25.08.1999 tarih ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nda istihdam teşviki olarak uygulanmak üzere 5763 sayılı Kanunla getirilen geçici 7. madde 01.07.2008 tarihinde, 5921 sayılı Kanunla getirilen geçici 9. madde de 18.08.2009 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 

I- GİRİŞ

Bu kez 4447 sayılı Kanun’a istihdam teşviki konusunda 13.02.2011 tarihli ve 6111 sayılı Kanunla (Torba Kanun) geçici 10. madde ilave edilmiş olup, bu madde 01.03.2011 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Bu makalemizde, söz konusu teşvik düzenlemesi ele alınıp, değerlendirilecektir.

II- KONU

A- YENİ TEŞVİK DÜZENLEMESİ NE KADAR SÜRELİDİR?

Yeni teşvik düzenlemesi 01.03.2011 tarihinden 31.12.2015 tarihine kadar geçerli bulunmaktadır.

Torba Kanunla, uygulama süresini 2015 yılından itibaren en fazla 5 yıla kadar uzatma konusunda Bakanlar Kurulu’na yetki verilmiş bulunmaktadır.

B- GETİRİLEN YENİ TEŞVİK DÜZENLEMESİ KİMLERİ KAPSAMAKTADIR?

Torba Kanunla getirilen teşvik düzenlemesi;

1- 18 yaşından büyük kadınlar,

2- 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkekler,

3- 29 yaşından büyük erkekler,

4- Mesleki yeterlik belgesi sahipleri,

5- Mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi veya Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirenler,

6- Mesleki yeterlik belgesi veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretim ya da Türkiye İş Kurumu işgücü yetiştirme kurs bitirme belgesine sahip olmayanlar,

7- İşverene bağlı işçi olarak çalışmakta iken 01.03.2011 tarihinden sonra mesleki yeterlik belgesi alanlar veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi bitirenler,

8- İŞKUR’a kayıtlı işsizler arasından işe alınanlar,

9- İŞKUR’a kayıtlı olmadan işe alınanları

kapsamaktadır.

C- TEŞVİKE HANGİ ŞEKİLDE ALINANLAR GİRMEKTEDİR?

Bakanlar Kurulu’na verilen uygulama süresini uzatma süresi dışında, 01.03.2011 tarihinden 31.12.2015 tarihine kadar özel sektör işverenlerince işe alınan ve fiilen çalıştırılan kişilerin; işe alındıkları tarihten önceki altı aya ilişkin Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilen prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalılar dışında olmaları, aynı döneme ilişkin işe alındıkları işyerinden bildirilen prim ve hizmet belgelerindeki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olmaları ve Kanun’da aranılan diğer koşulları sağlamaları gerekmektedir.

Bakanlar Kurulu’na verilen uygulama süresini uzatma süresi dışında, 01.03.2011 tarihinden 31.12.2015 tarihine kadar özel sektör işverenlerince işe alınan ve fiilen çalıştırılan kişilerin; Kanun’da aranılan diğer koşulları sağlamaları durumunda getirilen teşvik hükümlerinden yararlanabilmeleri için iki şart aranmaktadır.

Bunlardan biri; işe alındıkları tarihten önceki altı aya ilişkin Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilen prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalılar dışında olmaları, diğeri aynı döneme ilişkin işe alındıkları işyerinden bildirilen prim ve hizmet belgelerindeki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olmalarıdır.

D- TEŞVİKTEN YARARLANMA SÜRESİ NE KADARDIR?

Teşvikten yararlanma süresi; 6 ay, 12 ay, 24 ay, 30 ay, 36 ay, 42 ay, 48 ay ve 54 aylık süreler halinde olmak üzere, en az 6 ay ve en çok 54 ay olarak karşımıza çıkmaktadır.

E- TEŞVİKTEN BİRDEN FAZLA YARARLANMAK MÜMKÜN MÜDÜR?

İşe alınan ve belirtilen koşulları taşımakta olan işçi için teşvikten yalnızca bir kez yararlanabilmektedir. İkinci kez yararlanılmamaktadır.

