Kabul edilen 6102 sayılı (yeni) Türk Ticaret Kanunu(YTTK)(1), anonim şirketlere yönelik köklü değişiklik ve yenilikler öngörmektedir. İşte, bu çalışmamızda, yeni Türk Ticaret Kanunu’nun anonim şirket kuruluşu için aradığı şartlar üzerinde durulacaktır.

I- GİRİŞ

II- YTTK’YA GÖRE ANONİM ŞİRKET İN TANIMI VE KONUSU

YTTK’da, anonim şirket  “sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirket” olarak tarif edilmekte, pay sahipleri nin sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye  payları ile ve şirkete karşı sorumlu olacakları öngörülmektedir (YTTK md. 329). Bu manada, 6762 sayılı (eski) Türk Ticaret Kanunu(ETTK)’ndaki  anonim şirket tarifi, “bir unvana sahip” ibaresi çıkarılarak YTTK’ya aynen alınmıştır. Yine, ETTK’nın 271. maddesinde olduğu üzere, YTTK’da da anonim şirketlerin faaliyet konularına ilişkin bir sınırlama getirilmemekte, temel kriter olarak “kanunen yasak olmama” şartı benimsenmektedir. Bir başka deyişle, kanunen yasaklanmamış her türlü ekonomik amaç ve konu için anonim şirket kurma olanağı, YTTK’nın yürürlüğe gireceği dönemde de varlığını koruyacaktır (YTTK md. 332).

III- YTTK’YA GÖRE ANONİM ŞİRKET KURULUŞU İÇİN GEREKLİ EN AZ SERMAYE  TUTARI

6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu (ETTK), esas sermaye  sistemini kabul etmiş tir. YTTK’da ise, esas sermaye  sistemi ile birlikte kayıtlı sermaye  sistemine de yer verilmektedir. Dolayısıyla, halka açık olmayan anonim şirket lerin Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin alarak kayıtlı sermaye sistemine geçmeleri mümkün olabilecektir (YTTK md. 332/f.3). Hisse senetlerini halka arz etmek üzere kurulan anonim şirketler ile kurulmuş olup da sermaye artırmak suretiyle hisse senetlerini halka arz edecek olan anonim şirketler ise, Sermaye  Piyasası Kurulu’ndan izin almak sureti ile kayıtlı sermaye sistemini kabul edebileceklerdir (SPK md. 12/f.1; YTTK md. 332/4).

Bu itibarla; esas sermaye  sistemini(2) kabul eden anonim şirket lerin kuruluştaki esas sermayelerinin 50.000 TL’den, kayıtlı sermaye  sistemi ni kabul eden ancak halka açık olmayan anonim şirketlerin “başlangıç sermayesi ”nin(3) ise 100.000 TL’den(4) az olmaması gerekecektir (YTTK md. 332/f.1). Buna karşılık, YTTK, asgarî sermaye  tutarlarının, Bakanlar Kurulu tarafından artırılabileceğini öngörmekte, ancak bu konuda bir sınırlama getirmemektedir (YTTK md. 332/f.1).

IV- YTTK’YA GÖRE TAAHHÜT EDİLEN SERMAYENİN ÖDENMESİ GEREKEN EN AZ TUTARI VE ÖDEME SÜRESİ

YTTK, anonim şirket sermayesinin tamamının yahut bir kısmının nakden taahhüt edilmesi halinde, nakden taahhüt edilen payların itibarî değer lerinin en az %25’inin tescilden önce, kalan %75’inin de şirketin tescilini izleyen 24 ay içinde ödenmesini zorunlu hale getirmektedir (YTTK md. 344/f.1). Bunun yanında, YTTK, şirket esas sözleşmesi ile %25’ten daha yüksek bir tutarın ödenmesinin ve kalan kısmın 24 aydan daha kısa bir sürede tahsilinin kayıt altına alınmasına da olanak sağlamakta, söz konusu nakdi ödemeler için şirket adına bankada özel bir hesap açtırılmasını ve taahhüt edilen payların Kanun’da öngörülen %25’lik kısmının yahut ana sözleşmede öngörülen daha yüksek tutarının ödendiğinin ticaret sicil müdürlüğüne hitaben düzenlenen banka mektubu ile ispat edilmesini zorunlu hale getirmekte, şirketin, tüzel kişilik kazanmasını takiben durumun ticaret sicili  müdürlüğü  tarafından bankaya bildirilmesini ve şirket adına yatırılan tutarın şirkete iade edilmesini öngörmektedir (YTTK md. 345/f.1).

