1999 yılından beridir 506 sayılı Kanun’un 79. maddesinde sigortalının ilgili yasal ve idari düzenlemelerle belirtilen bir gerekçe olmaksızın 30 gün üzerinden bildirilmesinin zorunlu olduğu hükme bağlanmıştı.

I- GİRİŞ

Söz konusu hüküm 01.10.2008 tarihinden beridir yürürlükte olan 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nca belirtilmiştir. Buna göre Kanun’un 86. maddesi gereği; ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların, otuz günden az çalıştıklarını ispatlayan belgelerin işverence ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesine eklenmesi şarttır. Kamu idareleri ile toplu iş sözleşmesi imzalanan işyerlerinde bu şart aranmaz. Sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgelerin aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin Kurum’ca geçerli sayılmaması halinde, otuz günden az bildirilen sürelere ait aylık prim ve hizmet belgesi Kurum’ca resen düzenlenir ve muhteviyatı primler tahsil olunur. Bu sebeple ay içinde tam çalışmış sigortalı İş Kanunu’nca zorunlu olan hafta talilide dahil olma üzere 30 gün üzerinden bildirilecektir.

Makalemizde sigortalının 5510 sayılı Kanun’a göre ay içinde 30 günden az çalışma durumunda düzenlenecek belgelerin ne olduğu izah edilecektir.

II- SİGORTALILARIN OTUZ GÜNDEN AZ ÇALIŞTIĞI SÜRELERİ İSPATLAYAN BELGELER

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 86. maddesi gereği; ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların, otuz günden az çalıştıklarını ispatlayan belgelerin işverence ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesine eklenmesi şarttır. Söz konusu Kanun çerçevesinde düzenlenen ve 12.05.2010 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği 102. maddesi gereği otuz günden az çalışılan süreleri ispatlayan belgeler şu şekildedir.

Buna göre;

- Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yetkilendirilmiş sağlık hizmeti sunucularından veya işyeri hekimlerinden alınmış istirahatlı olduğunu gösteren rapor.

- Ücretsiz veya aylıksız izinli olduğunu kanıtlayan izin belgesi.

- Disiplin cezası uygulaması, gözaltına alınma ile tutukluluk hâline ilişkin belgeler.

- Kısmi süreli çalışmalara ait yazılı iş sözleşmesi.

- İşverenin imzasını da taşıyan puantaj kayıtları.

- Grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulduğunu veya işe ara verildiğini gösteren ilgili resmî makamlardan alınan yazı örneği.

Söz konusu belgeler sigortalıların eksik gün bildirimine ilişkin (yönetmelik eki) bilgi formu ekinde -ki bu ek Yönetmelik ek-10 olduğu için ek-10 belgesidir- Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilir veya Acele Posta Servisi, iadeli taahhütlü ya da taahhütlü olarak gönderilir.

Söz konusu belgelerden geriye yönelik olarak her zaman düzenlenebilir nitelikte olanları, aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süreden sonra verilmesi hâlinde işleme konulmaz. Bu durumların dışındaki otuz günden az çalışılan sürelere ait geçerli belgeleri belirlemeye Sosyal Güvenlik Kurum Yönetim Kurulu yetkilidir. Toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleriyle kamu işyerlerinde çalışan sigortalılara ilişkin eksik bildirim nedenlerinin aylık prim ve hizmet belgesinde belirtilmesi şartıyla ayrıca belge aranmaz.

Bununla beraber söz konusu yönetmelik maddesini izah eden ve 28.09.2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na Verilmesine ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ”de belirtilen eksik gün nedenleri aşağıda sayılmıştır. Buna göre;

1- İstirahat

2- (*)

3- Disiplin cezası

4- Gözaltına alınma

5- Tutukluluk

6- Kısmi istihdam

7- Puantaj kayıtları

8- Grev

9- Lokavt

10- Genel hayatı etkileyen olaylar

11- Doğal afet

12- Birden fazla

13- Diğer

15- Devamsızlık

16- Fesih tarihinde çalışmamış

17- Ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma

18- Kısa çalışma ödeneği

19- Ücretsiz doğum izni

20- Ücretsiz yol izni

21- Diğer ücretsiz izin

III- 30 GÜNDEN EKSİK GÜN NEDENLERİNİN BİLDİRİLMESİ

Ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmayan ve çalıştırılmadığı günler için de ücret ödenmediği beyan edilen sigortalılara ilişkin olarak, aylık prim ve hizmet belgesinde kayıtlı eksik gün nedeni hanesine, Tebliğde belirtilen nedenlerden sigortalının durumunu açıklayan kod numarası aylık prim ve hizmet belgesine kaydedilir. Kamu işyerleri ve toplu iş sözleşmesi imzalanan işyerleri hariç olmak üzere, ay içinde bazı iş günlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların eksik çalıştıklarını ispatlayan belgelerin Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan belge ile aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde işyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğü’ne elden verilmesi veya aynı süre içinde posta ile gönderilmesi gerekir.

