Tecil etmek, ertelemek anlamına gelmektedir. Tecili, vergi uygulamasında, ödeme güçlüğüne düşmüş ve zor durumda bulunan borçlulara tanınan bir ödeme kolaylığı şeklinde nitelendirmek mümkündür.

I- GİRİŞ

Tecilde amaç işletmenin devamını sağlamak ve mükellefi icra ve iflas gibi oldukça olumsuz eylemlerden koruyarak kamu alacağının zamana yayılarak tahsilini sağlamaktır. Diğer bir ifadeyle tecil uygulaması, mükellefin içinde bulunduğu zor durumdan çıkması için ödemelerini zamana yayarak finansal açıdan rahatlama sağlarken, kamu alacağının tahsil riskini de ortadan kaldırmaktadır.

Tecil yanında, bunun ayrılmaz bir parçası olan “taksitlendirme” diye seslendirilen bir kavram daha vardır. Bu iki kavram “tecil ve taksitlendirme” şeklinde birlikte kullanılır. Zira tecil, kamu alacağının belli bir faiz uygulanarak taksitlendirilmesi suretiyle yapılmaktadır.

II- TECİL UYGULAMASI

6183 sayılı Kanun’un 48. maddesinde, amme alacağının vadesinde ödenmesi, haciz uygulanması veya haczedilen malın paraya çevrilmesi hallerinin, amme borçlusunu çok zor duruma düşüreceğinin anlaşıldığı durumlarda, Kanun’un ve alacaklı amme idarelerinin öngördüğü şartlarla, vergi, resim, harç, ceza tahkik ve takiplerine ait muhakeme masrafları, vergi cezası, para cezası ve gecikme zammı alacaklarının iki yılı, bu alacaklar dışında kalan amme alacaklarının ise beş yılı geçmemek üzere tecil edilerek taksite bağlanabileceği hükmü yer almaktadır.

Tecil talep edilmesi halinde alacaklı tahsil daireleri tarafından zorunlu olarak yerine getirilmesi gereken bir işlem değildir. Alacaklı daire, tecil ve taksitlendirme talebini koşullar ve duruma göre uygun görebileceği gibi ret de edebilir.

III- TECİL VE TAKSİTLENDİRME USUL VE KOŞULLARI

Kamu idarelerinin alacaklarının kanunlarda yer verilen sürelerde ödenmesi (tahsili) esastır. Ancak, alacaklı amme idareleri, icra takibine başlama ya da icrayı devam ettirme hallerinin varlığında borçlunun “çok zor” durumda kalacağını öngördükleri takdirde kanun maddesinde yer alan şartlarla amme alacağını tecil edebilirler.

Tecilin yapılması sırasında amme alacağının tecil dolayısıyla tehlikeye girmemesi, teminat altına alınması şartları göz önünde bulundurulacağı gibi, “çok zor” durumun takdirinde de icra takibine başlanılması ya da takibin devamı halinde borçlunun gelir kaynaklarının ortadan kalkmasına ya da faaliyetlerinin devamının engellenmesine sebebiyet verilip verilmediğinin de bir ölçü olarak göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Borçludan teminat alınması Kanun’da sayılan tecil şartları arasındadır. Teminatın alınmasında öncelikle 6183 sayılı Kanun’un 10. maddesindeki maddi teminatın aranması, borçlu maddi teminat gösteremediği takdirde 11. maddeye göre şahsi kefaletin, tahsil dairesince uygun görülmesi şartıyla, teminat olarak kabulü gerekir.

1 Sıra (A) Seri No.lu Tahsilat Genel Tebliği’nde yer alan düzenlemelere göre, Kanun’un tecil için öngördüğü şartlardan borç ödemede iyi niyet sahibi olma şartına tecil taleplerinin değerlendirilmesi sırasında dikkat edilecek, öteden beri borç ödeme alışkanlığı bulunmayan borçluların önerdikleri ödeme planlarının gerçekçi olmadığı kanaatına ulaşılan hallerde tecil talepleri, çok zor durumda olmaları halinde dahi, kabul edilmeyecektir.

6183 sayılı Kanun’un 48. maddesine göre tecil yapılabilmesi için borçlunun yazılı müracaatı şarttır. Borçlu bu müracaatı bizzat yapabileceği gibi kanuni temsilcileri veya bu konuda özel olarak vekalet verilen kişiler marifetiyle de yapabilecektir.