Ancak, işten ayrıldıktan sonra aynı işyerinde ikinci kez işe alınan ve mesleki yeterlik belgesi veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretim ya da Türkiye İş Kurumu işgücü yetiştirme kurs bitirme belgesine ikinci kez işe alındıktan sonra sahip olan/temin eden işçiler için ilk yararlanılan teşvik süresi, yararlanılacak yeni teşvik süresinden düşülmek suretiyle kalan süre kadar yararlanılması mümkündür.

F- TEŞVİK NEYİ KARŞILAMAKTADIR?

Torba Kanunla getirilen teşvik, kapsama giren işçinin işe alındığı tarihten itibaren yukarıda belirtilen sürelerden durumuna uygun süre kadar 5510 sayılı Kanun’da öngörülen prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesi İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanmaktadır.

G- TEŞVİK HÜKÜMLERİ HANGİ İŞYERLERİ VE HANGİ ÇALIŞANLAR HAKKINDA UYGULANMAMAKTADIR?

Teşvik hükümlerinden 5335 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 30. maddesinin ikinci fıkrası kapsamındaki kurum ve kuruluşlara (genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, döner sermayeler, fonlar, belediyeler, il özel idareleri, belediyeler ve il özel idareleri tarafından kurulan birlik ve işletmeler, sosyal güvenlik kurumları, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunla kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların bağlı ortaklıkları ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin %50’sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklar) ait işyerleri, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na ve uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri ile 4734 sayılı Kanun’dan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri, sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve yurt dışında çalışan sigortalılar hakkında teşvik hükümleri uygulanmamaktadır.

H- TEŞVİK HÜKÜMLERİNDEN KİMLER YARARLANAMAZLAR?

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca yapılan ve yapılmakta olan kontrol ve denetimlerde, çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği ve kayıt dışı çalıştırdığı tespit edilen işverenler, bu durumun tespit edildiği tarihten itibaren bir yıl süreyle teşvik hükümlerinden yararlanamamaktadır.

İ- PRİM VE CEZA BORCU BULUNAN İŞVERENLERİN TEŞVİK HÜKÜMLERİ KARŞISINDAKİ DU-RUMU

İşverenlerin teşvik hükümlerinden yararlanabilmesi için çalıştırdıkları sigortalılıklarla ilgili olarak aylık prim ve hizmet belgelerini süresi içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na vermesi, ayrıca tüm sigortalılarına ait sigortalı hissesine ait primlerin süresi içinde ödenmesi teşvikin uygulanacağı işyerinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması gerekmektedir.

Prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun tecil ve taksitlendirilmiş veya prim borçlarının yeniden yapılandırılmış ve taksitlendirilmiş olması durumunda, tecil, taksitlendirme ve yeniden yapılandırmanın devamı süresince işverenlerin teşvik hükümlerinden yararlanabilmesi mümkün bulunmaktadır.

J- TEŞVİKTEN YARARLANMAK İÇİN İŞE ALINMA VE ÇALIŞTIRILMAYA İLİŞKİN KOŞUL

İşverenlerin teşvik hükümlerinden yararlanabilmesi için bu amaçla işe alınan işçilerin, mesleki yeterlik belgesi veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretim ya da Türkiye İş Kurumu işgücü yetiştirme kurs bitirme belgelerinde belirtilen meslekte veya alanlarda işe alınmış ve/veya çalışıyor olunması söz konusudur.

İlgili belgelerde belirtilen meslekte veya alanlarda işe alınmama ve/veya çalıştırılmama teşvik hükümlerinden yararlanılmasına engel teşkil edebilmektedir.

K- TEŞVİK UYGULAMASININ KALEMLERİYLE UYGULANACAĞI SÜRELER

1- 18 yaşından büyük kadınlardan mesleki yeterlik belgesi sahibi olanların İŞKUR’a kayıtlı olmadan işe alınmaları durumunda 48 ay,

2- 18 yaşından büyük kadınlardan mesleki yeterlik belgesi sahibi olanların İŞKUR’a kayıtlı işsizler arasından işe alınmaları durumunda 54 ay,

3- 18 yaşından büyük kadınlardan mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi veya Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirenlerin İŞKUR’a kayıtlı olmadan işe alınmaları durumunda 36 ay,

4- 18 yaşından büyük kadınlardan mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi veya Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirenlerin İŞKUR’a kayıtlı işsizler arasından işe alınmaları durumunda 42 ay,

