Bir önceki çalışmamızda, 6102 sayılı (yeni) Türk Ticaret Kanunu(YTTK)(1)’nun anonim şirket kuruluşu için aradığı şartlar üzerinde durulmuş idi(2).

I- GİRİŞ

Bu çalışmamızda ise, önceki çalışmanın devamı ve tamamlayıcısı mahiyetinde olmak üzere, YTTK’nın anonim şirket kuruluşu için zorunlu tuttuğu kuruluş belgeleri üzerinde durulacaktır. 

II- YTTK’YA GÖRE ANONİM ŞİRKETİN KURULUŞ BELGELERİ

Anonim şirket  kuruluşu için gerekli olan belgelere YTTK’nın 336. maddesinde yer verilmiştir. Buna göre; “esas sözleşme, kurucular beyanı, değerleme raporları, ayın ve işletme devralınmasına ilişkin olanlar da dâhil olmak üzere, kurulmakta olan şirketle, kurucular ve diğer kişilerle yapılan ve kuruluşla ilgili olan sözleşmeler ile işlem denetçisi  raporu” kuruluş belgeleri dir. Bu belgeler, şirketin ticaret sicil dosyasına konulacak ve birer nüshaları da şirket tarafından beş yıl süreyle saklanacaktır (YTTK md. 336).

A- ŞİRKET ESAS SÖZLEŞMESİ

Şirketin kuruluş esas sözleşmesi nin yazılı şekilde yapılması, bütün kurucuların imzalarının noter tarafından onaylanması, ayrıca esas sermaye yi oluşturan payların tamamının kurucular tarafından taahhüt olduğuna dair ana sözleşmenin altına noterce şerh düşülmesi zorunludur (YTTK md. 339/f.1; md. 335/f.1; md. 341).

YTTK’ ya göre, aşağıda belirtilen hususlar, şirket esas sözleşmesinde bulunmak zorundadır:

a- Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunacağı yer.

b- Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde şirketin işletme konusu.

c- Şirketin sermayesi ile her payın itibarî değer i, bunların ödenmesinin şekil ve şartları.

d- Pay senetlerinin nama veya hamiline yazılı olacakları; belirli paylara tanınan imtiyazlar; devir sınırlamaları.

e- Paradan başka sermaye  olarak konan haklar ve ayınlar; bunların değerleri; bunlara karşılık verilecek payların miktarı, bir işletme ve ayın devir alınması söz konusu olduğu takdirde, bunların bedeli ve şirketin kurulması için kurucular tarafından şirket hesabına satın alınan malların ve hakların bedelleriyle, şirketin kurulmasında hizmetleri görülenlere verilmesi gereken ücret, ödenek veya ödülün tutarı.

f- Kurucularla yönetim kurulu  üyelerine ve diğer kimselere şirket kârından sağlanacak menfaatler.

g- Yönetim kurulu  üyelerinin sayıları, bunlardan şirket adına imza koymaya yetkili olanlar.

h- Genel kurul ların toplantıya nasıl çağrılacakları; oy hakları.

ı- Şirket bir süre ile sınırlandırılmışsa, bu süre.

i- Şirkete ait ilânların nasıl yapılacağı.

j- Pay sahipleri nin taahhüt ettiği sermaye  paylarının türleri ve miktarları.

k- Şirketin hesap dönemi.

Bu hususlar haricinde, ilk yönetim kurulu  üyeleri de, kuruluş esas sözleşme si ile atanacaktır (YTTK md. 339/f.3). YTTK’da, yukarıda sayılanlar dışında kalan hükümlerin de esas sözleşmeye konulmasına olanak sağlanmaktadır. Ancak, bu tür ihtiyari hükümlerin, YTTK’nın anonim şirket lere ilişkin emredici hüküm lerine aykırı olmaması gerekecektir (YTTK md. 340). Ayrıca, Kanun’un emredici hükümleri, o hususun esas sözleşme ile düzenlenebileceği yönünde şirkete esneklik sağladığı ölçüde, yasal sınırları ortadan kaldırmayacak şekilde düzenlemeler de -örneğin, genel kanuni yedek akçenin oranının artırılması yahut kanuni tavanının yükseltilmesi gibi- esas sözleşmeye konabilecektir.

