Yasa’da, sigortalı kadın işçiler ile kendi adına bağımsız çalışan kadın sigortalılardan muhtarların, ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanların, gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanların ve tarımsal faaliyette bulunanların, analıkları halinde doğumdan önce ve sonra sekiz hafta süre ile doğum izni kullanmaları öngörülmüştür. Çoğul gebelik halinde doğumdan öncesi izin süresi on hafta olarak kabul edilmiştir (4857 sayılı İş Kanunu md. 74; 5510 sayılı SSGSSK md. 18).

I- GİRİŞ

Doğum öncesi ve sonrası izinler, yukarıda belirtilen kadın sigortalılara Yasa ile verilmiş hak olduğundan, kadın sigortalının analığı halinde doğum öncesi ve sonrası izini kullanması için işverende onay alması veya hekimin raporunun bulunması gerekmemektedir. Sigortalı kadın işçinin işverenine bilgi vererek, kendi adına bağımsız çalışan kadın işçinin ise bu sürelerde çalışmayarak doğum öncesi ve sonrası iznini kullanması olanaklıdır.

Kadın sigortalının, doğum öncesi izninin bir kısmını kullanmak istemesi halinde hekimim onayı gerekmektedir.

Doğum öncesi iznini üç hafta süre kullanıp, kullanmadığı doğum öncesi izin süresini doğum sonrası iznin ile birleştirmek isteyen kadın sigortalı, hekime başvurarak bu talebini bildirecektir. Hekimin kadın sigortalının talebini onaylaması halinde, doğum öncesi iznini üç hafta olarak kullanması, kullanmadığı doğum öncesi izin sürelerini doğum sonrası izin süresi ile birleştirmesi mümkün olacaktır.

Ancak erken doğum yapan kadın sigortalının, kullanamadığı doğum öncesi izin sürelerini, doğum sonrası izin süreleri ile birleştirerek kullanması olanaksızdı. Yapılan yasal değişiklikle bu haksızlık giderilmiştir.

II- ERKEN DOĞUM YAPAN KADIN SİGORTALININ DOĞUM ÖNCESİ VE SONRASI İZİNLERİNİ KULLANMASI

Erken doğum yapan kadın sigortalı kullanamadığı doğum öncesi iznini doğum sonrası izni ile birleştirerek kullanacaktır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu(SSGSSK)’nda yapılan yasal değişiklikle buna olanak sağlanmıştır (6111/29 md.).

Örnek: Doğum yapacağı tarih, 02.05.20011 olarak belirlenen kadın sigortalının, 07.03.2011 tarihinde doğum öncesi iznini kullanmaya başladığını, ancak 24.04.2011 günü doğum yaptığını varsaydığımızda, erken doğum yapması nedeniyle kullanamadığı bir haftalık doğum öncesi iznini, doğum sonrası izin süresine ilave ederek, 25.04.2011 gününden itibaren dokuz hafta süreyle doğum sonrası iznin kullanarak, 27.06.2011 tarihinde işbaşı yapacaktır.

Örneğimizdeki kadın sigortalının ikiz doğum yapması halinde kullanmadığı doğum öncesi izin süresi on hafta üzerinden hesaplanacaktır.

Erken doğum yapan kadın sigortalının, hekim onayını almadan bilerek doğum öncesi iznini doğum sonrası izni ile birleştirerek kullanmak amacı ile doğum öncesi iznine geç başladığı konusunda herhangi bir ihtilafın doğmaması için, doğumun erken olduğunun hekim raporu ile belgelenmesi uygun olacaktır.

