Yeni Türk Ticaret Kanunu(YTTK)’nun anonim şirketin kuruluş şartlarına ve kuruluş belgelerine ilişkin düzenlemelerine önceki çalışmalarımızda değinilmiş idi(1).

I- GİRİŞ

Bu çalışmamızda ise yeni Türk Ticaret Kanunu (2)’na göre ön-anonim şirket ile şirketin tüzel kişilik kazanması ve de Kanun’a aykırı kuruluş ile sonuçları üzerinde durulacaktır.

II- YTTK’YA GÖRE ÖN-ANONİM ŞİRKET

Yeni Türk Ticaret Kanunu, anonim şirket in kuruluşunu, “kurulma” ve “tüzel kişilik kazanma” olarak ikili bir ayrıma tabi tutmaktadır. Zira, YTTK’nın 335. maddesinin birinci fıkrasında “Şirket, kurucuların, kanuna uygun olarak düzenlenmiş bulunan, sermayenin tamamını ödemeyi, şartsız taahhüt ettikleri, imzalarının noterce onaylandığı esas sözleşme de, anonim şirket kurma iradelerini açıklamalarıyla kurulur.” denilmekte, aynı maddenin ikinci fıkrasında da “355. maddenin birinci fıkrasının saklı olduğu” belirtilmektedir. Bu manada, anılan fıkra, “ön-anonim şirket ”in varlığına işaret etmekte ve şirketin oluşma anını açıklığa kavuşturmaktadır. YTTK’ nın 355. maddesinin ilk fıkrasında ise “Şirket ticaret sicili ne tescil ile tüzel kişilik kazanır.” hükmü yer almaktadır.

Dolayısıyla, eski TTK’ da, “anonim şirket in kurulması” ile payların taahhüt edilip esas sözleşmesinin imzalanmasından şirketin tescil ve ilanına kadar geçen süre kastedildiği halde; YTTK, kurucuların şirket esas sözleşmesini noter huzurunda imzalamaları ile birlikte şirketin “kurulduğunu” (ön-anonim şirket in varlığını) kabul etmekte, ancak şirketin ticaret sicili ne tescil ile tüzel kişilik kazanacağını öngörmektedir.

Ön-anonim şirket, tüzel kişiliği haiz anonim şirketten farklıdır. Anılan nokta 355. maddenin birinci fıkrasının saklı tutulması ile vurgulanmıştır. Ön-anonim şirket ile anonim şirketin ayrışması organların oluşumu ve yetkilerini kullanma anlarının belirlenmesi başta olmak üzere birçok diğer hüküm yönünden önemlidir. Hakim görüş uyarınca, ön-anonim şirket bir adî şirket ve dernek olmayıp; bir elbirliği mülkiyeti (şirketi) oluşturur. Şirketin tescili ile ön-şirket tasfiyesiz sona erer. Tek kişi anonim şirketinde ise ön-şirket tek kurucunun özel malvarlığı niteliğini taşır. Türk hukukunda ön-anonim şirketin niteliği ile hukukî durumu öğretide ve mahkeme kararlarında açıklığa kavuşacaktır(3).

III- YENİ TÜRK TİCARET KANUNU’NA GÖRE ANONİM ŞİRKET İN TÜZEL KİŞİLİK KAZANMA SI

YTTK, ETTK’ da yer alan “anonim şirket , ticaret sicili ne tescil ile tüzel kişilik kazanır” ilkesini aynen muhafaza etmektedir (YTTK md. 355/f.1). Buna göre, anonim şirket esas sözleşmesinin tamamı, kuruluş iznine tabi şirketler için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan kuruluş izninin alındığı tarihi, diğer şirketlerde ise kuruluş esas sözleşmesinin noter tarafından onaylandığı tarihi izleyen otuz gün içerisinde, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret siciline tescil ettirilmeli ve Türkiye Ticaret Sicili  Gazetesi’nde ilan olunmalıdır (YTTK md. 354/f.1).

