Yaklaşık 54 yılı aşkın bir süredir uygulanmakta olan 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu yerini 01.07.2012 tarihinde 1535 maddeden oluşan 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu’na (YTTK) bırakacaktır. TBMM’de büyük bir mutabakatla 13.01.2011 tarihinde kabul edilen Yeni Türk Ticaret Kanunu yayımlanmıştır(1).

I- GİRİŞ

YTTK özellikle sermaye şirketleriyle ilgili olarak birçok konuda değişiklik ve önemli düzenlemeler öngörmekte ve ticari yaşama ilişkin yeni kural ve esaslar belirlemektedir. Söz konusu yeniliklerin yer aldığı konulardan biri de anonim şirket yönetim kurullarına ilişkin düzenlemelerdir. Yeni Kanun, yönetim kurulunu hem yapısal, hem de işlevsel yönden kurumsal yönetim kurallarını da gözeterek, yeni hükümlerle düzenlemiş; Kanun’un genel gerekçesinde bu yapılırken profesyonel yönetimin ve tam şeffaflığın özenle dikkate alındığı ifade edilmiştir.

Bu çalışmada, YTTK’nın anonim şirket yönetim kurulları hakkında getirmiş olduğu yenilikler, bu konuda okuyuculara ve uygulayıcılara temel bilgi verebilmek amacıyla, aşağıda açıklanmıştır.

II- YTTK’NIN YÖNETİM KURULLARINA İLİŞKİN GETİRDİĞİ YENİLİKLER

1- YTTK (md. 359) mevcut Kanun’daki yönetim kurulunun en az üç üyeden oluşması ve yönetim kurulu üyelerinin pay sahibi olması zorunluluğunu kaldırmıştır. Yapılan bu düzenleme ile yönetim kurulu bir üyeden dahi oluşabilecek, dolayısıyla tek kişilik yönetim kurulu mevcut olacaktır. Söz konusu düzenlemeler anonim şirketlerin yönetimine esneklik ve kolaylık sağlayacak, ayrıca kurumsallaşmalarına ve profesyonelleşmelerine yardımcı olacaktır.

2- İşlem kolaylığını sağlamak, hukuki ve cezai sorumluluğa ilişkin hükümlere uygulanabilirlik kazandırmak ve şirketin, pay sahiplerinin ve alacaklıların menfaatlerini korumak amacıyla YTTK’da (md. 359/1) temsile yetkili en az bir yönetim kurulu üyesinin yerleşme yerinin Türkiye’de bulunması ve Türk vatandaşı olması şartı getirilmiştir. Yönetim kurulu bir üyeden oluşuyorsa doğal olarak bu üyenin Türk vatandaşı olması ve Türkiye’de ikamet etmesi zorunlu olacaktır.

3- 6762 sayılı Kanun’da öngörülen “Pay sahibi olan tüzel kişi yönetim kurulu üyesi olamaz.” şeklindeki yasak kaldırılarak tüzel kişilerin yönetim kurulu üyesi olabilmelerine olanak tanınmıştır. Bir tüzel kişi yönetim kuruluna üye seçildiği takdirde, tüzel kişiyle birlikte, tüzel kişi adına, tüzel kişi tarafından belirlenen, sadece bir gerçek kişi de tescil ve ilan olunacak; ayrıca tescil ve ilanın yapılmış olduğu, şirketin internet sitesinde hemen açıklanacaktır. Tüzel kişi adına sadece, bu tescil edilmiş kişi toplantılara katılıp oy kullanabilecektir (md. 359/2).

4- YTTK’da (md. 359/3) yönetim kurulu üyelerinin en az dörtte birinin yüksek öğrenim görmüş olması (örgün ya da açık olarak en az dört yıllık fakülte mezunu olması) zorunluluğu getirilmiştir. Yönetim kurulu tek üyeden oluşuyorsa bu zorunluluk aranmayacaktır. Kanun sadece yönetim kurulunun tek üyeden oluşması durumunda istisna getirmiştir. Bu halde iki kişilik bir yönetim kurulunda üyelerden birinin yüksek öğrenim mezunu olması zorunludur.

5- Kanun’da yer almamakla birlikte yargı kararlarıyla kabul edilen “üyeliği sona erdiren sebeplerin seçilmeye de engel olduğu” hususu, YTTK’da (md. 359/4) Yasa hükmü haline getirilmiştir. Diğer taraftan 6762 sayılı Kanun’da olduğu gibi YTTK’da da yönetim kurulu üyelerinin en çok üç yıl süreyle görev yapmak üzere seçileceği, esas sözleşmede aksine hüküm yoksa aynı kişinin yeniden seçilebileceği hüküm altına alınmıştır.