III- DOĞUM ÖNCESİ VE SONRASI İZİN SÜRELERİNDE GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİNİN ÖDENMESİ

Doğum öncesi ve sonrası izinlerle ilgili olarak yapılan diğer bir yanlışlıkta, bu izinleri kullanan kadın sigortalının, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan iş göremezlik ödeneğini alabilmesi için hekim raporu alınması gerektiği görüşüdür. Yukarıda belirtildiği gibi doğum öncesi ve sonrası izinler hamile kadın sigortalılara Yasayla sağlanmış haktır. Kadın sigortalının doğum öncesi ve sonrası izinlerini kullanması için hamile olması ve doğuma sekiz hafta süre kalması yeterlidir. Çoğul gebelik halinde doğuma kalacak süre on hafta olarak hesaplanacaktır. Doğumuna sekiz hafta, çoğul gebelikte on hafta kalan kadın sigortalı hekim raporuna gerek olmadan doğum öncesi iznine başlayacaktır. Sigortalı işçi kadının geçici iş göremezlik ödeneğini alabilmesi için, doğumdan önceki bir yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta kolu primini ödemiş olması ve işvereni tarafından doğum öncesi ve sonrası izin sürelerinde çalışmadığı, örneği Kurum tarafından hazırlanan belge ile bilgisayar ortamında ya da manüel olarak Kurum’a bildirilmesi gereklidir (5510 sayılı SSİY md. 40).

Kendi adına bağımsız olarak çalışan kadın sigortalının ise, iş göremezlik ödeneğinin alabilmesi için, doğumdan önceki bir yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta kolu primi ile genel sağlık sigortası dâhil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarını ödenmiş olması ve bu sürelerde çalışmadığını beyan etmesi yeterli olacaktır (SSGSSK md. 18; SSİY md. 40).

Kadın sigortalıların doğum öncesi ve sonrası izin sürelerine ilişkin geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenmesinde hekim raporunun aranacağı yegane durum, doğuma üç hafta kalana kadar çalışıp kullanmadığı doğum öncesi izin sürelerini doğumdan sonra kullanmak istemesi halindedir. Söz konusu raporda, kadın sigortalının doğuma üç hafta kalana kadar çalışmasında ve kullanamadığı doğum öncesi iznini doğum sonrası izni ile birleştirerek kullanmasında her hangi bir sakıncanın olmadığı belirtilecektir.

IV- ERKEN DOĞUMLARDA İŞ YASASI BAKIMINDAN ORTAYA ÇIKAN SORUN

Erken doğum yapan sigortalı kadın işçinin, kullanmadığı doğum öncesi iznini doğum sonrası izni ile birleştirerek kullanabilmesi için, buna olanak sağlayan düzenlemenin İş Yasası’nda da yapılması gerekmektedir. Ancak İş Yasası’nda böyle bir düzenleme yapılmamıştır.

Oysaki sigortalı kadın işçinin doğumdan önce ve sonra izine çıkmasına olanak sağlayan yasa, İş Yasası’dır. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası, doğum öncesi ve sonrası iznini kullanan kadın sigortalıya çalışmadığı süreler için geçici iş göremezlik ödeneğinin verilmesine ilişkin hükümleri düzenlemektedir. Başka bir ifade ile hamile sigortalı kadın işçi, İş Yasası uyarınca doğum öncesi ve sonrası izinlerini kullanacak, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası uyarınca da izinli olduğu ve çalışmadığı bu süreler için geçici iş göremezlik ödeneği verilecektir.

İş Yasası’nda, erken doğum yapan kadın sigortalının kullanmadığı doğum öncesi izinlerini doğum sonrası izinleri ile birleştirerek kullanmasına olanak sağlayan düzenleme yapılmadıkça, işverenin sigortalı kadın işçisine, İş Yasası’nda belirtilen sürenin dışında doğum sonrası izin kullandırması zorunluluğu olmayacaktır. Erken doğum yapan sigortalı kadın işçinin, kullanmadığı doğum öncesi iznini, doğum sonrası izni ile birleştirerek kullanması işverenin insafına kalmış olacaktır.

Celal TOZAN*

Yaklaşım

* Türk-İş Sosyal Güvenlik Danışmanı