Tecil edilen amme alacaklarının, belirlenen faiz oranı esas alınarak hesaplanan tecil faiziyle birlikte ödenmesi gerekmektedir.

Devlete ait olup, yukarıda yer verilen şartların yanında Maliye Bakanlığı’nca 6183 sayılı Kanun uyarınca takip ve tahsil edilen amme alacaklarıyla ilgili olarak yapılacak tecil ve taksitlendirme işleminde aşağıdaki koşullar aranır;

· Tecili ve taksitlendirmeyi yapacak makamlar, tecil şartlarına göre tayin ettikleri taksitlendirme şartlarını belirleyeceklerdir. Tayin edilecek şartların borçlu tarafından kabul edilmesi esastır. Kabul işlemi yazılı olarak yapılabileceği gibi, hazırlanan ödeme planlarının idarede kalan nüshalarına imza atılmak suretiyle de yapılabilecektir. Borçlu tarafından kendisine bildirilen tecil ve taksitlendirme şartları kabul edilmediği takdirde tecil veya taksitlendirme yapılmayacaktır.

· Borçluların tecil için yaptıkları müracaat tarihinden, taleplerinin sonuçlandırılmasına kadar belli bir süre geçebilmektedir. Bu süre içerisinde borçluların taleplerinde önerdikleri taksit tutarlarını düzenli olarak ödemeleri gerekmekte olup, tecil taleplerinin kabul edilmesi halinde önerilen taksit tutarlarından süresi geçen ve ödenmemiş kısmın derhal ödenmesi istenilecektir.

· Tecile yetkili olan makamlar, tecil yetkilerini kullanırken;

- Borçlu tarafından daha kısa bir süre önerilmemiş olması halinde, amme alacağının aylık taksitler halinde taksitlendirilmesi,

- Borçlunun talep dilekçesinde belirttiği taksit süresinden daha uzun taksit süresi verilmemesi,

- Taksit tutarları belirlenirken ödemesiz aya yer verilmemesi,

- Taksit tutarlarının mutlaka eşit olma şartının aranılmaması

gerekmektedir.

· Taksitlerin hesaplanan tecil faiziyle birlikte tahsil edilmesi gerekmektedir. Taksit tutarları ile hesaplanan tecil faizlerinin tam olarak ödenmemesi, tecilin ihlal nedenidir.

Tecil faizi oranı yıllık olarak belirlenmektedir. Tecil faizi; basit faiz usulü uygulanarak ve müracaat tarihinden ödeme tarihine (bu tarihler dahil) kadar geçen günler için, ödenecek taksit tutarları üzerinden hesaplanacaktır. Amme borçlusunun, vade tarihinden önce ya da vade tarihinde yaptığı müracaatlar üzerine tecil edilen amme alacaklarına uygulanacak tecil faizinin hesaplanmasında ise, vade gününe faiz alınması söz konusu olamayacağından, vade gününü takip eden tarih esas alınacaktır.

Tecil faizinin hesaplanmasında aşağıdaki basit faiz usulü formülü kullanılacaktır;

Burada dikkat edilmesi gereken husus, tecil faizinin borcun tamamı üzerinden değil, her taksit için öngörülen tutar üzerinden hesaplanacağıdır. Her bir taksit için gün sayısının hesaplanmasında yukarıda da belirtildiği gibi, müracaat tarihi esas alınacak ve ödeme günü dahil geçen gün sayısı belirlenecektir.

6183 sayılı Kanun’un 48-52. maddeleri uyarınca, süresinde ödenmeyen borca tecil talep tarihine kadar (talep tarihi hariç) geçen süre için gecikme zammı hesaplanacaktır. Talep tarihinde normal ödeme vadesi geçtiği takdirde, tecil talep tarihi ve taksit günü de dahil olarak, borç aslı ve hesaplanan gecikme zammı üzerinden ödeme tarihi ve taksit tutarı baz alınarak tecil faizi uygulanacaktır.

Örnek: Hattuşaş Vergi Dairesi mükellefi Mahmure CUMBA’nın 26.03.2010 vadeli 120.000 lira gelir stopaj vergisi borcu mevcuttur. Mükellef 12.05.2010 tarihinde gerekli teminatı göstererek tecil ve taksitlendirme talebinde bulunmuştur. Mükellefe Haziran 2010 ayı sonundan itibaren 12 ay 12 eşit taksitte her ayın son günü ödeme yönünde bir ödeme planı takdir edilerek tecil talebi kabul edilmiştir. 