B- KURUCULAR BEYANI

Kurucular beyanı , kuruluşa ilişkin olarak hazırlanması ve kurucular tarafından imzalanması zorunlu olan bir beyandır. Kurucular, şirketin kuruluşu ister nakdî ister aynî nitelikte olsun, bu beyanı vermek ile yükümlüdürler. Kurucular Beyanı nda;

· Şirkete aynî sermaye  konuluyor ya da bir ayın veya işletme devralınıyorsa, bunlara verilecek karşılığın uygunluğuna,

· Şirkete bu tür sermaye  koymanın veya ayın ya da işletme devralmanın gerekliliğine, bunların şirkete olan yararlarına

ilişkin belgeli, gerekçeli ve kesin ifadeli açıklamalar yer alır (YTTK md. 349/f.1). Bu hususlara ilave olarak, kurucular beyanı nda;

· Varsa, şirket tarafından iktisap edilen menkul kıymetlerle, bunların iktisap fiyatları,

· Söz konusu menkul kıymetleri çıkaranların son üç yıllık, gereğinde konsolide finansal tablo larının değerlemelerine ve çözümlenmelerine ilişkin bilgiler,

· Şirketin yüklendiği önemli taahhütler,

· Makine ve benzerleri malların ve herhangi bir aktif değerin alımına ilişkin bağlantılar, fiyatlar, komisyonlar ve her türlü borçlar,

· Var ise, şirket kurucularına sağlanan hususî menfaatler ve gerekçeleri,

· Şirket esas sözleşmesinde halka arz edilmek üzere pay taahhüdünde bulunulduğunun belirtilmesi halinde, kimlerin halka arz amacıyla ne miktarda pay taahhüt ettiği, pay taahhüdünde bulunanların birbirleri ile ilişkileri; bunlar bir şirketler topluluğuna dâhil bulunuyorlarsa, topluluk ile ilişkileri,

· Kuruluşu inceleyen işlem denetçisi ne ve diğer hizmet verenlere ödenen ücretler de emsalleriyle karşılaştırılarak açıklanacaktır (YTTK md. 349/f.1-2).

C- DEĞERLEME RAPORLARI

YTTK’nın 342. maddesinin birinci fıkrasına göre “üzerlerinde sınırlı aynî bir hak, haciz ve tedbir bulunmayan, nakden değerlendirilebilen ve devrolunabilen, fikrî mülkiyet hakları ile sanal ortamlar da dâhil, malvarlığı unsurları” aynî sermaye olarak şirkete konulabilir. Ancak, hizmet edimleri, kişisel emek, ticarî itibar ve vadesi gelmemiş alacaklar sermaye olamaz (YTTK md. 342/f.1).

Dolayısıyla, şirkete aynî sermaye  konacak ya da kuruluş sırasında işletme veya ayın devralınacak ise, bu ayınlara ve işletmelere, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi tarafından atanan bilirkişilerce değer biçilir (YTTK md. 343). Değerleme raporu nda, uygulanan değerleme yönteminin somut olayın özellikleri bakımından herkes için en adil ve uygun seçim olduğu; sermaye olarak konulan alacakların gerçekliğinin, geçerliğinin ve 342. maddeye uygunluğunun belirlendiği, tahsil edilebilirlikleri ile tam değerleri; aynî olarak konulan her varlık karşılığında tahsis edilmesi gereken pay miktarı ile Türk Lirası karşılığı, tatmin edici gerekçelerle ve hesap verme ilkesinin icaplarına göre açıklanır. Mahkemenin onayladığı bilirkişi kararı kesindir (YTTK md. 343). Değerleme raporuna, kurucular, işlem denetçisi  ve menfaat sahipleri itiraz edebilirler. YTTK’ya göre, bilirkişiler tarafından düzenlenen değerleme raporu da tescil ve ilân edilmek zorundadır (YTTK md. 354/f.3).

D- İŞLEM DENETÇİSİ  RAPORU

Anonim şirket in kuruluşu, bir veya birkaç işlem denetçisi  tarafından denetlenecek ve sonuçları bir raporla belirlenecektir (YTTK md. 351). İşlem denetçisi  tarafından düzenlenecek olan kuruluş denetçisi raporunda;

· Payların tamamının taahhüt edilip edilmediği,

· Pay bedellerinin, kanunda veya esas sözleşme de öngörülmüş bulunan en az tutarlarının, kanuna uygun olarak bankaya yatırılıp yatırılmadığı ve buna ilişkin banka mektubunun kuruluş belgeleri arasında yer alıp almadığı, bu yükümlülüğün herhangi bir şekilde dolanıldığına ilişkin bir belirtinin bulunup bulunmadığı,

· Aynî sermaye  ve devralınan ayınlar için mahkemece atanan bilirkişilerce değerleme yapılıp yapılmadığı, mahkemece bir kararla onaylanan raporun dosyaya sunulup sunulmadığı,

· Kurucu  menfaatlerinin kanuna uygun olup olmadığı,

· Kurucular beyanı  ile ilgili açık bir uygunsuzluğun, aşırı bir değerlemenin ve işlemlerde görünür bir yolsuzluğun bulunup bulunmadığı,

· Diğer kuruluş belgeleri nin mevcut olup olmadığı, gerekli noter onaylarının ve izinlerin alınıp alınmadığı gerekçeleriyle ve hesap verme ilkelerinin gereklerine uygun olarak açıklanır (YTTK md. 351).

