5510 sayılı Sosyal Sigortala ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 85.maddesi 1.fıkrası Hükmünde "Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı bu işleri yapan işveren tarafından yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığı Kurumca araştırılır" diye belirtilmiştir.

Aynı maddenin devam eden hükmünde ‘’Bu araştırma sonucunda yeterli işçiliğin bildirilmemiş olduğu anlaşılırsa, eksik bildirilen işçilik tutarı üzerinden hesaplanan prim tutarı, 89 uncu madde gereği hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte bir ay içinde ödenmek üzere işverene tebliğ edilir. Tebliğ edilen prim ve gecikme cezası ve gecikme zammının ödendiği veya ödeneceğinin işveren tarafından yazılı olarak taahhüt edilmesi halinde borç kesinleşir’’.diyerek hüküm altına alınmıştır. Sosyal Güvenlik Kurumunun en önemli finansman kaynağı, İşçi ve İşverenin ödedikleri primlerdir.Asgari işçilik uygulamasındaki temel amaç,hem kurumun prim gelirini,hem de çalışanların sosyal güvenliği ile uğrayabilecekleri kayıpları önlemektir.

Özel İnşaat sahipleri, belediyeden iskân ruhsatı alırken, ihaleli işlerde ise işin bitiminde teminat mektubunun geri alınabilmesinde ilişiksiz belgesi istenmektedir. Özel bina inşaatlarında, SGK’ya bildirilmesi gereken asgari işçilik miktarı, birim maliyet bedeli ile binanın yüzölçümünün çarpılması sonucu bulunan tutara asgari işçilik oranının uygulanması sonucunda bulunmaktadır. Ön değerlendirme (SGK tarafından araştırma) ,suretiyle yapılan hesaplamalarda asgari işçilik oranının %25 eksiği uygulanmaktadır. Asgari İşçilik olarak bildirilmesi gereken işçilik miktarı bildirilmişse, bildirilen işçilik ödenmişse ve kuruma sigorta borcu da yoksa ilişiksizlik belgesi verilmektedir.

Özel bina inşaatı asgari işçilik hesaplaması bir örnek;
Yapımına Mayıs/2011 döneminde başlanıp,Kasım/2011 döneminde tamamlanacak olan  3.Sınıf B grubunda bulunan 400 m² yüzölçümlü bir konutun  toplam maliyetini bulalım.(2011 Yılı Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri,28 Nisan 2011 tarihli 27918 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.)
2011 yılı için 3B sınıf grubunda bulunan yapının birim maliyeti =511,00-TL.
Toplam Maliyeti = 400 x 511= 204.400,00-TL.
Asgari işçilik oranı %9,ön değerlendirmede %25 eksiği alınacağından %6,75 üzerinden hesaplama yapılacaktır. Bu durumda bildirilmesi gereken işçilik tutarı 192.800-TLx%6,75=13.797-TL’sıdır.

İhaleli işlerde ise;
Asgari işçilik hesaplayabilmek için ihale hakediş (istihkak) bedelinin tespiti,işin başlangıç ve bitiş tarihi ile faturaların ve kuruma bildirilen işçiliğin tespiti gerekmektedir.Bir örnek ile açıklamak gerekir ise,
İşveren, ABC A.Ş,Gürsel Aksel Stadı’nın Aydınlatma işininin yüklenicisi olarak,10.01.2011 tarihinde işe başlamış,30/04/2011 tarihinde işi bitirmiş olsun.
İstihkak Bedeli : 100.000-TL ve işin yürütülmesi sırasında kuruma bildirilen işçilik 5.500-TL’sı olsun.
Asgari İşçilik Tutarı = 100.000-TL x%8-(%25) =6.000-TL.
Eksik İşçilik Tutarı = 6.000-5.500 =500,00-TL.

Yukarıdaki uygulamada hesaplamanın kurum ünitesinde yapıldığı düşünülmüştür. Hesaplama kurumca veya meslek mensubunca (SMMM-YMM) yapılabilir. Kurum ünitelerince yapılan asgari işçilik tespitinde, işverenin işçilik faturaları dikkate alınmamakta bunun yerine bu tür faturalara karşılık gelmek üzere %25 götürü bir oran eksilterek uygulanmaktadır. Meslek mensuplarının ve Müfettiş incelemelerinde bu oranda herhangi bir eksilme yapılmadan uygulanmaktadır. Buna karşılık işçilik faturaları dikkate alınarak ihaleli işlerde istihkak bedelinden, özel inşaatlarda maliyet bedelinden tenzil edilmektedir

Asgari işçilik uygulaması sonucunda, Devlet vergi kaybı yaşamayacak, vergi geliri elde edecek.İşçi sigortalı olacağından sosyal hak kaybına uğramayacak.İşveren nezdinde kayıt dışının yarattığı haksız rekabet engellenmiş olacak hem de Kurum sigorta pirimi tahsil edecektir.

Emre Özerçen

SMMM

Nexia