5- 18 yaşından büyük kadınlardan mesleki yeterlik belgesi, mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretim veya Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirme belgesine sahip olmayanların İŞKUR’a kayıtlı olmadan işe alınmaları durumunda 24 ay,

6- 18 yaşından büyük kadınlardan mesleki yeterlik belgesi, mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretim veya Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirme belgesine sahip olmayanların İŞKUR’a kayıtlı işsizler arasından işe alınmaları durumunda 30 ay,

7- 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkeklerden mesleki yeterlik belgesi sahibi olanların İŞKUR’a kayıtlı olmadan işe alınmaları durumunda 48 ay,

8- 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkeklerden mesleki yeterlik belgesi sahibi olanların İŞKUR’a kayıtlı işsizler arasından işe alınmaları durumunda 54 ay,

9- 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkeklerden mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi veya Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirenlerin İŞKUR’a kayıtlı olmadan işe alınmaları durumunda 36 ay,

10- 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkeklerden mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi veya Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirenlerin İŞKUR’a kayıtlı işsizler arasından işe alınmaları durumunda 42 ay,

11- 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkeklerden mesleki yeterlik belgesi, mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretim veya Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirme belgesine sahip olmayanların İŞKUR’a kayıtlı olmadan işe alınmaları durumunda 24 ay,

12- 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkeklerden mesleki yeterlik belgesi, mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretim veya Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirme belgesine sahip olmayanların İŞKUR’a kayıtlı işsizler arasından işe alınmaları durumunda 30 ay,

13- 29 yaşından büyük erkeklerden mesleki yeterlik belgesi sahibi olanlar veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi veya Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirenlerin İŞKUR’a kayıtlı olmadan işe alınmaları durumunda 24 ay,

14- 29 yaşından büyük erkeklerden mesleki yeterlik belgesi sahibi olanlar veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi veya Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirenlerin İŞKUR’a kayıtlı işsizler arasından işe alınmaları durumunda 30 ay,

15- İşverene bağlı işçi olarak çalışmakta iken 01.03.2011 tarihinden sonra mesleki yeterlik belgesi alanlar veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi bitirenler 12 ay,

16- 18 yaşından büyük kadın ve erkeklerden yukarıda belirtilenlerin hiçbirinden yararlanmayanların İŞKUR’a kayıtlı işsiz olarak işe alınmaları halinde 6 ay

süreyle istihdam teşvikinden yararlanabilmektedir.

L- 5510 SAYILI KANUN’UN 81/ı BENDİ HÜKÜMLERİNİN UYGULANMASI

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde belirtilen malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutarın düşülmesinden sonra kalan sigorta primlerinin işveren hisselerine ait oranı üzerinden dikkate alınarak uygulanmaktadır.

M- GİDER VE MALİYET UNSURU OLARAK DİKKATE ALINMAMASI

Bu teşvik durumu, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun geçici 20. maddesine tabi olan bankalar, sigorta şirketleri, ticaret ve sanayi odaları, borsalar veya bunların teşkil ettikleri birlikler personeli hakkında da uygulanmaktadır.

İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanan prim tutarları, gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmamaktadır.

III- SONUÇ

4447 sayılı Kanun’a istihdam teşviki konusunda 13.02.2011 tarihli ve 6111 sayılı Kanunla geçici 10. madde ilave edilmiş olup, bu madde 01.03.2011 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Teşvikten yararlanma süresi; 6 ay, 12 ay, 24 ay, 30 ay, 36 ay, 42 ay, 48 ay ve 54 aylık süreler halinde olmak üzere, en az 6 ay ve en çok 54 ay olarak karşımıza çıkmaktadır.

Torba Kanunla getirilen teşvik, kapsama giren işçinin işe alındığı tarihten itibaren yukarıda belirtilen sürelerden durumuna uygun süre kadar 5510 sayılı Kanun’da öngörülen prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesi İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanmaktadır.

Getirilen bu teşvik uygulamasının istihdamda beklenen artışı sağlaması ve s toplam sigortalı sayısında ciddi artışlar yaratması dilek ve beklentimizle…

Raşit ULUBEY*

Yaklaşım

*    İŞKUR Başmüfettişi, İstihdam Dairesi Eski Başkanı