Şirketin Kanun’da öngörülen süre içerisinde tüzel kişilik kazanamaması halinde ise, durum ticaret sicili  müdürlüğü  yazısı ile bankaya iletilecek ve yatırılan bedeller banka tarafından sahiplerine iade edilecektir (YTTK md. 345/f.2).

V- YTTK’YA GÖRE ANONİM ŞİRKET KURULUŞU İÇİN GEREKLİ EN AZ KURUCU SAYISI

ETTK, anonim şirket  kuruluşu için pay sahibi olan en az beş kurucunun bulunmasını şart koşmakta idi (ETTK md. 277). YTTK ise, kurucular için asgari bir sayı öngörmemektedir. Bu itibarla, YTTK’nın yürürlüğe girmesi ile birlikte, anonim şirket kurabilmek için pay sahibi olan bir(5) veya daha fazla kurucunun(6) varlığı yeterli olacaktır (YTTK md. 338/f.1). Yani, anonim şirketlerin, bir kişi (gerçek veya tüzel) tarafından kurulması da mümkün hale gelecektir. Ancak, şirketin tek kişi tarafından kurulması halinde, pay sahibinin adının, yerleşim yerinin ve vatandaşlığının da şirket ile birlikte tescil ve ilan edilmesi gerekecektir (YTTK md. 338/f.2).

YTTK, şirketin birden fazla kişi tarafından kurulması ancak sonradan pay sahibi sayısının bire düşmesi hali için de birtakım düzenlemeler öngörmektedir. Buna göre; şirket birden fazla kişi tarafından kurulur, ancak sonradan şirketin payları tek kişide toplanıp pay sahibi sayısı bire düşer ise, durum, bu sonucu doğuran işlem tarihinden itibaren yedi gün içinde yönetim kurulu na yazılı olarak bildirilecektir. Yönetim kurulu , bildirimi aldığı tarihten itibaren yedi gün içinde, şirketin tek pay sahipli bir anonim şirket  olduğunu ve bu pay sahibinin adını, yerleşim yerini ve vatandaşlığını tescil ve ilân ettirecektir. Aksi hâlde, doğacak zarardan, bildirimde bulunmayan pay sahibi ile tescil ve ilânı yaptırmayan yönetim kurulu sorumlu olacaktır (YTTK md. 338/f.2).

Diğer yandan, YTTK, tek kişi tarafından anonim şirket  kuruluşunu öngörmekle birlikte, şirketin tek pay sahibi olarak kendi paylarını iktisap etmesine yahut ettirmesine yasak getirmektedir (YTTK md. 338/f.3).

VI- YTTK’YA GÖRE ANONİM ŞİRKET KURULUŞU İÇİN İZİN ALINMASI

YTTK “anonim şirket lerin kuruluş ve ana sözleşme değişikliklerinin herhangi bir makamın iznine bağlanamayacağı”nı genel kural olarak benimsemekte, ancak faaliyet alanları itibariyle özel önem atfeden bazı anonim şirketlerin kuruluşunda Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin alınması şartını getirmektedir. Zira, YTTK’nın 333. maddesinde “Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca yayımlanacak tebliğle, faaliyet alanları belirlenip, ilân edilecek anonim şirketler Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın izni ile kurulur. Bu şirketlerin esas sözleşme  değişiklikleri de aynı Bakanlığın iznine bağlıdır.” denilmektedir.

