Bilindiği üzere, 27 Kasım 2005 tarihinde temel kanun olarak görüşülmeye başlanan Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’nın ilk 76 maddesi TBBM Genel Kurulu’nda kabul edildikten sonra kalan maddelerin görüşülmesine uzun bir süre ara verilmişti.

I- GİRİŞ

Ancak, iş dünyasının büyük beklentilerini de dikkate alan iktidar ve muhalefet partileri uzlaşarak, Tasarının kalan maddelerini bazı değişikliklerle 13 Ocak 2011 tarihinde çok hızlı bir şekilde görüşerek TBMM’de kabul etmişlerdir.

Kabul edilen 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (YTTK) ile anonim şirketler ile ilgili olarak 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda (ETTK) yer alan düzenlemelerde köklü değişiklikler ve yenilikler öngörülmektedir. Bu yeniliklerden en önemlilerinden biri de, tek kişilik anonim ortaklıkların kurulabilecek olmasıdır. Bu itibarla, çalışmamızda YTTK’nın tek kişilik anonim şirketlerle ilgili düzenlemelerine yer verilecektir.

II- YTTK’YA GÖRE ANONİM ŞİRKET

YTTK’da anonim şirket; “sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirket” olarak tanımlanmıştır. ETTK’da ise anonim şirket; “bir unvana sahip, esas sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan ve borçlarından dolayı yalnız malvarlığı ile sorumlu bulunan şirket” olarak tanımlanmaktadır. Söz konusu iki tanıma bakıldığında aralarındaki tek farkın “bir unvana sahip” ifadesi olduğu görülmektedir.

Diğer yandan, iki tanım arasındaki fark anonim şirketlerin ehliyetleri ile ilgili olarak da yeni bir düzenlemenin getirildiğini göstermektedir. Nitekim, ETTK’nın 271. maddesinde, anonim şirketlerin, kanunen yasak olmayan her türlü iktisadi maksat ve konular için kurulabilecekleri ancak ana sözleşmede şirket mevzuunun sınırlarının açıkça gösterilmiş olmasının gerektiği yer almaktadır. Bununla birlikte, YTTK’nın 331. maddesinde de anonim şirketlerin, kanunen yasaklanmamış her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabileceği hükmü yer almakta ancak ana sözleşmede şirket mevzuunun sınırlarının açıkça gösterileceği hükmü yer almamaktadır. Dolayısıyla, YTTK ile anonim şirketler artık, ana sözleşmelerinde şirket mevzuunu yazmak ve bu mevzuular çerçevesinde hareket etmek durumunda değillerdir. Diğer bir ifade ile öğretide ve şirket sahiplerince eleştirilen, anonim şirketlerin ehliyetlerinin ana sözleşmelerinde yazılı mevzuular ile sınırlı olması ilkesi YTTK ile sona ermiştir.

III- YTTK’YA GÖRE ANONİM ŞİRKET İÇİN GEREKLİ OLAN SERMAYE MİKTARI

ETTK’da, özel kanunlarda aksine hüküm olmadıkça anonim şirketlerin esas sermaye miktarının ellimilyar TL’den az olamayacağı belirtilmektedir.

Bununla birlikte, YTTK’nın 332. maddesine göre, tamamı ana sözleşmede taahhüt edilmiş bulunan sermayeyi ifade eden esas sermaye ellibin TL’den ve sermayenin artırılmasında yönetim kuruluna tanınmış yetki tavanını gösteren kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan halka açık olmayan anonim şirketlerde başlangıç sermayesi 100.000 TL’den aşağı olamaz. Yine aynı maddede, halka açık olmayan anonim şirketlerin gerekli şartları artık haiz olmadıkları takdirde, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin alarak kayıtlı sermaye sisteminden çıkabilecekleri gibi, bu sisteme alınırken aranan nitelikleri kaybettiklerinde, istemleri bulunmasa bile aynı Bakanlık tarafından sistemden çıkartılacakları yer almaktadır.

Diğer yandan YTTK’nın 332/4. maddesinde, 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 12. maddesinde yer alan hükmün saklı olduğu belirtilmekte ve dolayısıyla halka açık anonim şirketlerde kayıtlı sermaye ile ilgili düzenlemelerde Sermaye Piyasası Kurulu’nun yetkili olduğu ifade edilmektedir .

