|
İsteğe bağlı sigortalılık, kişinin yasal zorunluluk bulunmadan kendi isteği ile sigortalı olmayı istemesi ve kendi adına prim ödemesidir.
I- GİRİŞ Ülkemiz uygulamasında isteğe bağlı sigortalı olmak isteyenler uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortasına tabi olarak primlerini ödemekle yükümlüdürler. Çalışmada isteğe bağlı sigortalılık ile vergiden muaf kadınların avantajlı isteğe bağlı sigortalılık durumlarını inceleyeceğiz. II- KİMLER İSTEĞE BAĞLI SİGORTALI OLABİLİR? 18 yaşını doldurmuş olmak şartıyla Türkiye’de yasal olarak ikamet edenlerden (İsteğe bağlı sigorta giriş bildirgesinde belirtilen ikamet adresinin, Türkiye’de kayıtlı bir adres olması, ikamet etme şartı için yeterlidir.); 1- Zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmayanlar, 2- 4/a (SSK) kapsamında sigortalı olarak kısmi süreli çalışlar, (çalışmadığı günler için), 3- Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olanlar. İsteğe bağlı sigorta giriş bildirgesiyle ikamet edilen yerde bulunan Sosyal Güvenlik Merkezine/Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’ne başvuruda bulunarak isteğe bağlı sigortalı olabilirler. 5510 sayılı Yasa’nın 5. maddesinin (a), (b) ve (e) bentlerinde belirtilenler yani adlarına uzun vadeli sigorta kollarından bildirim yapılmayan, çıraklar, stajyerler, cezaevlerine bağlı tesislerde çalışan hükümlü ve tutuklular, İŞKUR’un açtığı eğitimlere katılan kursiyerler de isteğe bağlı sigortalı olabilirler. Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri de isteğe bağlı sigortalı olabilirler. 6111 sayılı Torba Yasa ile yurt dışında Türk İşverenlerin yanında çalışanların isteğe bağlı sigortalı olarak ödedikleri primler 4/a (SSK) kapsamında değerlendirilecektir. III- VERGİDEN MUAF KADINLAR KİMLERDİR VE NASIL TESPİT EDİLİR? 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 9. maddesinin 1. fıkrasının 6 numaralı bendine göre; Havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamûlleri, kırpıntı deriden üretilen mamûller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi işleri; 1- Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, ayrıca bir makine kullanmadan, 2- Dışarıdan işçi almadan, 3- Oturdukları evlerde imal eden ve 4- İmal ettikleri ürünleri işyeri açmadan satanlar vergiden muaftır. Yukarıda belirtilen ürünlerin, - Pazarlarda, - Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmayanlar tarafından düzenlenen kermes, festival ve panayırlarda, - Kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde satılması muafiyeti ortadan kaldırmaz. Yukarıda belirtilen şartları taşıyan kadınların, yaptıkları işin tespiti ile vergiden muaf oldukları vergi dairesi tarafından belgelenecektir. IV- 18 GÜN ÜZERİNDEN PRİM ÖDEYEREK 30 GÜN HİZMET KAZANMANIN ŞARTLARI İsteğe bağlı sigortalılıkta yukarıda belirtilen işleri yaparak vergi muafiyeti kapsamında bulunan kadınlara pozitif ayrımcılık tanınmıştır. 5510 sayılı Yasa ile tanınan bu ayrıcalıktan faydalanmak için bazı şartlar belirlenmiştir. Yukarıdaki işleri 01.10.2008 tarihinde önce yapma ve bu tarihten sonra da devam etme, 01.10.2008 tarihinden önce SSK, Bağ-Kur ya da Emekli Sandığı tarafından sigortalı olarak tescil edilme şartları bulunmaktaydı. 