Tecil talep tarihi itibariyle gecikme zammı oranının aylık %1,95 ve yıllık tecil faiz oranının %19 olduğu varsayımı altında uygulanacak gecikme zammı ve tecil faizi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.

IV- GECİKME ZAMMI HESAPLANMASI

Yukarıda yer alan verilere göre, 27.03.2010-26.04.2010 tarihleri arasında 1 ay için, 27.04.2010-11.05.2010 tarihleri arasında 15 gün için gecikme zammı uygulanacak; 12.05.2010 tarihinden itibaren vergi aslı ve gecikme zammı toplamı üzerinden taksit tarihleri baz alınarak tecil faizi  hesaplanacaktır.

Bu durumda, öncelikle gecikme zammı tutarı hesaplanacaktır. Buna göre, hesaplanacak gecikme zammı tutarı, 

· 27.03.2010-26.04.2010 tarihleri arasındaki 1 aylık süre için aylık esasa göre (%1,95 x 120.000,00=) 2.340,00 lira ve

· 27.04.2010-11.05.2010 tarihleri  arasındaki 15 günlük süre için günlük esasa göre (15x120.000,00x0,0195/30 =) 1.170,00 lira

olmak üzere toplam 3.510,00 lira olacaktır. Öyleyse, tecil edilecek toplam borç, 120.000 + 3.510 = 123.510 liradır.

V- TECİL FAİZİ VE TAKSİTLERİN HESAPLANMASI

Mükellefin bu borcu 30.06.2010 tarihinden başlamak üzere her ayın son günü 12 taksit ödeme planına bağlandığına göre, tecil faizi aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır. Borca uygulanan tecil faizini hesaplamak için, taksit tutarının ve faiz uygulanacak sürenin bulunması gereklidir. Bu sürenin belirlenmesinde, vadesinden sonra yapılan bir müracaat olduğundan tecil talep tarihi ile ödeme günü süreye dahil edilecektir. Her bir taksit tutarı ise 123.510/12= 10.292,50 lira olacaktır.

Buna göre, tecil faizi hesaplamasında dikkate alınacak gün sayıları aşağıdaki gibi olacaktır;

Tecil faizi hesabında;

formülü kullanılacaktır. Aylık taksit tutarı 10.292,50 lira ve Seri C Sıra 1 No.lu Tahsilat Genel Tebliği uyarınca yıllık tecil faizi oranı %19 olduğu dikkate alınarak tecil faizi tutarları aşağıdaki gibi hesaplanacaktır;

Yukarıdaki hesaplamalara göre, bu mükelleften tecil faizleriyle birlikte tahsil edilecek taksit tutarları aşağıdaki gibi olacaktır;
 

VI- TECİL FAİZİ ORANININ DEĞİŞMESİ

Tecil ve taksitlendirme planı uyarınca ödemeler devam ederken, uygulanmakta olan yıllık tecil faizi oranı %19 iken Maliye Baanlığı’nca 21.10.2010 tarihinde %12 olarak yeniden belirlenmiştir.

1 Seri A Sıra No.lu Tahsilat Genel Tebliği uyarınca,  tecil talepleri kabul edilerek tecil şartlarına uygun olarak ödenmekte iken tecil faizi oranında bir değişiklik yapılması halinde aşağıdaki gibi işlem yapılacaktır;

· Tecil faizi oranındaki değişikliğin oranın indirilmesine yönelik olması halinde; kamu alacaklarına yeni tecil faizi oranının yürürlüğe girdiği tarihe kadar eski tecil faizi oranları, bu tarihten sonra ödenmesi gereken taksit tutarlarına ise yeni tecil faizi oranlarının uygulanacaktır.

· Tecil faizi oranındaki değişikliğin oranın yükseltilmesine yönelik olması halinde; tecil şartlarına uygun olarak ödendikleri sürece eski tecil faiz oranları uygulanacak, buna karşın tecil edilmiş amme alacaklarına yönelik tecilin ihlal edilmiş olması ancak, yeni talepler üzerine yeniden tecil yapılması (tecilin geçerli sayılması) halinde, yeni tecil faizi oranının yürürlüğe girdiği tarihe kadar eski tecil faizi oranları, bu tarihten sonra ödenmesi gereken taksit tutarlarına ise yeni tecil faizi oranları uygulanacaktır.