Eksik gün nedenlerine ilişkin bilgi ve belgelerin Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilmemesi veya Kurum’ca geçerli sayılmaması halinde, 7201 sayılı Kanun’a göre tebliğ edilecek yazı ile işverenden eksik gün nedenlerine ilişkin bilgi ve belge değil, sigortalıların eksik bildirilen sürelerine ilişkin ek nitelikteki aylık pim ve hizmet belgelerinin verilmesi istenilecektir. İşverenden istenilecek olan ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesindeki prime esas kazanç tutarının ne kadar olacağı, sigortalının ilgili ayda daha önce Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmiş olan prime esas kazanç tutarının prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle bulunan günlük kazanç tutarının eksik bildirilen gün sayısı ile çarpılması suretiyle hesaplanır.

Örnek-1: İşverence 2010/Aralık ayına ilişkin olarak düzenlenen aylık prim ve hizmet belgesinde A sigortalısı 25 gün ve 750 TL SPEK üzerinden bildirilmiştir. Sigortalı 5 gün iş göremezlik raporu-istirahat aldığı için işe gelememiştir. Söz konusu 5 günlük istirahat raporu 2010/Aralık ayına ilişkin olarak düzenlenen aylık prim ve hizmet belgesi ile beraber ek-10 belgesi ekinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilmiştir. Söz konusu rapor Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilmemiş olsaydı bu durumda -ki ek-10 ekinde eksik günü belgeleyen bilgi ve belgelerin Kurum’ca geçerli sayılmaması üzerine de aynı durum olur- Kurum (A) sigortalısı için eksik bildirilen 5 günün bildiriminin yapılmasını ek nitelikteki aylık prim ve hizmet belgesi ile isteyecektir. Eksik bildirilen günlere ilişkin ek nitelikteki prim belgeleri Sosyal Güvenlik Kurumu ilgili yazısının tebliğinden itibaren bir aylık süre içinde verilmiş olsaydı işverenliğe aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin sekizde biri tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

Bununla beraber 31 gün çeken aylarda 1 gün istirahat raporu alan sigortalı 30 gün üzerinden bildirilecektir.

Örnek-2: 2010/Aralık ayında 1 gün raporlu olan sigortalının;

Prim ödeme gün sayısı 31-1=30 olacağından,

Prim ödeme gün sayısı “30” gün olarak bildirilecek ve eksik gün sayısı girilmeyecektir.

IV- SONUÇ

Ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların, otuz günden az çalıştıklarını ispatlayan belgelerin işverence ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesine eklenmesi şarttır. Sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgelerin Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin Kurum’ca geçerli sayılmaması halinde, otuz günden az bildirilen sürelere ait primler Kurum’ca resen tahakkuk ettirilerek tahsil edilecektir. Eksik bildirilen günlere ilişkin ek nitelikteki prim belgelerinin Sosyal Güvenlik Kurumu ilgili yazısının tebliğinden itibaren bir aylık süre içinde verilmesi halinde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 102-c/2 maddesi uyarınca aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin sekizde biri tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Ek nitelikteki prim belgelerinin Sosyal Güvenlik Kurumunca resen düzenlenmesi halinde 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 102-c/3 maddesi uyarınca aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

Ersin UMDU*
Yaklaşım

* Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi

(*) Sosyal Güvenlik Kurumu’nun eksik gün nedenlerinde yapılan değişikliliklere ilişkin duyurusuna istinaden Ay içinde bazı iş günlerinde çalışmayan ve çalışmadığı günler için de ücret ödenmeyen sigortalılara ilişkin eksik gün nedenlerinden, 02- Ücretsiz/aylıksız izin seçeneği kaldırılmış, yerine;

19- Ücretsiz doğum izni,

20- Ücretsiz yol izni,

21- Diğer ücretsiz izin

seçenekleri ilave edilmiştir. Bu bağlamda, 1- 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesine istinaden doğum yapan kadın işçiye altı aya kadar verilen ücretsiz doğum izni için, “19-Ücretsiz doğum izni” seçeneği, 2- 4857 sayılı İş Kanunu’nun 56. maddesine istinaden, yıllık ücretli izne çıkan işçiye dört güne kadar verilen ücretsiz yol izni için “20-Ücretsiz yol izni” seçeneği, 3- Yukarıda belirtilen nedenlerin dışında verilen ücretsiz izinler için “21-Diğer ücretsiz izin” seçeneği, işaretlenecektir.