Bilindiği üzere, 11.06.2003 tarih ve 4884 sayılı Kanun’un 2. maddesi ile değişik TTK’nın 273. maddesinde de “Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca yayımlanacak tebliğle faaliyet alanları tespit ve ilân edilecek anonim şirket ler Bakanlığın izni ile kurulur.” yönünde benzer bir ifadeye yer verilmekte ve bu yetkiye istinaden anılan Bakanlık tarafından çıkarılan “İç Ticaret 2003/3”(7) ve “İç Ticaret 2007/1”(8) sayılı Tebliğlerde; “bankalar, katılım bankaları, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, tüketici finansmanı ve kart hizmetleri şirketleri, varlık yönetim şirketleri, sigorta şirketleri, holdingler, döviz büfesi işleten şirketler, umumi mağazacılıkla uğraşan şirketler, lisanslı depoculukla uğraşan şirketler, tarım ürünleri lisanslı depoculuk şirketleri, ürün ihtisas borsası şirketleri, Sermaye  Piyasası Kanunu’na tabi ve halka açık şirketler  ile serbest bölge kurucusu ve işleticisi şirketlerin” kuruluş ve ana sözleşme değişikliklerinin Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın iznine tabi olduğu belirtilmektedir. Adı geçen Bakanlığın, YTTK’nın yürürlüğe girmesiyle birlikte, bu konudaki -ETTK’dan kaynaklanan- uygulamasına aynen devam edeceği, farklı bir düzenlemeye gitmeyeceği kanısındayız.

Dolayısıyla, YTTK kapsamında çıkarılacak Tebliğ’in de aynı içerikte olması halinde, yukarıda belirtilen şirketlerin kuruluşunda; ticaret sicili ne tescilinden önce, esas sözleşme değişikliklerinde ise değişikliğin karara bağlanacağı genel kurul  toplantısından önce, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğü’ne müracaat edilerek izin alınacaktır.

Ancak, anılan Bakanlık incelemesi, söz konusu şirketlerin gerek kuruluş gerek ana sözleşme değişiklik taleplerinin sadece kanunun emredici hüküm lerine aykırılık bulunup bulunmadığı yönünden yapılabilecektir (YTTK md. 333). Yoksa, Bakanlığın, şirketin kuruluşunu, kanunda öngörülmeyen bir sebepten ötürü reddetme yetkisi bulunmayacaktır.

VII- ÖZET VE SONUÇ

Yeni Türk Ticaret Kanunu’na göre, halka açık olmayan anonim şirket lerin Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin alarak kayıtlı sermaye sistemine geçmeleri mümkün olabilecektir. Buna göre esas sermaye  sistemini kabul eden anonim şirket lerin kuruluştaki esas sermayelerinin 50.000 TL’den, kayıtlı sermaye  sistemi ni kabul eden ancak halka açık olmayan anonim şirketlerin başlangıç sermayesi nin ise 100.000 TL’den az olmaması gerekmektedir. Yine, YTTK ile nakden taahhüt edilen payların itibarî değer lerinin en az %25’inin tescilden önce, kalan %75’inin de şirketin tescilini izleyen 24 ay içinde ödenmesini zorunlu hale getirilmektedir. YTTK’da, kurucular için asgari bir sayı da öngörülmemektedir. Dolayısıyla, tek ortaklı anonim şirket de kurulabilecektir.

Diğer yandan, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca yayımlanacak tebliğle, faaliyet alanları belirlenip, ilân edilecek anonim şirketlerin kuruluş ve esas sözleşme değişikliklerinde, anılan Bakanlığın iznini almak gerekecektir. Söz konusu Tebliğ dışında kalan şirketler ise, kuruluş için herhangi bir makam veya merciden izin almaksızın, şirketin kuruluşunu gerçekleştirebileceklerdir. Ancak, YTTK’nın anonim şirket kuruluşuna ilişkin bu düzenlemeleri 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girecektir. Dolayısıyla, anılan tarihe kadar, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun konuya ilişkin hükümlerinin uygulanmasına devam edilecektir. Diğer yandan, YTTK’nın anonim şirket kuruluşu için bazı belgelerin düzenlenmesini de şart koşmaktadır. Kuruluş belgeleri olarak adlandırılan bu belgeler bir sonraki çalışmamızda ele alınacaktır.

