Bilindiği gibi 12.05.2010 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Tebliğ(1) ile istirahat raporlu olan sigortalıların işyerinde çalışmadıklarına dair bildirimin işverenlerce 5 gün içinde yapılması, bu süre içinde yapılmaması durumunda 5510 sayılı Yasa’nın 100. maddesi dayanak gösterilerek idari para cezası uygulanacağı hükmü getirilmiştir.

I- GİRİŞ

Tebliğ’in yayınlandığı tarihlerde gerek işverenler gerekse Serbest Muhasebeci ve Mali Müşavirler tedirginlik yaşamış, konu kamuoyunda aylarca gündemde kalmış, uygulanan cezanın büyüklüğü hep eleştiri konusu olmuştur. Yazımızda, çalışılmadığına dair bildirimin neden yapılması gerektiği, 12.05.2010 tarihli Tebliğ ile getirilen idari para cezası uygulaması ve 6111 sayılı Yasa ile değiştirilen idari para cezası tutarları açıklanacaktır.

II- ÇALIŞILMADIĞINA DAİR BİLDİRİM NEDEN GEREKLİ?

Sigortalının istirahatli olduğu günlerde işyerinde çalışmaması gerekmektedir. İstirahatli olması nedeniyle işinden yoksun kalan sigortalıya Sosyal Güvenlik Kurumu’nca “Geçici İş Görmezlik Ödeneği” ödenmektedir. İstirahatli olduğu halde çalışan sigortalıya geçici iş görmezlik ödeneği ödenmemektedir(2).  İşveren tarafından çalışılmadığına dair bildirim yapılmadıkça çalışana geçici iş görmezlik ödeneği ödenmemektedir. Bu yüzden sigortalının raporlu olduğu günlerde çalışmadığına dair bildirimin işveren tarafından internet üzerinden SGK’ya bildirmesi gerekmektedir.

III- TEBLİĞ İLE GETİRİLEN ZORUNLULUK

Çalışılmadığına dair bildirimin, sigortalının iş görmezlik ödeneği alabilmesi için tebliğden önce de yapılması gerekli idi. Ancak bu konuda zorlayıcı bir hüküm bulunmadığından, bazı işverenlerce bu bildirim ihmalden veya sigortalının rapor almasından hoşlanmaması nedeniyle kasıtlı olarak bu bildirim yapılmamaktaydı. Bu durumda hem SGK Müdürlüklerinde dosyalar birikmekte, hem de sigortalı mağdur olmaktaydı. Tebliğ ile çalışılmadığına dair bildirimin yapılması zorunlu hale getirildi ve bu zorunluluğa uymayanlara 5510 sayılı Yasa’nın 100. maddesi dayanak gösterilerek idari para cezası öngörüldü. Tebliğ ve Yasa gereği bildirimi hiç yapmayan işverenlere aylık asgari ücretin 5 katı (2011 yılı ilk altı ayı için: 3.982,00 TL), beş günlük süre dışında yapılması durumunda ise aylık asgari ücretin 2 katı (2011 yılı ilk altı ayı için: 1593,00 TL) gibi oldukça yüksek miktarlarda idari para cezaları öngörülmüştür.

İdari para cezası tutarlarının yüksek olması kamuoyunda eleştiri konusu olmuştur. Sosyal güvenlik konularında meşgul olanlar cezanın yüksekliğini sıklıkla dile getirmişlerdir. Aslında Sosyal Güvenlik Kurumu’nun da cezanın yüksek olduğu konusunda kamuoyu ile aynı fikirde olduğunu söyleyebiliriz. Ceza miktarının 6111 sayılı Yasa ile değiştirilmesi de bunun ispatıdır diyebiliriz.

İdari para cezalarının işlenen fiiller ile orantılı olması, cezaya müstahak kişiyi, bir daha aynı fiili işlemekten alıkoyması ancak bununla birlikte, cezanın, cezaya müstahak olan kişinin yıkımına sebep olmaması gerekmektedir.

IV- ÇALIŞILMADIĞINA DAİR BİLDİRİM NASIL YAPILACAK?

Tedavi gördüğü hekimden istirahat raporu alan sigortalının, işyerinde çalışmaması gerekmektedir. Rapora istinaden çalışmayan sigortalının çalışmadığı günlerin;

1- Rapor bitim tarihinden itibaren 5 gün içinde,

2- Raporun 10 günden uzun olması ve sigortalının talebi olması halinde, her 10 günlük sürenin bitiminden itibaren 5 gün içinde,

3- 10 günlük sürelerden artan kısım olması durumunda, artan sürenin bitiminden itibaren 5 gün içinde

www.sgk.gov.tr internet adresinde işveren menüsü altında bulunan çalışılmadığına dair bildirim giriş ekranından SGK’ya bildirmesi gerekmektedir.