6- Esas sözleşmede öngörülmek şartı ile belirli pay gruplarına, özellik ve nitelikleriyle belirli bir grup oluşturan paysahiplerine ve azlığa yönetim kurulunda temsil edilme hakkı tanınabilecek, yönetim kurulunda temsil edilme hakkı tanınan paylar imtiyazlı sayılacaktır (md. 360).

7- Yönetim kurulu üyelerinin görevlerini yerine getirirken kusurlarıyla şirkete verebilecekleri zararların güvencesi olarak, “isteğe bağlı zarar sigortası” uygulaması getirilmiştir. Burada belirtilmesi gereken husus, YTTK’da (md. 361) yönetim kurulu üyelerinin şirkete verebilecekleri zararlar için sigorta ettirmelerinin zorunlu kılınmaması ve şirketlerin bu konuda ihtiyari bırakılmasıdır. Bir başka ifadeyle kanun koyucu, yönetim kurulu üyeleri sigorta yaptırsa iyi olur demektedir.

8- 6762 sayılı Kanun’da yönetim kurulu üyeliğinin sona erme sebepleri arasında sayılan nedenlerin (iflasına karar verilme, hacir altına alınma, üyelik için gerekli kanuni vasıfları kaybetme) arasına, YTTK’da (md. 363) “esas sözleşmede öngörülen nitelikleri kaybetme” de eklenmiştir. Ancak mer’i Kanun’da geçen “ağır hapis cezasıyla veya sahtekarlık, emniyeti suiistimal, hırsızlık, dolandırıcılık suçlarından dolayı mahkumiyet halinde dahi durum aynıdır.” hükmü YTTK’da yer almamıştır. Bu halde sayılan suçlardan hüküm giyme hali yönetim kurulu üyeliğini sona erdiren nedenler arasından çıkarılmıştır. Öte yandan, YTTK’da gerekli şartları kaybeden bir kişinin üyeliğinin, herhangi bir işleme gerek olmaksızın kendiliğinden sona ereceğinin belirtilmiş olması, uygulamada karşılaşılan sorunları azaltacaktır.

9- 6762 sayılı Kanun’da bir hüküm olmaması nedeniyle yönetim kurulu üyelerinin görevden alınmalarının gündeme bağlılık ilkesinin kapsamında olup olmadığı hep tartışma konusu olmuştur. YTTK’da (md. 364) genel kurul gündeminde madde bulunmasa bile haklı bir sebebin varlığı halinde, genel kurul kararıyla yönetim kurulunun her zaman görevden alınabileceği hükme bağlanmıştır. Burada önem arzeden husus, haklı bir sebebin varlığının ortaya konulmuş olmasıdır. Diğer taraftan mer’i Kanun’da azledilen üyenin tazminat hakkı yokken, YTTK’da görevden alınan üyenin tazminat hakkının saklı olduğu belirtilmiştir.

10- 6762 sayılı Kanun’da lafzi olarak yönetim kurulunun, üyeleri arasından bir başkan vekili seçeceği belirtilmişken, YTTK’da (md. 366) yönetim kurulunun kendi üyeleri arasından birden fazla başkan vekili seçebileceği, başkanın ve vekilinin veya bunlardan birinin seçiminin genel kurulca da yapılabileceği hükme bağlanmıştır.

11- 6762 sayılı Kanun’da yönetim ve temsil işlerinin devri tek maddede genel hatlarıyla düzenlenmişken YTTK’da (md. 365-371) detaylı olarak ele alınmış ve bir takım yenilikler getirilmiştir. Yönetim kurulu esas sözleşmeye konulacak bir hükümle yönetimi, kısmen veya tamamen bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya üçüncü kişiye devretmeye yetkili kılınabilecektir. Ancak yetki devrine ilişkin hususlar düzenlenecek bir iç yönergede gösterilecektir. Bu iç yönerge, şirket yönetimini düzenleyecek olup; burada gerekli olan görevler tanımlanacak, yerleri gösterilecek, özellikle kimin kime bağlı ve bilgi sunmakla yükümlü olduğu belirtilecektir. Yönetim kurulu, istem üzerine paysahiplerini ve korunmaya değer menfaatlerini ikna edici bir biçimde ortaya koyan alacaklıları, bu iç yönerge hakkında, yazılı olarak bilgilendirmekle yükümlü olacaktır.