Buna karşılık, Yeni Türk Ticaret Kanunu, esas sözleşmenin ilan edilmesine ilişkin olarak, sadece aşağıda belirtilen hususların ilan tarihinden itibaren hüküm ifade edeceğini öngörmektedir:

a- Esas sözleşme nin tarihi,

b- Şirketin ticaret unvanı ve merkezi,

c- Şirketin, varsa süresi,

d- Şirketin sermayesi, ödenmesinin şekil ve şartları ile payların itibarî değer leri, varsa imtiyazlar,

e- Pay senetlerinin türleri, hamiline veya nama yazılı oldukları,

f- Şirketin nasıl temsil olunacağı,

g- Yönetim kurulu  üyeleriyle, şirketi temsile yetkili kimselerin ad ve soyadları, unvanları, yerleşme yerleri ve vatandaşlıkları,

h- Şirketin yapacağı ilânların şekli; esas sözleşme de buna ilişkin hüküm bulunduğu takdirde, yönetim kurulu  kararlarının pay sahipleri ne nasıl bildirileceği dolayısıyla, yukarıda belirtilen hususlar, şirket esas sözleşmesinin ilan edildiği tarihten itibaren hüküm ifade edecektir.

IV- TESCİLDEN ÖNCEKİ İŞLEM VE TAAHHÜTLERİN ŞİRKET TARAFINDAN ÜSTLENİLMESİ

Yeni Türk Ticaret Kanunu, ETTK’da olduğu gibi, “işlem ve taahhütlerin ileride kurulacak şirket adına yapıldığının açıkça bildirilmiş olması ve de şirketin ticaret sicili ne tescilinden itibaren üç ay içerisinde bu taahhütlerin şirket tarafından kabul edilmesi halinde”, şirketin, bu işlem ve taahhütlerden dolayı sorumlu olacağını öngörmektedir (YTTK md. 355/f.2).

Bu koşulların mevcut olmaması, başka bir deyişle, tescilden önceki işlem ve taahhütlerin şirket adına yapıldığının açıkça bildirilmemesi veya bu hususların şirketin tescilinin üzerinden üç ay geçtikten sonra talep veya kabul edilmesi ya da süresi içerisinde müracaat edilmekle birlikte şirketin talebi reddetmesi durumunda, bu işlemleri yapanlar veya taahhütlere girişenler, bu işlem ve taahhütlerden dolayı şahsen ve müteselsilen sorumlu olacaklardır (YTTK md. 355/f.2).

Bununla birlikte, YTTK’nın anılan hükmünde, sadece “şirket tarafından kabul olunmuşsa” ibaresine yer verilmiş, ancak bu kabulün şirketin hangi organı tarafından yerine getirileceği açıklanmamıştır. Kanımızca, bu işlem ve taahhütler, şirket genel kurulu  tarafından kabul edilip karara bağlanmalıdır.

V- KURULUŞ GİDERLERİ NİN ŞİRKET TARAFINDAN KARŞILANMASI

YTTK, anonim şirket in kuruluşu esnasında yapılan kuruluş giderleri nin, ancak şirket tarafından kabul edilmesi durumunda, şirket tarafından karşılanacağını, şirket tarafından kabul edilmemesi halinde ise, kurucular tarafından karşılanacağını, kurucuların bu giderleri sadece şirketten talep edebileceklerini, bunun dışında pay sahipleri ne müracaat etmelerinin mümkün olmayacağını öngörmektedir (YTTK md. 355/f.3).

VI- KANUN’A AYKIRI KURULUŞ VE SONUÇLARI

Yeni Türk Ticaret Kanunu’na göre anonim şirket in kuruluşunda, Kanun hükümlerine uyulmamış olsa dahi, şirketin butlan ına veya yoklu ğuna karar verilemeyecektir (YTTK md. 353/f.1). Buna karşılık, şirketin kurulmasında kanun hükümlerine aykırı hareket edilmesi ve bu suretle alacaklıların, pay sahipleri nin veya kamunun menfaatlerinin önemli bir şekilde tehlikeye düşürülmesi ya da ihlâl edilmesi durumunda;

a- Sanayi ve Ticaret Bakanlığı,

b- Şirket yönetim kurulu ,

c- İlgili alacaklı veya

d- Pay sahibi

şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesine müracaat ederek şirketin feshini talep edebilecektir (YTTK md. 353/f.1).

