6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun(1) yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

I- GİRİŞ

Kanun’da; işletmede kayıtlarda görünüp fiilen olmayan ve fiilen olup kayıtlarda gözükmeyen değerler için beyanda bulunarak fiili durumu işletme kayıtlarına uygun hale getirme hakkı tanınmıştır. Bu makalede, 6111 sayılı Kanun çerçevesinde stok beyanı konusu incelenecektir.

II- STOK AFFI

6111 sayılı Kanun’da hem gelir hem de kurumlar vergisi mükelleflerinin stok beyanında bulunabileceği hükme bağlanmıştır. Adi, kolektif ve adi komandit şirketler de stok beyanı imkânından faydalanabilecektir. Başvurunun 6111 sayılı Kanun’un yayımlandığı tarihi izleyen üçüncü ayın sonuna kadar (yani 31 Mayıs 2011 mesai bitimine kadar) yapılması gerekmektedir.

A- İŞLETMEDE MEVCUT OLUP KAYITLARDA OLMAYAN DEĞERLER

Mükellefler, işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşunca tespit edilecek rayiç bedel üzerinden bir envanter listesi ile vergi dairelerine bildirmek suretiyle defterlerine kaydedebileceklerdir. Bildirime dâhil edilen kıymetler için amortisman ayrılmayacaktır. Beyan edilen genel orana tabi makine, teçhizat, demirbaş ve emtiaların bedeli üzerinden % 10 oranı, indirimli orana tabi diğer makine, teçhizat, demirbaş ve emtiaların bedeli üzerinden tabi olduğu oranların yarısı esas alınarak katma değer vergisi (KDV) hesaplanır ve ayrı bir beyanname ile sorumlu sıfatıyla beyan edilerek, beyanname verme süresi içinde ödenir. Beyan edilen değer için KDV Kanunu’nun, fiili ya da kaydi envanter sonucunda bulunan fark hakkındaki yaptırımını anlatan 9. maddenin 2. fıkrası uygulanmayacaktır. İşletmede mevcut olup stoklarda yer almayan değerlerin beyanı ile ilgili özet tablo aşağıda yer almaktadır.

Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, beyan ederek aktiflerine kaydettikleri emtia için ayrı, makine-teçhizat ve demirbaşlar için ayrı olmak üzere özel karşılık hesabı açmaları gerekmektedir. Emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi halinde sermayenin unsuru sayılarak vergilendirilmeyecektir. Makine, teçhizat ve demirbaşlar ise envantere kaydedilecek ve ayrılan karşılık birikmiş amortisman sayılacaktır. İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler, söz konusu emtiayı defterlerinin gider kısmına satın alınan mal olarak kaydedeceklerdir. Bildirilen kıymetlerin satılması halinde satış bedeli, bunların deftere kaydedilen değerinden düşük olamayacaktır.

6111 sayılı Kanun kapsamında beyan edilen malların özel tüketim vergisinin (ÖTV) konusuna giren mallardan olması ve alış belgelerinin ibraz edilememesi halinde, bu malların beyan tarihindeki miktarı ve emsal bedeli üzerinden geçerli olan ÖTV Mayıs-2011 sonuna kadar beyan edilerek ödenecektir. Bu durumda ÖTV Kanunu’nun fiili ya da kaydi envanter sonucunda bulunan fark hakkındaki yaptırımını anlatan 4. maddenin 3. fıkrası uygulanmayacak, vergi cezası da kesilmeyecektir.

Beyan edilen değerlerin muhasebeleştirilmesi aşağıdaki gibi olacaktır.

Makine, teçhizat ve demirbaşların satılması halinde satış bedeli, bunların kayıtlara alındığı defter değerinden düşük olamayacaktır. Ayrıca, bu kıymetlerin satılması halinde, daha önce gider yazılmamış olduğundan, mali kârla ilişkilendirilmeyecektir.

B- KAYITLARDA MEVCUT OLUP İŞLETMEDE OLMAYAN DEĞERLER

Mükellefler, kayıtlarında yer aldığı halde işletmelerinde mevcut olmayan emtialarını, aynı nev’iden emtialara ilişkin cari yıl kayıtlarına göre tespit edilen gayrisafi kâr oranını dikkate alarak fatura düzenleyerek ve her türlü vergisel yükümlülüklerini yerine getirerek kayıt ve beyanlarına intikal ettirebileceklerdir. Gayrisafi kâr oranının cari yıl kayıtlarına göre tespit edilemediği hallerde, mükellefin bağlı olduğu meslek odalarının belirleyeceği oranlar esas alınacaktır.

Bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri, 31.12.2010 tarihi itibarıyla kayıtlarda yer aldığı halde işletmede bulunmayan kasa mevcudu ve esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarlarını 31 Mayıs 2011 mesai bitimine kadar vergi dairelerine beyan edecek ve bu tutarlar üzerinden % 3 oranında hesaplanan vergiyi beyanname verme süresi içinde ödeyerek kayıtlarını düzeltebileceklerdir. Ödenen vergiler, gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilmeyecek ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak indirilmeyecektir.

Beyan edilen değerlerin muhasebeleştirilmesi aşağıdaki gibi olacaktır.

İşletme kasasında fiilen bulunmayan paraların çıkış nedeni tespit edilebilirse, buna göre kayıt yapılması gerekir. Çıkış nedeni tespit edilemediği takdirde, “689 Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar” hesabına borç kaydı yapılacaktır.

III- SONUÇ

6111 sayılı Kanun ile mükelleflere kayıtlarında yer aldığı halde fiilen işletmede bulunmayan ya da fiilen işletmede mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan değerler hakkında fiili durum ile defter kayıtlarını uyumlu hale getirebilmeleri bakımından imkân tanınmıştır. Bu imkân, yukarıda ayrıntılı olarak anlatılan düşük oranlı vergilerin ödenmesi yoluyla kullanılabilecektir. Böylece mükellefler, muhtemel bir vergi incelemesi durumunda fiili durum ile kayıtlar arasındaki izah edemeyecekleri farklılıktan kaynaklanacak vergi ve cezaları ödemek mükellefiyetinden kurtulabileceklerdir.

Ahmet OZANSOY*

Yaklaşım

*   Dr. Maliye Başmüfettişi

(●)     Bu makaledeki görüşler yazarına ait olup çalıştığı Kurum’u bağlamaz, yazarın çalıştığı Kurum veya göreviyle ilişki kurulmak suretiyle kullanılamaz.

(1)     25.02.2011 tarih ve 27857 (1. mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.