Esas sözleşmede aksi öngörülmemiş veya yönetim kurulu tek kişiden oluşmuyorsa, temsil yetkisi çift imza ile kullanılmak üzere yönetim kuruluna ait olacaktır. Mer’i Kanun’da olduğu gibi YTTK’da da yönetim kurulunun, temsil yetkisini bir veya daha fazla murahhas üyeye veya müdür olarak üçüncü kişilere devredebileceği, en az bir yönetim kurulu üyesinin temsil yetkisini haiz olmasının şart olduğu hüküm altına alınmıştır. Temsile yetkili olanların, üçüncü kişilerle, işletme konusu dışında yaptığı işlemler, üçüncü kişinin işlemin işletme konusu dışında bulunduğunu bildiği veya durumun gereğinden bilinebilecek durumda bulunduğu ispat edilmedikçe şirketi bağlayacaktır.

12- 6762 sayılı Kanun’da yönetim kurulu üyelerinin özen yükümlüğü ile ilgili olarak Borçlar Kanunu’na yapılan atıf doktrinde sıkça eleştirilmekte ve uygulamada sorunlara neden olmaktaydı. YTTK’da (md. 369) özen yükümü yönetim kurulu üyeleri yanında yönetimle görevli üçüncü kişileri (yöneticileri) de kapsayacak şekilde düzenlenmiş ve yüküm “tedbirli yönetici” ölçüsü üzerine kurulmuş, “basiret ölçüsü” terk edilmiştir. Gerekçede, duruma uygun araştırmalar yapılıp, ilgililerden bilgiler alınıp yönetim kurulunda karar verilmişse, gelişmeler tamamen aksi yönde olup şirket zarar etmiş olsa bile özensizlikten söz edilemeyeceği belirtilmiştir. YTTK’nın “Özen ve Bağlılık Yükümlüğü” başlıklı 369. maddesinde; “Yönetim kurulu üyeleri ve yönetimle görevli üçüncü kişiler, görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmek yükümlülüğü altındadırlar.” denilmektedir. Getirilen düzenleme ile yönetim kurulu üyelerinin özen yükümleri nesnel, adil ve uygulanabilir kurallara bağlanmıştır.

13- Anonim şirketler tarafından düzenlenen her türlü kağıt ve belgede; ticaret unvanı, şirketin merkezi, ticaret siciline kayıtlı olduğu yer ve ticaret sicil numarası, taahhüt edilen ve ödenen sermaye tutarı, internet sitesinin adresi ve numarası ile yönetim kurulu başkan ve üyelerinin adları ile soyadlarının gösterilmesi zorunlu hale getirilmiştir (md. 39-372).

14- YTTK’da (md. 374-375) yönetim kurulunun ve kendisine bırakılan alanda yönetimin, kanun ve esas sözleşme uyarınca genel kurulun yetkisinde bırakılmış bulunanlar dışında, şirketin işletme konusunun gerçekleştirilmesi için gerekli olan her çeşit iş ve işlemler hakkında karar almaya yetkili olduğu açıkça vurgulanmış ve yönetim kurulunun devredilemez ve vazgeçilemez görev ve yetkileri sayılmıştır. Yapılan düzenlemeyle şirket organları arasında işlev bağlamında güç yönünden denklik kabul edilmiş, buna karşılık genel kurulun her şeye kadir olduğuna ve bütün kararları alabilme yetkisi ile donatıldığına ilişkin salt yetki teorisi reddedilmiştir.

YTTK’da sayılan yönetim kurulunun devredemeyeceği ve vazgeçemeyeceği görev ve yetkiler şunlardır:

a- Şirketin üst düzeyde yönetimi ve bunlarla ilgili talimatların verilmesi,

b- Şirket yönetim teşkilatının belirlenmesi,

c- Muhasebe, finans denetimi ve şirketin yönetiminin gerektirdiği ölçüde, finansal planlama için gerekli düzenin kurulması,

d- Müdürlerin ve aynı işleve sahip kişiler ile imza yetkisini haiz bulunanların atanmaları ve görevden alınmaları,

e- Yönetimle görevli kişilerin, özellikle kanunlara, esas sözleşmeye, iç yönergelere ve yönetim kurulunun yazılı talimatlarına uygun hareket edip etmediklerinin üst gözetimi,

f- Pay, yönetim kurulu karar ve genel kurul toplantı ve müzakere defterlerinin tutulması, yıllık faaliyet raporunun ve kurumsal yönetim açıklamasının düzenlenmesi ve genel kurula sunulması, genel kurul toplantılarının hazırlanması ve genel kurul kararlarının yürütülmesi,

g- Borca batıklık durumunun varlığında mahkemeye bildirimde bulunulmasıdır.

15- 6762 sayılı Kanun’da şirketin mali durumunun bozulması halini düzenleyen 324. madde, YTTK’da (md. 376-377) büyük ölçüde korunmuştur. Ancak, uygulamada sıkça rastlanılan sorunlar dikkate alınarak yeni kurallar öngörülmüş, mevcut maddedeki bilanço hukukuna uymayan hükümler düzeltilmiştir.