Bu durumda, mahkemece, şirketin feshine karar verilebileceği gibi, eksikliklerin giderilmesi ve esas sözleşmeye veya kanuna aykırılıkların düzeltilmesi amacıyla şirkete süre de verilebilir (YTTK md. 353/f.2).

Ancak, fesih davası nın, şirketin tescil ve ilânından itibaren üç aylık hak düşürücü süre  içinde açılması zorunludur (YTTK md. 353/f.4). YTTK, bu hususların yanında, yanında, hem davanın açıldığı hususunun hem de kesinleşmiş olan mahkeme kararının, mahkeme tarafından re’sen ticaret sicili ne bildirilip tescil edilmesini ve Türkiye Ticaret Sicili  Gazetesi’nde ilân olunmasını; tescil ve ilânı yapılan bu hususun şirket yönetim kurulu  tarafından, tirajı elli binin üzerinde olan ve yurt düzeyinde dağıtımı yapılan en az bir gazetede ilân edilmesini ve şirketin internet sitesi ne konulmasını şart koşmaktadır (YTTK md. 353/f.5).

VII- ÖZET VE SONUÇ

YTTK, anonim şirket in kuruluşunu, “kurulma” ve “tüzel kişilik kazanma ” olarak ikili bir ayrıma tabi tutmaktadır. YTTK’ya göre anonim şirket, kurucuların, kanuna uygun olarak düzenlenmiş bulunan, sermayenin tamamını ödemeyi, şartsız taahhüt ettikleri, imzalarının noterce onaylandığı esas sözleşme de, anonim şirket kurma iradelerini açıklamalarıyla kurulur. Buna karşılık, şirket ticaret sicili ne tescil ile tüzel kişilik kazanır. Yani, YTTK, kurulduğu andan tescil edildiği zamana kadar geçecek sürede, “ön-anonim şirket”in varlığını kabul etmektedir.

Anonim şirket in kuruluşunda, Kanun hükümlerine uyulmamış olsa dahi, şirketin butlan ına veya yoklu ğuna karar verilemeyecektir. Bununla birlikte, anonim şirketin kurulmasında kanun hükümlerine aykırı hareket edilmesi ve bu suretle alacaklıların, pay sahipleri nin veya kamunun menfaatlerinin önemli bir şekilde tehlikeye düşürülmesi ya da ihlâl edilmesi durumunda; Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, şirket yönetim kurulu , ilgili alacaklı veya pay sahibi, şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesine müracaat ederek şirketin feshini talep edebilecektir. Ancak, fesih davası nın, şirketin tescil ve ilânından itibaren üç aylık hak düşürücü süre  içinde açılması gerekmektedir.

Soner ALTAŞ*

Yaklaşım

*    Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Başmüfettişi

(●)  Bu çalışmada belirtilen görüşler yazarına ait olup, çalıştığı Kurumu bağlamaz.

(1)  Soner ALTAŞ, “Yeni Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Şirket Kuruluşu İçin Gerekli Şartlar”, Yaklaşım, Sayı: 219, s. 264-267; Soner ALTAŞ, “Yeni Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Şirketin Kuruluş Belgeleri”, Yaklaşım, Sayı: 220, s. 264-267

(2)  Karışıklığa sebebiyet vermemek için, çalışmamızda, 29.06.1956 tarih ve 6762 sayılı Kanun için Eski Türk Ticaret Kanunu manasında ETTK, 13 Ocak 2011 tarih ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu için de Yeni Türk Ticaret Kanunu manasında YTTK kısaltmaları kullanılacaktır. 

(3)  Bkz. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu E. 1/324, S. Sayısı: 96