerinin yapması gereken bazı işlemler vardır. Bu konuları örnekler ile açıklamaya çalışalım

Örnek-1:

Mevcut Mali Dönem                                   : 1 Ocak 2010 – 31 Aralık 2010

Özel Dönem Onayının Tebliğ Tarihi         : 1 Şubat 2010

Özel Hesap Dönemi                                   : 1 Ağustos – 31 Temmuz

Bu durumda mali yılın başlangıcı olan 1 Ocak 2010 tarihi ile özel dönemin başlangıcı olan 1 Ağustos 2010 tarihi arasında 01.01.2010-31.07.2010 kıst dönemi oluşacak ve bu döneme istinaden 14 Ağustos 2010 da normal döneme ilişkin (Nisan-Mayıs-Haziran ayları için) 2. Geçici vergi Beyannamesinin, 31.07.2010 tarihini takip eden 4. ayın 25. gününde ise (25 Kasım 2010 ) kıst dönem Kurumlar Vergisi Beyannamesinin verilmesi gerekecektir.

Örnek-2:

Mevcut Mali Dönem                                   : 1 Ocak 2010 – 31 Aralık 2010

Özel Dönem Onayının Tebliğ Tarihi         : 1 Eylül 2010

Özel Hesap Dönemi                                   : 1 Ağustos – 31 Temmuz

Bu durumda özel döneme geçiş mevcut mali döneme göre ertesi yılda yapılacağı için mükellef firma 31Aralık 2010 tarihine kadar Geçici Vergi Beyannamelerini olması gerektiği gibi verecek 25 Nisan 2011 tarihinde ise 01.01.2010-31.12.2010 dönemine ilişkin Kurumlar Vergisi Beyannamesini verecektir.

Özel döneme geçiş tarihi 1 Ağustos 2011 olduğu için 1 Ocak 2011 – 31 Temmuz 2011 dönemi mükellef için kıst dönem olarak kabul edilecek ve bu dönem için 14 Mayıs 2011 de 1. geçici Vergi Beyannamesini,  14 Ağustos 2011 de 2. Geçici Vergi Beyannamesini ve 25 Kasım 2011 tarihinde ise kıst dönem için Kurumlar Vergisi Beyannamesini verecektir.

Kurumlar vergisi ve Geçici Vergi Beyannameleri için durum yukarıda anlatıldığı gibi olacaktır. Bunun dışında Muhtasar Beyname, Katma Değer Vergisi Beyannamesi ve Damga Vergisi beyannamesi için herhangi bir problem olmayacak ve eskisi gibi verilmeye devam edecektir.

B- AMORTİSMANLAR HESAPLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRME

Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre araç alımlarında kıst amortisman yöntemi ile hesaplanması bunun dışında kalanlarda amortismanların 1 yıllık olarak ayrılması gerektiği belirtilmiştir.

Özel hesap dönemi normal dönemden farklı bir dönemi kapsadığı ve normal dönemi böldüğü için yıllık amortisman tutarının hesaplanmasında tereddütler yaşanmaktadır. Yukarıda verdiğimiz örneklere istinaden amortisman mevzusunu da açıklamaya çalışırsak;

Örnek-1:

Mevcut Mali Dönem                                   : 1 Ocak 2010 – 31 Aralık 2010

Özel Dönem Onayının Tebliğ Tarihi         : 1 Şubat 2010

Özel Hesap Dönemi                                   : 1 Ağustos – 31 Temmuz

Alım Tarihi 15 Mayıs 2009 ve alım tutarı 100.000 TL olan bir demirbaşın % 20 oranında normal amortismana tabi tutulduğunu farz edersek

Amortisman Giderleri

2009 Yılı İçin Amortisman Gideri               : 100.000 x 0,20                = 20.000 TL

1 Ocak 2010-31 Temmuz 2010 İçin          : [(100.000 x 0,20)/ 12]x7    =  11.667

1 Ağustos 2010-31 Temmuz 2011 İçin      : 100.000 x 0,20                = 20.000 TL

1 Ağustos 2011-31 Temmuz 2012 için       : 100.000 x 0,20                = 20.000 TL

1 Ağustos 2012-31 Temmuz 2013 için       : 100.000 x 0,20            = 20.000 TL + 8.333

Görüldüğü üzere özel döneme geçişte kıst amortisman uygulaması yapılmış ve 2010 Yılı için eksik hesaplanan tutar itfa yılında amortisman tutarına eklenmiştir.