16- YTTK’nın (md. 378) getirmiş olduğu yeniliklerden biri de, pay senetleri borsada işlem gören şirketlerde, yönetim kurulunun, şirketin varlığını, gelişmesini ve devamını tehlikeye düşüren sebeplerin erken teşhisi, bunun için gerekli önlemlerin alınması ve çarelerin uygulanması ile riskin yönetilmesi amacıyla, uzman bir komite kurmak, sistemi çalıştırmak ve geliştirmekle yükümlü kılınmasıdır. Diğer şirketlerde bu komite denetçinin gerekli görüp bunu yönetim kuruluna yazılı olarak bildirmesi halinde derhal kurulacak ve ilk raporunu kurulmasını izleyen bir ayın sonunda verecektir. Komite, yönetim kuruluna her iki ayda bir vereceği raporda durumu değerlendirecek, varsa tehlikelere işaret edecek, çareleri gösterecektir.

17- Yönetim kurulu toplantı yeter sayısı için mevcut düzenlemede çok eleştirilen ve birçok güçlüğe sebep olan “üye tam sayısının yarısının bir fazlası” şeklindeki ağırlaştırılmış nisap terk edilmiş, bunun yerine “üyelerinin çoğunluğunun” toplantıda hazır bulunması kuralı getirilmiştir. Esas sözleşme hükmü ile toplantı nisabı ağırlaştırılabilecektir, ancak hafifleştirilemeyecektir.

YTTK (md. 390) mevcut Kanun’daki yönetim kurulu kararlarının elden dolaştırılarak alınmasına ilişkin düzenlemeyi korumuş, ancak bazı yenilikler getirmiştir. Buna göre üyelerden hiçbiri toplantı yapılması isteminde bulunmadığı takdirde yönetim kurulu kararları, kurul üyelerinden birinin belirli bir konuda yaptığı, karar şeklinde yazılmış önerisine, en az üye tam sayısının çoğunluğunun yazılı onayı alınmak suretiyle de verilebilecek, aynı önerinin tüm yönetim kurulu üyelerine yapılmış olması bu yolla alınacak kararın geçerlilik şartı olacaktır. Onayların aynı kağıtta bulunması şart olmayıp, ancak onay imzalarının bulunduğu kağıtların tümünün yönetim kurulu karar defterine yapıştırılması veya kabul edenlerin imzalarını içeren bir karara dönüştürülüp karar defterine geçirilmesi kararın geçerliliği için gerekli olacaktır.

18- YTTK’nın (md. 391) getirdiği bir yenilik de, yönetim kurulu kararlarının batıl olduğunun tespitinin mahkemeden istenebilmesi ve hangi kararların batıl sayılacağının örneklerle gösterilmesidir. Bununla birlikte YTTK’da yönetim kurulu kararlarının iptali düzenlenmemiş ve gerekçede açıkça “Yönetim kurulu kararları iptal edilemez.” denilmiştir.

Yönetim kurulunun özellikle;

a- Eşit işlem ilkesine aykırı olan,

b- Anonim şirketin temel yapısına uymayan veya sermayenin korunması ilkesini gözetmeyen,

c- Pay sahiplerinin, özellikle vazgeçilmez nitelikteki haklarını ihlâl eden veya bunların kullanılmalarını kısıtlayan ya da güçleştiren,

d- Diğer organların devredilemez yetkilerine giren ve bu yetkilerin devrine ilişkin kararları batıl olarak kabul edilmektedir.

19- Yönetim kurulu üyelerinin bilgi alma ve inceleme hakkı, 6762 sayılı Kanun’da yer alan ve sorunlara neden olan hükümden farklı olarak detaylı ve yeni kurallar içerecek şekilde yeniden düzenlenmiştir. Her yönetim kurulu üyesinin şirketin tüm iş ve işlemleri hakkında bilgi isteyebileceği, soru sorabileceği, inceleme yapabileceği, yönetim kurulu üyesinin bu haklarının kısıtlanamayacağı ve kaldırılamayacağı, ayrıca esas sözleşme ve yönetim kurulunun, üyelerin bilgi alma ve inceleme haklarını genişletebileceği YTTK’da (md. 392) hükme bağlanmıştır.