01.10.2008 tarihinde önce tescilinin bulunması şartı Yasa’da olmayıp Tebliğ(1) ile getirilen bir şarttı. Tebliğ ile öne sürülen bu şart yine Tebliğ(2) ile 01.10.2008 tarihi itibari ile kaldırılmıştır. Yukarıda belirtilen işleri 01.10.2008 tarihinden önce yapıyor olma şartı ise Yasa’da bulunan bir şart olup, 6111 sayılı Torba Yasa ile bu şart da ortadan kaldırılmıştır. Artık vergiden muaf olarak bir işverene bağlı olmadan, sürekli ve kazanç getirici nitelikte iş yapan ve yukarıda belirtilen isteğe bağlı sigortalı olma şartları taşıyan kadınlar avantajlı olarak isteğe bağlı sigortalı olabileceklerdir. Bu şekilde isteğe bağlı sigortalı olmak isteyen kadınların, vergi muafiyetini gösterir belge ve isteğe bağlı sigorta giriş bildirgesi ile ikamet ettikleri yerdeki SGK İl Müdürlüğü’ne veya Sosyal Güvenlik Merkezine müracaat etmeleri yeterlidir. Bu şekilde isteğe bağlı sigortalı olan kadınlar 2011 yılı için 18 günlük prim ödeyerek, 30 gün hizmet kazanabileceklerdir. 18 günlük prim her yıl 1 gün artarak 2023 yılında 30 gün olacaktır. 2023 yılında şu anki uygulamaya göre normal isteğe bağlı sigortalılık ile vergiden muafiyet kapsamında isteğe bağlı sigortalılık arasında bir fark kalmayacaktır. Ancak 2023 yılına kadar vergiden muaf kadınlar isteğe bağlı sigortalılıkta avantajlı olacaklardır. Örnek: 2011 yılı Nisan ayında normal bir isteğe bağlı sigortalının asgari ücretten ödeyeceği prim tutarı 254,88 TL iken, vergiden muaf isteğe bağlı kadın sigortalının ödeyeceği prim 152,93 TL’dir. İster normal isteğe bağlı sigortalı olsun, isterse vergiden muaf isteğe bağlı kadın sigortalı olsun, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun emeklilik ve sağlık yönünden sağladığı tüm haklardan hiçbir kısıtlama olmaksızın faydalanma hakları bulunmaktadır. Hem kendileri hem de bakmakla yükümlü olduğu kişiler genel sağlık sigortasından, zorunlu sigortalılara sağlanan tüm haklardan 60 günden fazla prim borcu bulunulmaması kaydıyla faydalanabilirler. V- SONUÇ Vergiden muaf kadınlar için Yasa’da bulunan ve Yasa’da bulunmayıp tebliğ ile getirilen kısıtlamaların kaldırılması yerinde bir uygulamadır. Böylelikle el emeği göz nuru ile yaptıkları işlerden küçük de olsa kazanç sağlayan kadınlarımız da sosyal güvenlik şemsiyesi altına alınacaktır. Ancak 2011 yılı için günlük asgari ücretin 18 katı üzerinden alınan ve her yıl bir puan artırılarak 2023 yılında, 30 günlük asgari ücret üzerinden prim alınacak olması kadınlarımıza sağlanan bu avantajı hükümsüz kılacaktır. Kazancı düşük olan kesimlerin de sosyal güvenlik kapsamına alınması ve bunların devamlılığının sağlanması Sosyal devlet olma ilkesini bir gereğidir. Evinde değişik işler yaparak, yaptığı bu işler neticesinde ürettiği ürünleri işyeri açmadan satmaya çalışan kadınlarımızın maddi olanaklarının da göz önünde bulundurularak, sosyal güvenlik kapsamında kalmalarını teminen, prim tutarının en fazla prime esas günlük kazanç alt sınırının 20 katı ile sınırlandırılmasının daha yerinde bir uygulama olacağı kanaatini taşımaktayız. S. Mehmet KELEŞ Yaklaşım * Sosyal Güvenlik Kurumu, Bozüyük Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü (1) 28.09.2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan, İsteğe Bağlı Sigorta İşlemleri Hakkında Tebliğ (2) 01.07.2010 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan, İsteğe Bağlı Sigorta İşlemleri Hakkında Tebliğ |