Soner ALTAŞ*

Yaklaşım

*     Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Başmüfettişi

(^·)    Bu çalışmada belirtilen görüşler yazarına ait olup, çalıştığı Kurumunu bağlamaz.

(1)   Karışıklığa sebebiyet vermemek için, çalışmamızda, 29.06.1956 tarih ve 6762 sayılı Kanun için eski Türk Ticaret Kanunu manasında ETTK, 13 Ocak 2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu için de yeni Türk Ticaret Kanunu manasında YTTK kısaltmaları kullanılacaktır.

(2)    ETTK, esas sermaye sistemine ilişkin açık bir tanıma yer vermemektedir. YTTK’nın 332. maddesinin birinci fıkrasında ise, hem kuruluş için gerekli en az sermaye tutarları belirtilmiş, hem de esas sermaye ile kayıtlı sermayenin tanımlarına yer verilmiştir. Buna göre, esas sermaye, “tamamı şirket esas sözleşmesinde taahhüt edilmiş bulunan sermaye”, kayıtlı sermaye de “sermayenin artırılmasında yönetim kuruluna tanınmış yetki tavanının gösteren sermaye” olarak ifade edilmiştir (YTTK md. 332/f.1).

(3)    Başlangıç sermayesi, YTTK’da, kayıtlı sermaye sistemini benimseyen anonim şirketlerin, kuruluşta ve sisteme ilk geçildiğinde bulundurulması gereken zorunlu sermaye olarak tanımlanmaktadır. Çıkarılmış sermaye ise, çıkarılmış payların tümünün itibarî değerlerinin toplamından ibarettir (YTTK md. 332/f.2).

(4)    Sermaye Piyasası Kanunu’nun 12. maddesinin 4. fıkrasında “Halka açık anonim şirketlerden kayıtlı sermaye sistemini benimsemiş olanların “başlangıç sermayelerinin” asgari tutarı Sermaye Piyasası Kurulu’nca belirlenir” hükmüne yer verilmektedir.

(5)    YTTK “özel kanunlara bağlı bulunan anonim şirketlerin, özel kanunlarındaki hükümlerinin saklı” olacağını öngörmektedir (YTTK md. 338/f.1, md. 330).

(6)    YTTK’nın 337. maddesinde “Pay taahhüt edip anonim şirket esas sözleşmesini imzalayan gerçek ya da tüzel kişiye “kurucu” denir. Eğer taahhüt ve esas sözleşmeyi imzalama işlemi, üçüncü bir kişi hesabına yapılıyor ise, bu kişi “kuruluştan doğan sorumluluk” bakımından “kurucu sayılır”. Hesabına hareket edilen kişi, yani asıl kurucu, kendisi hesabına iş gören kimsenin bildiği veya bilmesi gereken bir hususu bilmediğini ileri süremez” denilmektedir (YTTK md. 337/f.1-2); ETTK’da yer alan “tedrici kuruluş”a YTTK’da yer verilmediğinden, kurucu tanımı ani kuruluş sistemine göre tanımlanmıştır. Bkz. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324, Sayfa Sayısı:96

(7)   Anonim ve Limited Şirketlerin Kuruluş ve Anasözleşme Değişikliği İşlemlerine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ, İç Ticaret 2003/3, md. 5, 25.07.2003 tarih ve 25179 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(8)   Anonim ve Limited Şirketlerin Kuruluş ve Anasözleşme Değişikliği İşlemlerine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ, İç Ticaret 2007/1, md. 1, 15.03.2006 tarih ve 26463 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.