Bir yönetim kurulu üyesinin istediği, herhangi bir defter, defter kaydı, sözleşme, yazışma veya belgenin yönetim kuruluna getirtilmesi, kurulca veya üyeler tarafından incelenmesi ve tartışılması ya da herhangi bir konu ile ilgili yöneticiden veya çalışandan bilgi alınması reddedilemeyecektir. Her yönetim kurulu üyesi, yönetim kurulu toplantıları dışında, yönetim kurulu başkanının izniyle, şirket yönetimiyle görevlendirilen kişilerden, işlerin gidişi ve belirli münferit işler hakkında bilgi alabilecek ve görevini yerine getirebilmesi için gerekliyse, yönetim kurulu başkanından, şirket defterlerinin ve dosyalarının incelemesine sunulmasını isteyebilecektir. Başkan bir üyenin, bilgi alma, soru sorma ve inceleme yapma istemini reddederse, konu iki gün içinde yönetim kuruluna getirilecek, kurulun toplanmaması veya bu istemi reddetmesi halinde üye şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesine başvurabilecektir.

20- YTTK (md. 393) yönetim kurulu üyesinin, kendisinin şirket dışı kişisel menfaatiyle veya alt ve üst soyundan birinin ya da eşinin yahut üçüncü derece dahil üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımlarından birinin, kişisel ve şirket dışı menfaatiyle şirketin menfaatinin çatıştığı konulara ilişkin müzakerelere katılmasını yasaklamıştır. Bu hükme benzer hüküm 6762 sayılı Kanun’da bulunmakla birlikte, konu YTTK’da daha açık ve somut bir şekilde düzenlenmiştir.

21- 6762 sayılı Kanun’da aksine esas sözleşmede hüküm olmadığı takdirde yönetim kurulu üyelerine her toplantı günü için bir ücret verilmesi ve ücret miktarı esas sözleşmede tayin edilmemişse genel kurulca belirlenmesi öngörülmüşken, YTTK’da (md. 394) yönetim kurulu üyelerine, tutarı esas sözleşmeyle veya genel kurul kararıyla belirlenmiş olmak şartıyla huzur hakkı, ücret, ikramiye, prim ve yıllık kârdan pay ödenebiliceği hükme bağlanmıştır. Yolluklar, temsil ödenekleri, sigorta primleri ve benzeri primler, varsa özel emeklilikler, avanslar bu hükmün kapsamı dışındadır.

Diğer taraftan, YTTK’nın Meclis Genel Kurulu’nda görüşülmesi sırasında verilen bir önerge ile 1524. maddede değişiklik yapılmış olup, buna göre yönetim kurulu başkan ve üyeleriyle yöneticilere ödenen her türlü paralar, temsil ve seyahat giderleri, tazminatlar ile sigortalar ve benzeri ödemelerin şirketin internet sitesinde yayımlanması zorunlu hale getirilmiştir. Bu hususa ve internet sitesine ilişkin öngörülen diğer yükümlülüklere uyulmaması, ilgili kararların iptal edilmesinin sebebini oluşturacak, kanuna  aykırılığın tüm sonuçlarının  doğmasına  yol açacak ve kusuru bulunan yöneticiler ile yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğuna neden olacaktır. Ayrıca ilgili yönetim kurulu üyeleri üç aya kadar hapis ve yüz güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılacaktır (YTTK md. 1524 ve 562).

22- YTTK’nın (md. 395/2) yönetim kurulu ile ilgili olarak getirmiş olduğu yeniliklerden biri de, sermayenin (malvarlığının) korunması ilkesi kapsamında ve uygulamada sıkça rastlanılan kötüye kullanımları engellemek amacıyla düzenlenen “şirkete borçlanma yasağı”dır. Buna göre yönetim kurulu üyesinin, onun alt ve üst soyundan birinin ya da eşinin yahut üçüncü derece dahil üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımlarından birinin, kendisinin ve söz konusu yakınlarının ortağı oldukları şahıs şirketlerinin ve en az yüzde 20’sine katıldıkları sermaye şirketlerinin, şirkete nakit veya ayın borçlanmaları yasaktır. Bu kişiler için şirket kefalet, garanti ve teminat veremeyecek, sorumluluk yüklenemeyecek, bunların borçlarını devralamayacaktır. Bu düzenlemeye aykırı olarak şirkete borçlanan yönetim kurulu üyeleri 300 günden az olmamak üzere adli para cezasıyla karşı karşıya kalacaklardır.

