Sigortalının kendi isteği dışında, sigortalılık süresinin kesilmesi halinde, kesilen sürelerin primlerinin ödenerek sigortalılık sürelerinden saydırılması işlemine hizmet borçlanması denilmektedir. Diğer bir ifade ile hizmet borçlanması, primi ödenmemiş, geçmiş bazı sürelerin, bu sürelere ilişkin primin ilgili sigortalı yada hak sahibi tarafından ödenmesi suretiyle hizmetten saydırılmasıdır.

5510 sayılı Reform Kanunu, sürekli nitelikte 12 borçlanma türüne yer vermiştir. 3201 Sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun’da düzenlenen borçlanma ve 5510 sayılı Kanunun geçici 17. maddesinde düzenlenen, durdurulan 4/b kapsamındaki sigortalılığının canlandırılması uygulamasını da dikkate aldığımızda, sosyal sigortalarda 14 farklı borçlanma türünün olduğunu söylememiz mümkündür.

Daha önce farklı kurumlarda ve farklı biçimlerde düzenlenen borçlanmalar 5510 sayılı Kanunun 41. maddesinde düzenlenmiş, 3201 sayılı Yurt Dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun’da da 2008 yılında esaslı değişikliklere gidilmiştir.

KİMLER BORÇLANMA YAPABİLİR?
Sigortalıların borçlanabileceği süreler 5510 sayılı Kanunun 41. maddesinde ve 3201 sayılı Kanunun 1. maddesinde düzenlenmiş, durdurulan 4/b sigortalılığının canlandırılması uygulamasının usul ve esaslarına ise Kanunun geçici 17. maddesinde yer verilmiştir.
5510 sayılı Kanunun, Sigortalıların borçlanabileceği süreler başlıklı 41. maddesi hükmüne göre sigortalılar;

- Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 4/a kapsamındaki sigortalı kadının, iki defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine istinaden iş yerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartıyla talepte bulunulan süreleri,
- Er veya erbaş olarak silah altında veya yedek subay okulunda geçen süreleri,
- 4/c kapsamında sigortalı olanların, personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri,
- Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri,
- Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri,
- Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri,
- Grev ve lokavtta geçen süreleri,
- Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri,
- Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ay başına kadar açıkta geçirdikleri süreleri,
- 4857 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreler,
- Milli Eğitim Bakanlığına bağlı her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında ek ders ücreti karşılığında ilgili mevzuatı çerçevesinde uzman ve usta öğretici olarak çalıştırılanların, bu durumlarını milli eğitim il veya ilçe müdürlüklerince belgelendirmeleri kaydıyla bu çalışmalarından dolayı ay içinde 30 günden eksik kalan sürelerini borçlanabilmektedir.

BORÇLANMALARDA SİGORTALILIĞIN BAŞLANGICI
Hizmet borçlanmasında borçlandırılan sürenin karşılığı olan gün sayısı sigortalının prim ödeme süresine katılır. Borçlanılan süre sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler ise, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür.

Örneğin; 01.01.1984 tarihinde ilk defa sigortalı olarak çalışmaya başlayan bir sigortalı 1976-1977 yıllarında toplam 20 ay askerlik yapmış ve bu sürenin tamamını borçlanmıştır.

Bu kişinin sigorta başlangıcı ne olacaktır? Örnekteki sigortalı askerlik görevini yaptıktan sonra sigortalı olarak çalışmaya başladığı için, askerlik borçlanması sigorta başlangıcını değiştirecektir. Sigortalılık başlangıcı ilk giriş tarihinden askerlik yaptığı süre kadar geriye götürülecektir. Böylece bu kişinin sigortalılık başlangıcı 01.05.1982 tarihine inmiş olacağından sigortalı bir sene daha erken emekli olma hakkına sahip olacak, ödenmesi gereken en az prim ödeme gün sayısı da 75 gün aşağı çekilecektir.

Belirtelim ki; borçlanma sonucunda aylık bağlanmaya hak kazanılması durumunda, maaş, borcun ödendiği tarihi takip eden ay başından itibaren bağlanır.

Şerif Akçan

http://www.turkiyegazetesi.com/makaledetay.aspx?id=489049