Yukarıda yer verilen açıklamalardan da anlaşılacağı üzere YTTK ile halka kapalı anonim şirketler için de kayıtlı sermaye sistemi kabul edilmekte ve bu sistemi uygulayacak olan anonim şirketlere, meri mevzuat hükümleri uyarınca sermaye artırımı için katlanmak zorunda oldukları işlemlere göre büyük bir kolaylık sağlanmaktadır.

IV- YTTK’YA GÖRE ANONİM ŞİRKET KURULABİLMESİ İÇİN GEREKLİ OLAN EN AZ KURUCU SAYISI

ETTK’nın 277. maddesine göre bir anonim şirketin kurulması için şirkette pay sahibi en az beş kurucunun bulunması şarttır. Bu şarttan dolayı anonim şirket kurmak isteyen ve yeterli sermayesi olan gerçek veya tüzel kişiler, kendileri hariç dört ortak daha bulmak zorundadırlar. Doğal olarak bu durum anonim şirket kuruluşunu zorlaştırmaktadır. Diğer yandan ETTK’da yer alan bu zorunluluk, anonim şirket kurmak isteyen ancak kendisinden başka ortak istemeyen kişileri farklı arayışlar ve çözümler üretmek durumunda bırakmıştır.

Bununla birlikte ülkemizde kurulan ve halka açık olmayan anonim şirketler incelendiğinde; pek çok şirkette bir tek pay sahibinin sermayenin % 99’dan fazlasına sahip olduğu, diğer dört ortağın ise hukuken var olmakla birlikte fiilen herhangi bir etkilerinin bulunmadığı görülmektedir. Ayrıca, söz konusu bu dört ortak şirketin temizlikçisi, çaycısı veya şoförü gibi çalışanları olabilmektedir. Şirketin esas sahibi bu kişilere birer kuruşluk hisse vermekte ve böylece kanuni zorunluluk yerine getirilmiş olmaktadır. Anonim şirkette, hukuken var olmakla birlikte aslında herhangi bir fonksiyonları olmayan bu kişiler saman adam veya gölge adam olarak da isimlendirilmektedirler.

YTTK ise yukarıda bahsedilen ve anonim şirket kurmak isteyen ve yeterli sermayesi olan ancak kendisinden başka herhangi bir pay sahibi istemeyen veya ihtiyaç duymayan kişilerin ihtiyaçlarını karşılayacak düzenlemeler getirmiştir.

YTTK’nın 338. maddesinde, anonim şirketin kurulabilmesi için pay sahibi olan bir veya daha fazla gerçek veya tüzel kişi kurucunun varlığının şart olduğu, ancak özel kanunlarla kurulmuş anonim şirketlerin durumunun saklı olduğu belirtilmektedir.

Ayrıca yine aynı maddede, pay sahibi sayısının bire düşmesi halinde durumun, bu sonucu doğuran işlem tarihinden itibaren yedi gün içinde yönetim kuruluna yazılı olarak bildirilmesi gerektiği, yönetim kurulunun ise bildirimi aldığı tarihten itibaren yedi gün içinde, şirketin tek pay sahipli bir anonim şirket olduğunu tescil ve ilan ettirmesi gerektiği ifade edilmekte ve böylece hem şirketteki paylarını devrederek şirketin tek ortaklı bir şirket haline gelmesine neden olan pay sahiplerine hem de yönetim kuruluna sorumluluk yüklenmektedir.

Bununla birlikte hem şirketin tek pay sahipli olarak kurulması hem de payların tek kişide toplanması halinde tek pay sahibinin adı, yerleşim yeri ve vatandaşlığının da tescil ve ilan edilmesi gerektiği, aksi takdirde doğacak zarardan, bildirimde bulunmayan pay sahibi ve tescil ve ilanı yaptırmayan yönetim kurulunun sorumlu olacağı ifade edilmiştir.

Diğer yandan, YTTK bir ortaklı anonim şirket kurulmasına izin vermekle birlikte şirketin, tek pay sahibi olacak şekilde kendi payını iktisap etmesine veya ettirmesine izin vermemektedir.

Ayrıca, YTTK ile getirilen tek ortaklı anonim şirket kurma imkanından, gerçek kişiler ile birlikte tüzel kişilerin de yararlanacağı gerçeğinden hareketle, tüzel kişilerin kuracağı şirketlerin artacağı söylenebilir. Çünkü meri mevzuatımızda, bir dernek veya vakıf tek başına bir anonim şirket kuramamakta, ancak YTTK’nın yürürlüğe girmesinden sonra bu tüzel kişilikler de tek başlarına anonim şirket kurabileceklerdir. Yine üniversiteler döner sermaye işletmelerini, sadece kendilerinin ortak olduğu anonim şirketler olarak düzenleyebileceklerdir.