23- 6762 sayılı Kanun’un 335. maddesinde düzenlenen “rekabet yasağı”, YTTK’nın 396. maddesinde aynen korunmuştur. Buna göre YTTK yürürlüğe girdiğinde de, yönetim kurulu üyelerinden biri, genel kurulun iznini almaksızın, şirketin işletme konusuna giren ticari iş türünden bir işlemi kendi veya başkası hesabına yapamayacağı gibi, aynı tür ticari işlerle uğraşan bir şirkete sorumluluğu sınırsız ortak sıfatıyla da giremeyecektir. Bu kurala aykırı harekette bulunan yönetim kurulu üyelerinden şirket tazminat istemekte veya tazminat yerine yapılan işlemi şirket adına yapılmış saymakta ve üçüncü kişiler hesabına yapılan sözleşmelerden doğan menfaatlerin şirkete ait olduğunu dava etmekte serbesttir. Bu haklar, söz konusu ticari işlemlerin yapıldığını veya yönetim kurulu üyesinin diğer bir şirkete girdiğini, diğer üyelerin öğrendikleri tarihten itibaren üç ay ve her halde bunların gerçekleşmesinden itibaren bir yıl geçince zamanaşımına uğrayacaktır.

24- Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, görev süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları ile yönetim kurulunun yıllık raporuna dair karar alınması hususları şirket genel kurulunun devredemeyeceği görev ve yetkiler arasındadır (YTTK md. 408).

25- 6762 sayılı Kanun’da yönetim kurulu tarafından hazırlanacak yıllık faaliyet raporunun içeriğine ilişkin bir düzenleme bulunmamaktayken, YTTK’da (md. 516) yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunun şirketin, o yıla ait faaliyetlerinin akışı ile her yönüyle finansal durumunu, doğru, eksiksiz, dolambaçsız, gerçeğe uygun ve dürüst bir şekilde yansıtacağı, bu raporda finansal durumun, finansal tablolara göre değerlendirileceği, raporda ayrıca, şirketin gelişmesine ve karşılaşması muhtemel risklere de açıkça işaret olunacağı, bu konulara ilişkin yönetim kurulunun değerlendirmesinin de raporda yer alacağı belirtilmiştir. Yönetim kurulu faaliyet raporunun ayrıca faaliyet yılının sona ermesinden sonra şirkette meydana gelen ve özel önem taşıyan olayları, şirketin araştırma ve geliştirme çalışmalarını, yönetim kurulu üyeleri ile üst düzey yöneticilere ödenen ücret, prim, ikramiye gibi mali menfaatler, ödenekler, yolculuk, konaklama ve temsil giderleri, ayni ve nakdi imkanlar, sigortalar ve benzeri teminat hususlarını da içermesi gerekmektedir.

Ayrıca anonim şirketlerin finansal tabloları yanında yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu da denetçi tarafından denetlenecektir. Denetçinin denetiminden geçmemiş olan yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu düzenlenmemiş hükmünde kabul edilecektir. Öte yandan hem anonim şirketler, hem de şirketler topluluğu bakımından, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunun zorunlu asgari içeriği, ayrıntılı olarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından bir yönetmelikle düzenlenecektir.

26- YTTK (md. 553 vd.) yönetim kurulu üyelerinin hukuki sorumluluğu ile ilgili olarak köklü değişiklikler yapmıştır. Buna göre; yönetim kurulu üyeleri, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini ihlal ettikleri takdirde, kusurlarının bulunmadığını ispatlamadıkça, hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumlu olacaktır. Hukuki sorumluluğun temel şartları; hukuka aykırılık, kusur, zarar ve illiyet bağı unsurlarının ortaya konulmuş olmasıdır. Bununla birlikte, kanundan veya esas sözleşmeden doğan bir görevi veya yetkiyi, kanuna dayanarak, başkasına devreden yönetim kurulu üyeleri, bu görev ve yetkileri devralan kişilerin seçiminde makul derecede özen göstermediklerinin ispat edilmesi hali hariç, bu kişilerin fiil ve kararlarından sorumlu olmayacaklardır. YTTK’da hiç kimsenin kontrolü dışında kalan, kanuna veya esas sözleşmeye aykırılıklar veya yolsuzluklar sebebiyle sorumlu tutulamayacağı; bu sorumlu olmama durumunun gözetim ve özen yükümü gerekçe gösterilerek geçersiz kılınamayacağı özellikle vurgulanmıştır.

Yönetim kurulu üyeleri aleyhine dava açılabilmesi için 6762 sayılı TTK’nın 341. maddesinde öngörülen genel kurulun bu yönde karar alması veya talep reddedilmekle birlikte esas sermayenin en az onda birini temsil eden pay sahipleri dava açılması yönünde oy kullanması şartı terk edilmiştir. Artık anonim şirketin uğradığı zararın tazmini, şirket genel kurul kararı olmaksızın ilgili yönetim kurulu üyelerinden şirket tarafından istenebilecektir. Ayrıca şirketin ihmali veya sorumluların şirkete hakim olmaları sebebiyle davayı açamamaları olasılığı düşünülerek, zararın tazmini davasını açmak hakkı şirketin her bir paysahibine de verilmiştir. YTTK hukuki sorumlulukta geçerli olan tam teselsül anlayışını terk etmiş, kusurun derecelendirilmesine dayalı farklılaştırılmış teselsül ilkesini benimsemiştir. Farklılaştırılmış teselsül, birlikte zarar verenlerin dış ilişkideki sorumluluklarını düzenlemekte olup, iç ilişkideki sorumluluk ilişkileri hakkında öngörülmüş bir rücu hükmü değildir.