Buna göre, 21.10.2010 tarihinden sonra ödenmesi gereken taksit tutarları yeni düzenlemeden etkilenecektir. Zira, yeniden belirlenen tecil faizi oranı, öncekinden daha düşük olduğundan yeni tecil faizi oranının yürürlüğe girdiği tarihe kadar eski tecil faizi oranının, bu tarihten sonra ödenmesi gereken taksit tutarlarına ise yeni tecil faizi oranının uygulanması gerekmektedir. Bu durumda, tecil faizi oranı değişikliğinden 31.10.2010 tarihinde ödenmesi gereken 5. taksit ve izleyen 7 taksit etkilenecektir. 

Borçlu, kendisi için hesaplanan 5. taksit tutarı olan 11.232,26 lirayı ödemeden önce 21.10.2010 tarihinde tecil faizi oranı yıllık %12 olarak belirlendiğine göre, Ekim ve izleyen 7 taksit için 12.05.2010-20.10.2010 tarihleri arasında %19 oranı 21.10.2010 tarihinden sonra ise %12 oranı uygulanarak taksit tutarlarının yeniden hesaplanması gerekmektedir. 12.05.2010-20.10.2010 tarihleri arasında 162 gün olduğuna göre, tecil edilen borcun aylık tutarı olan 10.292,50 lira için %19 oranından 162 günlük tecil faizi hesaplanacak, sonra 21.10.2010-31.10.2010 tarihleri arasında bulunan 11 gün için ise %12 oranından hesaplanacak tecil faizi ile toplanarak 5. taksit olarak ödenmesi gereken tutar bulunacaktır. Buna göre, 5. taksit için tecil faizi;

· 10.292,50x162x19/36.000= 880,01 lira ve

· 10.292,50x11x12/36.000= 37,74 lira

olmak üzere 917,75 lira olacak ve böylece ödenmesi gereken 5. taksit tutarı (10.292,50+917,75 =) 11.210,25 lira olarak değiştirilecektir.

Aynı şekilde izleyen taksitler de yeniden belirlenen düşük oranın etkisiyle önceki ödeme planına göre daha düşük olarak yeniden hesaplanacaktır. 6-12. taksitler yeniden hesaplanacak olursa, 20.10.2010 tarihi itibariyle %19 oranından hesaplanan tecil faizi ile birlikte, tutar (10.292,50+880,01=) 11.172,51 lira olacak ve 21.10.2010 tarihinden itibaren %12 oranından hesaplanacak yeni tecil faizi tutarları bu tutara eklenerek taksit tutarları bulunacaktır. Hesaplama aşağıdaki gibi olacaktır;

VII-  SONUÇ

Tecil ve taksitlendirme işlemleri yapıldıktan sonra öngörülen ödeme planına uygun olarak taksit ödemeleri devam etmekte iken tecil faiz oranları günün ekonomik koşulları dikkate alınarak zaman zaman değiştirilebilmektedir. Tecil faizi oranındaki değişikliğin oranın indirilmesine yönelik olması halinde; öngörülen taksit planına göre ödemeler yapılmakta ise dahi ödemeler yeni değişiklikten etkilenecektir Öngörülen taksit planına uygun olarak ödenmekte olan kamu alacaklarına yeni tecil faizi oranının yürürlüğe girdiği tarihe kadar eski tecil faizi oranı, bu tarihten sonra ödenmesi gereken taksit tutarlarına ise yeni tecil faizi oranları uygulanacaktır.

Tecil faizi oranının değişikliğinin yapıldığı tarih itibariyle tecil talebinde bulunulmuş ancak henüz değerlendirme aşamasında bulunan kamu alacaklarına da indirilen yeni faiz oranının uygulanacağı kuşkusuzdur. Faiz oranı değişikliğinin oran indirimi yönünde gerçekleştiği tarihten sonra yapılan tecil ve taksitlendirme başvurusu yapılan kamu alacaklarına ise, indirilen yeni faiz oranının uygulanması konusunda şüphe bulunmamaktadır.

Zihni KARTAL*

Yaklaşım

*  Baş Hesap Uzmanı