Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı'nın 2011 Mart Ayı-Uluslararası Doğrudan Yatırım Verileri Bülteninde duyurulduğu üzere,  2011 yılı Mart ayı sonu itibariyle Türkiye'de faaliyette bulunan 27.006 adet uluslararası sermayeli şirket bulunmaktadır.

Bu şirketlerin %77.4'ü limitet şirketlerden, %20.4'ü anonim şirketlerden, geri kalan %2.2'lik bölümü ise şubelerden ve komandit, kolektif, adi şirket, iş ortaklığı ve adi komandit şirketlerden oluşmaktadır.

27.006 adet uluslararası sermayeli şirketin, başta toptan ve perakende ticaret olmak üzere, imalat sanayi, gayrimenkul kiralama ve iş faaliyetleri sektörlerinde faaliyette bulundukları görülmektedir. İmalat sanayiinde faaliyette bulunan uluslararası sermayeli şirketlerde kimyasal madde ve ürünleri imalatı birinci sırada yer alırken, bunu gıda ürünleri, içecek ve tütün imalatı ve tekstil ürünleri imalatı izlemektedir

Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu

Bilindiği üzere, 2003 yılında çıkan 4875 Sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu ile yabancı yatırımcıların haklarının korunması, yatırım ve yatırımcı tanımlarında uluslararası standartlara uyulması, doğrudan yabancı yatırımların gerçekleştirilmesinde "izin ve onay" sisteminin "bilgilendirme" sistemine dönüştürülmesini amaçlayan düzenlemeler yapılmış ve 1954 yılından beri uygulanmakta olan 6224 Sayılı Yabancı Sermaye Teşvik Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır.

Kanundaki  tanımlar

4875 Sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanununda geçen;

a) Yabancı yatırımcı: Türkiye'de doğrudan yabancı yatırım yapan,

1) Yabancı ülkelerin vatandaşlığına sahip olan gerçek kişiler ile yurt dışında ikamet eden  Türk vatandaşlarını,

2) Yabancı ülkelerin kanunlarına göre kurulmuş tüzelkişileri ve uluslararası kuruluşları,

b) Doğrudan yabancı yatırım: Yabancı yatırımcı tarafından,

1) Yurt dışından getirilen;

- Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nca alım satımı yapılan konvertibl para şeklinde nakit sermaye,

- Makine ve teçhizat,

- Sınai ve fikri mülkiyet hakları,

2) Yurt içinden sağlanan;

- Yeniden yatırımda kullanılan kar, hasılat para alacağı veya mali değeri olan yatırımla ilgili diğer haklar,

- Doğal kaynakların aranması ve çıkarılmasına ilişkin haklar, gibi iktisadi kıymetler aracılığıyla;

i) Yeni şirket kurmayı veya şube açmayı,

ii) Menkul kıymet borsaları dışında hisse edinimi veya menkul kıymet borsalarından en az %l0 hisse oranı yada aynı oranda oy hakkı sağlayan edinimler yoluyla mevcut bir şirkete ortak olmayı,

c) Müsteşarlık: Hazine Müsteşarlığını, ifade etmektedir.

Yapılan düzenleme uyarınca, 6224 Sayılı Kanun kapsamında kurulmuş olan şirketler de kazanılmış hakları saklı kalmak kaydıyla, 4875 sayılı yeni Kanuna tabidirler.

Doğrudan yabancı yatırımlara tanınan haklar ve uygulanacak esaslar

4875 Sayılı Kanun hükümlerine göre;

·  Uluslararası anlaşmalar ve özel kanun hükümleri tarafından aksi öngörülmedikçe;

1-Yabancı yatırımcılar tarafından Türkiye'de doğrudan yabancı yatırım yapılması serbesttir.

2-Yabancı yatırımcılar yerli yatırımcılarla eşit muameleye tabidirler.

· Doğrudan yabancı yatırımlar, yürürlükteki mevzuat gereğince; kamu yararı gerektirmedikçe ve karşılıkları ödenmedikçe kamulaştırılamaz veya devletleştirilemez.

· Yabancı yatırımcıların Türkiye'deki faaliyet ve işlemlerinden doğan net kar, temettü, satış, tasfiye ve tazminat bedelleri, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalar karşılığında ödenecek meblağlar ile dış kredi ana para ve faiz ödemeleri, bankalar veya özel finans kurumları aracılığıyla yurt dışına serbestçe transfer edilebilir.

· Yabancı yatırımcıların Türkiye'de kurdukları veya iştirak ettikleri tüzel kişiliğe sahip şirketlerin, Türk vatandaşlarının edinimine açık olan bölgelerde taşınmaz mülkiyeti veya sınırlı ayni hak edinmeleri daha önce bu kanuna göre serbest iken Anayasa Mahkemesi bu düzenlemeyi iptal etmiştir. Bunun üzerine Tapu Kanunu'nun 36. maddesinde yeni düzenleme yapılmış ve bu tür şirketlerin, ana sözleşmelerinde belirtilen faaliyet konularını yürütmek üzere taşınmaz mülkiyeti veya sınırlı ayni hak edinebilecekleri ve kullanabilecekleri kabul edilmiştir. (Bu işlemler 12.11.2008 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan Yabancı Sermayeli Şirketlerin Taşınmaz Edinimine İlişkin Yönetmelik düzenlemelerine göre yürütülmektedir.)

· Özel hukuka tabi olan yatırım sözleşmelerinden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümü ile yabancı yatırımcıların idare ile yaptıkları kamu hizmeti imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden kaynaklanan yatırım uyuşmazlıklarının çözümlenmesi için; görevli ve yetkili mahkemelerin yanı sıra, ilgili mevzuatta yer alan koşulların oluşması ve tarafların anlaşması kaydıyla, milli veya milletlerarası tahkim ya da diğer uyuşmazlık çözüm yollarına başvurulabilinir.