27- YTTK (md. 558) son yıllarda artan ve işlem güvenliği anlayışı ile hukuka uygun olmayan genel kurul tarafından alınan ibra kararının sonradan kaldırılması hususunda da düzenleme yapmıştır. Buna göre; yönetim kurulu hakkında alınan ibra kararının genel kurul kararıyla dahi kaldırılması yasaklanmıştır. Genel kurulun almış olduğu ibra kararına karşı ancak usulü dairesinde iptal davası açılabilir.

28- Anonim şirketin ve şirketler topluluğunun finansal tablolarını düzenlemekle yükümlü ana şirketin yönetim kurulu, bilanço gününden itibaren altı ay içinde; finansal tabloları, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunu, kar dağıtımına ilişkin genel kurul kararını, şirket denetçisinin vereceği görüşü ve genel kurulun buna ilişkin kararını, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan ettirmekle yükümlü olup, bu yükümlülüğü yerine getirmeyen yönetim kurulu üyeleri ikiyüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılacaktır (YTTK md. 524 ve 562).

29- Yönetim kurulunun elektronik ortamda toplantı yapabilmesi, karar alabilmesi ve elektronik imza ile kararlarını tespit edebilmesi olanağı sağlanmıştır. Buna göre; esas sözleşmede düzenlenmiş olması şartıyla, anonim şirketlerde yönetim kurulu tamamen elektronik ortamda yapılabileceği gibi, bazı üyelerin fiziken mevcut bulundukları bir toplantıya bir kısım üyelerin  elektronik  ortamda  katılması  yoluyla  da  icra edilebilecektir. Bu hallerde YTTK’da veya esas sözleşmede öngörülen toplantı ile karar nisaplarına ilişkin hükümler aynen uygulanacaktır. Elektronik ortamda oy kullanabilmek için, şirketin bu amaca özgülenmiş bir internet sitesine sahip olması, pay sahibinin bu yolda istemde bulunması, elektronik ortam araçlarının etkin katılmaya elverişliliğinin bir teknik raporla ispatlanıp bu raporun tescil ve ilan edilmesi ve oy kullananların kimliklerinin saklanması şarttır. Şirket yönetimi, elektronik ortamda oy kullanmanın bütün şartlarını gerçekleştirmek ve ortağa gerekli bütün araçları sağlamakla yükümlüdür. Elektronik ortamı kullanmak isteyen yönetim kurulu üyelerinin elektronik posta adreslerini şirkete bildirmeleri gerekecektir (YTTK md. 1527).

30- Halka açık olmayan bir anonim şirket de, kayıtlı sermaye sistemini belirleyebilecektir. Bu durumda esas sözleşmede belirlenen kayıtlı sermaye tavanına kadar sermayeyi artırma yetkisi, yönetim kuruluna tanındığı takdirde, bu kurul, sermaye artırımını, YTTK’daki hükümler çerçevesinde ve esas sözleşmede öngörülen yetki sınırları içinde gerçekleştirebilecektir. Ancak bu yetki yönetim kuruluna en çok beş yıl için verilebilecektir. Kayıtlı sermaye sistemini kabul eden anonim şirketlerde esas sözleşme ile yönetim kuruluna primli pay çıkarma yetkisi tanınmasına da imkan sağlanmıştır. (YTTK md. 460-480).

III- SONUÇ

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde büyük bir uzlaşıyla kabul edilen 6102 sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu, 14.02.2011 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmış olup, 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girecektir. Söz konusu Kanun birçok alanda olduğu gibi anonim şirket yönetim kurullarıyla ilgili olarak da yapısal ve işlevsel önemli yenilikler getirmiştir.