C- GELECEK AYLARA AİT GİDERLER (180) VE GELECEK AYLARA AİT GELİRLER HESAPLARI (380)

Bilindiği üzere 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı ile 380 Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı, işletmede oluşan gelir ve giderleri, muhasebenin temel ilkelerinden dönemsellik ilkesi gereği kayıtlara almak için kullanılan hesaplardır.

Mükellef (A) Firmasının Ocak 2010 tarihinde 3 senelik bakım anlaşması imzalandığını ve bakım bedelinin senelik 1.200 TL olduğunu ve bakım bedelinin bankadan ödendiğini varsayalım. Bu durumda muhasebe kayıtlarımız aşağıdaki gibi olacaktır ( KDV dikkate alınmamıştır)

––––––––––––––––––––––––01.01.20010–––––––––––––––––––––––––––

7XX İlgili Gider Hesabı                                                     100 TL

180 Gelecek Aylara Ait Giderler                                    1.100 TL         

280 Gelecek Yıllara Ait Giderler                                     2.400 TL

                102 Bankalar                                                                         3.600 TL

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Takip eden ayda firmanın yapacağı kayıt aşağıdaki gibi olacaktır.

––––––––––––––––––––––––01.02.20010–––––––––––––––––––––––––––

7XX İlgili Gider Hesabı                                                           100 TL

                180 Gelecek Aylara Ait Giderler                             100 TL

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Şubat 2010 Tarihinde özel hesap dönemine geçişinin onaylandığını ve 1 Ağustos 2010 Tarihinin özel dönem başlangıç tarihi olduğunu düşünürsek 180 Hesap içerisinde bulunan ve Ağustos 2010 – Aralık 2010 dönemine ait tutarların muhasebe kayıtlarında 280 Hesaba çekilerek düzeltilmesi uygulama açısından doğru bir yaklaşım olacaktır.

D-GELİR TAHAKKUKLARI (181) VE GİDER TAHAKKUKLARI (381)

Tahakkuk hesapları işletmede henüz gerçekleşmemiş bir gelir ya da gider ile dönem sonunda düzenlenen ve iki dönemi birden kapsayan faturaları muhasebe kayıtlarına almak için kullandığımız hesaplardır.

Özel döneme geçiş açısından incelediğimizde özellikle dönem sonu gelen ve iki döneme birden yayılan elektrik ve benzeri faturalar özellik arz etmektedir. Muhasebenin Temel ilkelerinden dönemsellik ilkesi gereği bu tarz faturalarda tahakkuk işlemi yapmak ve söz konusu gideri ilgili döneminde giderleştirmek gerekmektedir.

Konuyu daha net anlatabilmek açısından şöyle bir örnek verelim;

Ocak ayında gelen elektrik faturasında sayaç okuma dönemi 21 Aralık 2009 - 20 Ocak 2010 olarak gözüküyor olsun. Toplam tutarın 3.000 TL olduğunu var sayarsak;

3.000 / 30 = 100 TL gün başına düşen elektrik gideri

10 x 100   =  1.000 TL      2009  Yılında gider yazılması gereken tutar

20 x 100   =  2.000 TL      2010  Yılında gider yazılması gereken tutar

Mali yıl içerisinde gelen faturalarda eğer aylık olarak raporlama yapılmıyorsa bu tahakkuk kaydı yapılmamaktadır fakat yıl içerisinde özel döneme geçen bir firma için söz konusu tahakkukların atlanmaması önem taşımaktadır.

V- SONUÇ

Firmalar kar ve zararlarının oluştuğu tarihleri göz önüne alarak veyahut iş yoğunluklarına göre Maliye Bakanlığı’ndan özel dönem talebinde bulunabilirler. Kendileri için uygun olan dönemi ve bu döneme geçme taleplerinin gerekçelerini belirttikleri bir dilekçe ile başvuru yapılır ve Maliye Bakanlığı’nın yazılı onayından sonra özel döneme geçilir

Özel döneme geçen mükelleflerin amortisman hesapları, tahakkuk hesapları ve gelecek aylara/yıllara ait gelir ve gider hesaplarında gerekli düzenlemeleri yapmaları gerekmektedir.

Özel dönemin onaylanmasının ardından firmaların kuruluş ana sözleşmesinde belirtilen mali dönem bölümünü özel dönem tarihlerine göre revize etmeyi de unutmamaları gerekmektedir.

Güçlühan ECE*

Yaklaşım

_________________________________

* Muhasebe Müdürü, SMMM