İşverenlerin yukarıda belirtilen şekilde 5 gün içinde bildirimde bulunması esastır. Ancak sigortalının raporu işverene ibraz etmeme ihtimali de bulunduğundan, bu sürelerde bildirim yapmayan işverenlere Sosyal Güvenlik Kurumu tebligatlı bir yazı göndererek çalışmazlık belgesi girişinin yapılmasını işverenden istemektedir. SGK’nın yazısının tebliğ edildiği tarihten itibaren 5 gün içinde bildirim yapmayan işverenlere idari para cezası uygulanacaktır.

Bazı işverenlerce sigortalıya çalışmadığı günlerde tam ücret ödendiği gerekçesi ile çalışmazlık bildirimi yapılmamaktadır. Raporlu çalışana, işveren isterse çalışmadığı günler için ücret ödeyebilir, ödediği ücret karşılığı sigortalı olarak da bildirimini yapabilir. Yasa’da bununla ilgili bir engel bulunmamaktadır. Ancak işveren, raporlu işçisine ücret ödese dahi, işçi raporlu olduğu sürede fiilen çalışmamış ise çalışmadığına dair bildirimi yapmak zorundadır. Aksi halde idari para cezası ile karşılaşacaktır.

V- 6111 SAYILI YASA İLE DEĞİŞTİRİLEN İDARİ PARA CEZASI TUTARLARI

Tebliğ’in “Bildirimin Gönderilmemesi veya Süresi Dışında Gönderilmesi” başlıklı 6. maddesinde “Bildirimi göndermeyen veya 5. maddede belirtilen süre dışında gönderen işverenler hakkında Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasının (i) bendine göre idari para cezası uygulanır.” denilmektedir.

5510 sayılı Yasa’nın 102. maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde ise “Kurum tarafından bu Kanun’un 100. maddesi kapsamında Kurum tarafından istenen bilgi ve belgeleri belirlenen süre içinde mücbir sebep olmaksızın vermeyen kamu idareleri, bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulmuş kurum ve kuruluşlar ile diğer gerçek ve tüzel kişiler hakkında, aylık asgari ücretin beş katı tutarında, geç verilmesi halinde ise aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır.” hükmü bulunmaktadır.

6111 sayılı Yasa’nın 45. maddesi ile yukarıda geçen (i) bendine “Ancak 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalılara geçici iş göremezlik ödeneği ödemelerinde 100. maddeye istinaden Kurum’ca işverenlerden istenilen bildirimlerin belirlenen süre içerisinde ve elektronik ortamda yapılmaması halinde sigortalı başına aylık asgari ücretin onda biri, hiç yapılmaması halinde ise sigortalı başına aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanır.” cümlesi ilave edilmiştir.

Bu değişiklik sonucunda, raporlu olan sigortalının çalışmadığına dair bildirimi hiç yapmayan işverenlere aylık asgari ücretin yarısı tutarında (2011 yılı ilk 6 ayı için: 398,00 TL), beş günlük süre dışında yapan işverenlere ise aylık asgari ücretin onda biri tutarında (79,00 TL) idari para cezası uygulanacaktır.

VI- SONUÇ

Çalışılmadığına dair bildirimin yapılmaması nedeniyle, çok sayıda sigortalı mağdur oluyor, SGK’dan işgörmezlik ödeneklerini alamıyordu. Tebliğ ile bu bildirimin zorunlu hale getirilmesi sigortalıların mağduriyetinin önüne geçmesi açısından oldukça yerinde bir uygulamadır. Ancak 6111 sayılı Yasa ile değiştirilmeden önceki idari para cezası tutarları oldukça yüksek olduğundan, işverenleri mağdur edecek düzeyde idi. 6111 sayılı Yasa ile yeniden belirlenen ceza tutarlarının, işlenen fiilin ağırlığı ile daha orantılı olduğu kanaatindeyiz. Cezanın hiç olmamasını gönül istemekle birlikte, maalesef cezai yaptırımı olmayan yükümlülüklerin yerine getirilmediği bilinen bir gerçektir.

S. Mehmet KELEŞ*

Yaklaşım

*       Bozüyük Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür V.

(1)       Bu yazıda geçen “Tebliğ” ifadeleriyle, 12.05.2010 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan, İstirahatli Olan Sigortalıların İşyerinde Çalışmadıklarına Dair Bildirimin İşverenlerce Sosyal Güvenlik Kurumu’na Gönderilmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ kastedilmektedir.

(2)        5510 sayılı Yasa’nın 22. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde; “Tedavi gördüğü hekimden, tedavinin sona erdiğine ve çalışabilir olduğuna dair belge almaksızın çalışan sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez” hükmü amirdir.