Buna göre; 6102 sayılı YTTK’da yönetim kurulunun en az üç üyeden oluşması ve yönetim kurulu üyelerinin pay sahibi olması zorunluluğu kaldırılmış, temsile yetkili en az bir yönetim kurulu üyesinin yerleşme yerinin Türkiye’de bulunması ve Türk vatandaşı olması şartı getirilmiş, tüzel kişilerin yönetim kurulu üyesi olabilmelerine olanak tanınmış, yönetim kurulu üyelerinin en az dörtte birinin yüksek öğrenim görmüş olması zorunluluğu getirilmiş, esas sözleşmede öngörülmek şartı ile belirli pay gruplarına, özellik ve nitelikleriyle belirli bir grup oluşturan paysahiplerine ve azlığa yönetim kurulunda temsil edilme hakkı tanınmasına imkan sağlanmış, yönetim kurulu üyelerinin görevlerini yerine getirirken kusurlarıyla şirkete verebilecekleri zararların güvencesi olarak, “isteğe bağlı zarar sigortası” uygulaması getirilmiş, meri Kanun’da yönetim kurulu üyeliğinin sona erme sebepleri arasında yer alan “ağır hapis cezasıyla veya sahtekarlık, emniyeti suiistimal, hırsızlık, dolandırıcılık suçlarından dolayı mahkum olmamak” hükmü üyeliği sona erdiren nedenler arasından çıkarılmış, genel kurul gündeminde bulunmasa bile haklı bir sebebin varlığı halinde, genel kurul kararıyla yönetim kurulunun her zaman görevden alınabileceği hükme bağlanmış, yönetim kurulunun kendi üyeleri arasından birden fazla başkan vekili seçebileceği açıkça belirtilmiş, başkanın ve vekilinin veya bunlardan birinin seçiminin genel kurulca da yapılabilmesine imkan sağlanmış, yetki devrine ilişkin hususların düzenlenecek bir iç yönergede gösterilmesi kurala bağlanmıştır.

Ayrıca, özen yükümü yönetim kurulu üyeleri yanında yönetimle görevli üçüncü kişileri de kapsayacak şekilde düzenlenmiş ve yüküm “tedbirli yönetici” ölçüsü üzerine kurulmuş, “basiret ölçüsü” ise terk edilmiş, yönetim kurulunun devredilemez ve vazgeçilemez görev ve yetkileri tahdidi olarak sayılmış, yönetim kurulunun belli hallerde gerekli önlemlerin alınması ile çarelerin uygulanması ve riskin yönetilmesi amacıyla uzman bir komite kurmak, sistemi çalıştırmak ve geliştirmekle yükümlü kılınmış, yönetim kurulu toplantı yeter sayısı için mevcut olan ağırlaştırılmış nisap terk edilerek bunun yerine “üyelerinin çoğunluğunun” toplantıda hazır bulunması kuralı getirilmiş, yönetim kurulu kararlarının elden dolaştırılarak alınmasına ilişkin düzenleme korunmakla beraber konu daha açık bir şekilde düzenlenmiş, yönetim kurulu kararının batıl olduğunun tespitinin mahkemeden istenebileceği belirtilmiş ve hangi kararların batıl sayılacağı örnek olarak belirtilmiş, yönetim kurulu kararlarının iptal edilemeyeceği hükme bağlanmış, yönetim kurulu üyelerinin bilgi alma ve inceleme hakları, usul ve esasları belirtilmek suretiyle etraflıca düzenlenmiş, yönetim kurulu başkan ve üyeleriyle yöneticilere ödenen her türlü paranın, temsil ve seyahat giderinin, tazminat ile sigorta ve benzeri ödemelerin şirketin internet sitesinde yayımlanması zorunluluğu getirilmiş, bu zorunluluğu yerine getirmeyenler için hapis ve adli para cezası öngörülmüş, yönetim kurulu üyesinin, onun alt ve üst soyundan birinin ya da eşinin yahut üçüncü derece dahil üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımlarından birinin, kendisinin ve söz konusu yakınlarının ortağı oldukları şahıs şirketlerinin ve en az yüzde 20’sine katıldıkları sermaye şirketlerinin, şirkete nakit veya ayın şeklinde borçlanması yasaklanmış, yönetim kurulu üyeleri aleyhine hukuki sorumluluk davası açılabilmesi için aranan genel kurulun bu yönde karar alması şartı kaldırılmış, şirketin ve pay sahiplerinin doğrudan dava açabilmesine olanak sağlanmış, hukuki sorumlulukta geçerli olan tam teselsül anlayışı terk edilerek farklılaştırılmış teselsül ilkesi benimsenmiş, yönetim kurulu hakkında alınan ibra kararının genel kurul kararıyla dahi kaldırılması yasaklanmış, yönetim kurulunun elektronik ortamda toplantı yapabilmesi, karar alabilmesi ve elektronik imza ile kararlarını tespit edebilmesi imkanı getirilmiş, halka açık olmayan anonim şirketlerin de kayıtlı sermaye sistemini belirleyebilmesi kabul edilmiştir.

Mustafa YAVUZ*

Yaklaşım

*      Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müfettişi

(1)     14.02.2011 tarih ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.