Yine, tek kişilik anonim şirket kurulabilecek olmasının, yurt dışındaki yabancı sermayenin ülkemize gelmesinde de olumlu etkilerinin olabileceği söylenebilir. Çünkü ülkemizde yatırım yapmak isteyen yabancılar yanlarına başka ortak almadan da daha rahat bir şekilde şirket kurabileceklerdir.

Öte yandan, tek kişilik anonim ortaklığın bazı sakıncaları da beraberinde getirebileceği değerlendirilmektedir. Bu sakıncalardan en önemlilerinden bir tanesi, şirket tüzel kişiliğinin mal varlığı ile şirket kurucusunun mal varlığının birleşmesi, yani şirketin malvarlığı ile kurucunun malvarlığı arasında hukuken olması gerekli olan ayrımın oluşmaması halidir. Bilindiği üzere anonim şirketler borçlarından dolayı sadece mal malvarlıkları ile sorumludurlar, bundan dolayı tek ortaklı bir anonim şirkette, şirket sahibinin, şirketin tüm veya bir kısım mal varlığını kendi mal varlığına katması halinde şirket alacaklıları ile üçüncü kişilerin hakları ihlal edilebilecektir.

V- ÖZET VE SONUÇ

Yeni Türk Ticaret Kanunu ile anonim şirketlerin ehliyetleri ile ilgili olarak yeni bir düzenleme getirilmiş olup, anonim şirketlerin ehliyetlerinin ana sözleşmelerinde yazılı mevzuular ile sınırlı olması ilkesi sona ermiştir. Buna göre anonim şirketler kanunen yasak olmayan her türlü faaliyette bulunabilecekler ve bu faaliyetlerin her birinin tek tek ana sözleşmede yazılmasına gerek kalmayacaktır.

Yine, YTTK ile halka kapalı anonim şirketler de Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın izni ile kayıtlı sermaye sistemine geçebilecekler, bununla birlikte esas sermaye sistemini kabul eden anonim şirketlerin kuruluş sermayesinin 50.000 TL’den, kayıtlı sermaye sistemini kabul eden anonim şirketlerin ise kuruluş sermayesinin 100.000 TL’den daha az olmaması gerekmektedir.

YTTK ile getirilen en önemli yeniliklerden bir tanesi de, anonim şirket kurmak isteyen ve yeterli sermayesi olan ancak kendisinden başka herhangi bir pay sahibi istemeyen veya ihtiyaç duymayan gerçek veya tüzel kişilerin tek pay sahipli anonim şirket kurabilecek olmalarıdır. Böylece, dernek, vakıf ve üniversite gibi tüzel kişiler tek başlarına anonim şirket kurabileceklerdir. Bununla birlikte, anonim şirkette pay sahibi sayısının bire düşmesi halinde durum, bu sonucu doğuran işlem tarihinden itibaren yedi gün içinde yönetim kuruluna yazılı olarak bildirilmeli, yönetim kurulu da bildirimi aldığı tarihten itibaren yedi gün içinde, şirketin tek pay sahipli bir anonim şirket olduğunu tescil ve ilan ettirmelidir. Diğer yandan, YTTK bir ortaklı anonim şirket kurulmasına izin vermekle birlikte şirketin, tek pay sahibi olacak şekilde kendi payını iktisap etmesine veya ettirmesine izin vermemektedir.

Ayrıca, tek ortaklı anonim şirketlerin kurulması halinde bazı sakıncaların oluşabileceği düşünülmekte ve bu sakıncalardan en önemlilerinden bir tanesinin ise şirket tüzel kişiliğinin mal varlığı ile şirket kurucusunun mal varlığının birleşmesi olduğu değerlendirilmektedir. Diğer yandan, YTTK 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe gireceğinden bu tarihe kadar halen yürürlükte bulunan 6762 sayılı TTK’ nın hükümleri uygulanacaktır.

Mümin TÜRKER*

Yaklaşım

*   Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müfettişi

(^●)  Yazıdaki görüşler tamamıyla Yazarın şahsına ait olup, hiçbir surette meslek, unvan veya görev yapılan Kurum ile ilişkilendirilemez.