Ancak, kuruluş  raporunda bulunması gereken bu hususlar sınırlı sayı değildir. Şirket kuruluşunun tür ve özelliğine göre gerekli açıklamalar yapılmalıdır. Bu rapor doğru, açık, eksiksiz bilgi ve hesap verme ve YTTK’nın 515. maddesindeki dürüst resim ilkesine göre hazırlanmalı, kesin ifadeler taşımalı, gerekli olan yerlerde ayrıntıya inmeli ve bir sonuçla son bulmalıdır. Rapordan kuruluşta aykırılık bulunup bulunmadığı tam olarak anlaşılmalıdır(3).

YTTK’nın 400. maddesinin dördüncü fıkrası gereği, kuruluş denetçisi raporunun, orta ve küçük ölçekli ile halka açık olmayan anonim şirket lerde bir yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci malî müşavir tarafından da düzenlenebilecektir. Sermaye  şirketlerinin ölçeklerine göre sınıflandırılması ise YTTK’nın 1522 ve 1523. maddesinde ele alınmıştır. Oysa, kuruluş aşamasında olan bir anonim şirkette söz konusu ölçütlerin bulunması fiilen mümkün değildir. Bu manada, kuruluş aşamasındaki bir şirketi, -istisnalar haricinde- “küçük, orta veya büyük” sermaye şirketi  olarak vasıflandırmak da mümkün görülmemektedir.

Dolayısıyla, 1523. maddenin ikinci fıkrasında(4) sayılan şirketler dışında kalan kapalı (halka açık olmayan) anonim şirketlerin tamamının kuruluş raporlarının -büyüklüklerine bakılmaksızın-, bağımsız denetim  kuruluşları yanında yeminli mâlî müşavirler veya serbest muhasebeci malî müşavirler tarafından da düzenlenebileceği kanısındayız.

III- ÖZET VE SONUÇ

6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu’na göre, “esas sözleşme, kurucular beyanı, değerleme raporları, ayın ve işletme devralınmasına ilişkin olanlar da dâhil olmak üzere, kurulmakta olan şirketle, kurucular ve diğer kişilerle yapılan ve kuruluşla ilgili olan sözleşmeler ile kuruluş  raporu” anonim şirketin kuruluş belgeleri dir. Bu belgeler, şirketin ticaret sicil dosyasına konulacak ve birer nüshaları da şirket tarafından beş yıl süreyle saklanacaktır.

Ancak, YTTK’nın anonim şirketin kuruluş belgelerine ilişkin bu düzenlemeleri 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girecektir. Dolayısıyla, anılan tarihe kadar, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun konuya ilişkin hükümlerinin uygulanmasına devam edilecektir. Yani, çalışmamızda ele alınan bu kuruluş belgeleri, 1 Temmuz 2012 tarihinden sonra kurulacak anonim şirketlerden talep edilecektir.

Soner ALTAŞ*

Yaklaşım

*      Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Başmüfettişi

(●)         Bu çalışmada belirtilen görüşler yazarına ait olup, çalıştığı Kurum’u bağlamaz.

(1)         Karışıklığa sebebiyet vermemek için, çalışmamızda, 29.06.1956 tarih ve 6762 sayılı Kanun için eski Türk Ticaret Kanunu manasında ETTK, 13 Ocak 2011 tarih ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu için de yeni Türk Ticaret Kanunu manasında YTTK kısaltmaları kullanılacaktır. 

(2)         Soner ALTAŞ, “Yeni Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Şirket Kuruluşu İçin Gerekli Şartlar”, Yaklaşım, Sayı: 219, Mart 2011, s. 264-267

(3)         Bkz. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu Esas No:1/324, S. Sayısı: 96

(4)         YTTK’nın 1523. maddesinin ikinci fıkrasına göre, küçük ve orta ölçekli olsalar dahi, aşağıdaki şirketler büyük sermaye şirketi sayılırlar:

             (a) Borçlanma araçları veya öz kaynağa dayalı finansal araçları kamuya açık bir piyasada (yerel ve bölgesel piyasalar da dâhil olmak üzere, yerli veya yabancı bir sermaye piyasasında veya tezgâh üstü piyasada) işlem gören veya bu tür bir piyasada işlem görmek üzere söz konusu araçları ihraç edilme aşamasında bulunan sermaye şirketleri,

             (b) Esas faaliyet konularından biri, varlıkları güvenilir kişi sıfatıyla geniş bir kitle adına muhafaza etmek olan bankalar, yatırım bankaları, sigorta şirketleri, emeklilik şirketleri ve benzerleri.