· Nakit dışındaki sermayenin değer tespiti, Türk Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde yapılır. Yabancı ülkelerde kurulu bulunan şirketlerin menkul kıymetlerinin yatırım aracı olarak kullanılması halinde, menşe ülke mevzuatına göre değer tespitine yetkili makamların veya menşe ülke mahkemelerince tespit edilecek bilirkişilerin ya da uluslar arası değerlendirme kuruluşlarının değerlendirmeleri esas alınır.

· Bu kanun kapsamında kurulan şirket, şube ve kuruluşlarda istihdam edilecek yabancı uyruklu personele, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nca çalışma izni verilir.

· Müsteşarlık, yabancı ülke kanunlarına göre kurulmuş şirketlere, Türkiye'de ticari faaliyette bulunmamak kaydıyla irtibat bürosu açma izni vermeye yetkilidir.

Bildirimde bulunma zorunluluğu

Geçmiş yıllardaki yazılarımızda ve dün yayımlanan Sayın Recep Bıyık'ın yazısında da yer almış olmasına rağmen, yabancı sermayeli şirketlerin ve irtibat bürolarının mayıs ayı içinde bildirimde bulunma yükümlülükleri göz önünde bulundurularak, tekraren de olsa konuya ilişkin açıklamalarımıza aşağıda yer verilmiştir.

4875 Sayılı Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu kapsamına giren konularda uygulanacak usul ve esasları belirleyen Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu Uygulama Yönetmeliği 20.08.2003 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. Anılan yönetmeliğin 5. maddesinde belirtildiği üzere;

a) Kanun kapsamındaki şirket ve şubeler;

1) Sermayelerine ve faaliyetlerine ilişkin bilgileri anılan Yönetmeliğin ekinde bulunan ve Hazine Müsteşarlığının internetteki www.hazine.gov.tr adresindeki sitesinde "mevzuat" bölümünde yer alan (EK-1)'deki "Doğrudan Yabancı Yatırım İçin Faaliyet Formu" çerçevesinde (Bilanço ve Gelir Tablosu ile birlikte) yıllık bazda ve her yıl en geç mayıs ayı sonuna kadar,

(Not : Ek-1 deki formda yer alan "Sektörü" bölümüne Ek-5 deki listeden bulunacak faaliyet kod ve adları yazılacaktır.)

2) Sermaye hesabına yapılan ödemelere ilişkin bilgileri yine aynı Yönetmelik ekindeki (Ek-2)'de yer alan "Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Sermaye Bilgi Formu" çerçevesinde, ödemeyi takip eden 1 ay içinde,

3) Mevcut yerli veya yabancı ortakların kendi aralarındaki veya şirket dışındaki herhangi bir yerli veya yabancı yatırımcıya yaptıkları hisse devirlerine ilişkin bilgileri anılan Yönetmeliğin ekindeki (Ek-3)'de yer olan "Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Hisse Devri Bilgi Formu" çerçevesinde ve hisse devrinin gerçekleşmesini müteakip en geç 1 ay içinde,

Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü'ne (TC Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü İnönü Bulvarı No:36  06510 Emek/ Ankara adresine ) bildirmek  durumundadırlar.

b) Kanun kapsamında bulunmayan, tamamen yerli sermayeli şirketler;

1) Şirkete yabancı bir yatırımcının iştirak etmesi veya

2) Şirketin yaptığı sermaye artışına şirket dışındaki bir yabancı yatırımcının iştirak etmesi suretiyle

hisse devrinin gerçekleşmesi ve şirketin Kanun kapsamına girmesi halinde hisse devirlerine ilişkin bilgileri (Ek-3)'de yer alan "Doğrudan Yabancı Yatırımlar İçin Hisse Devri Bilgi Formu" çerçevesinde ve hisse devrinin gerçekleşmesini müteakip en geç 1 ay içinde Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğüne (T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü İnönü Bulvarı No:36  06510 Emek/ Ankara adresine )  bildirmek durumundadırlar.

Anılan Yönetmeliğin 8. maddesinde belirtildiği üzere;

a) Kuruluş izini alan irtibat büroları, vergi dairesine kayıt belgesinin bir örneğini en geç 1 ay içinde Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü'ne gönderirler. Bürolar, adres değişikliği durumunda yeni adreslerini en geç 1 ay içinde genel müdürlüğe bildirirler.

b) İrtibat bürolarınca, her yıl en geç mayıs ayı sonuna kadar, büronun geçmiş yıl faaliyetleri hakkında, anılan Yönetmeliğin ekindeki (Ek-4)'de yer alan "İrtibat Bürolarının Faaliyetlerine İlişkin Bilgi Formu" doldurularak Hazine Müsteşarlığına (T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü İnönü Bulvarı No:36  06510 Emek/ Ankara adresine )  gönderilir. Bu müracaatlara, büronun geçmiş yıl harcamalarının yurt dışından gönderilen dövizlerle karşılandığına ilişkin belgeler eklenir.

4875 Sayılı Kanun'da, yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşları da " yabancı yatırımcı" sayıldığı için, bunların ortak oldukları Şirketlerde de yukarıda sayılan bildirimlerin yapılması gerekmektedir.

Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, mayıs ayı sonuna kadar yapılması gereken bildirimlerin ilgili formlar doldurulmak, kaşe ve imza tatbik edilmek suretiyle hazırlanıp gönderilmesi unutulmamalıdır.

Akif AKARCA / Dr.Mehmet ŞAFAK

http://www.dunya.com/akif-akarca--drmehmet-safak_64_0_yazar.html