5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’na 32. maddesinden sonra gelmek üzere eklenen 32/A maddesi ile 28.2.2009 itibariyle, teşvik belgesine bağlanan seçilmiş sektör ve yatırımlardan elde edilen kazançların yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanılan hesap döneminden itibaren yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirimli oranlar üzerinden kurumlar vergisine tabi tutulması uygulamasına geçilmiş ve bu model gelir vergisi mükellefleri için de benimsenmiştir.

I- GİRİŞ

Yapılan düzenlemeye paralel, 2009/15199 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar(1) ve bu Karar’da değişiklik yapan 2011/1597 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar(2) ile bu Kararlara istinaden çıkarılan Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin (1)(3) ve (2)(4) sayılı Tebliğlerle uygulamaya dönük açıklamalar getirilmiştir.

Son olarak, 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un(5) 92. maddesiyle de, 5520 sayılı Kanun’un 32/A maddesinin ikinci fıkrasının (b) bendinde yer alan “%25’i” ve “%45’i” oranları, sırasıyla “%55’i” ve “%65’i” şeklinde değiştirilmiştir.

Bu düzenlemeler çerçevesinde bölgesel ve büyük ölçekli yatırımlara ilişkin vergi indirimi uygulaması üzerinde durulacaktır.

II- YATIRIMLARA VERGİ İNDİRİMİ YOLUYLA DEVLET KATKISI

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’na 32. maddesinden sonra gelmek üzere eklenen 32/A maddesine göre, Hazine Müsteşarlığı tarafından teşvik belgesine bağlanan yatırımlardan elde edilen kazançlar, yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanılan hesap döneminden itibaren yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirimli oranlar üzerinden kurumlar vergisine tabi tutulacaktır.

Bakanlar Kurulu söz konusu düzenleme ile ilgili olarak; istatistikî bölge birimleri sınıflandırması ile kişi başına düşen milli gelir ve sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerini dikkate almak suretiyle illeri gruplandırmaya, yatırım ve istihdam büyüklüklerini belirlemeye, yatırım hacmine bağlı olarak katkı tutarını %55-%65 aralığında belirlemeye ve kurumlar vergisi oranını % 90’a kadar indirimli uygulatmaya, harcamaları sınırlandırmaya gibi pek çok alanda yetkilendirilmiştir.

Öte yandan 5904 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun(6) ile 5520 sayılı Kanun’un 32/A maddesi kapsamında olup 31.12.2010 tarihine kadar başlayan yatırımlar için söz konusu maddenin ikinci fıkrasının (b) bendinde geçen “% 25” ve “% 45” oranları, sırasıyla “% 60” ve “% 70” olarak değiştirilmiştir.

III- YATIRIMLARA VERGİ İNDİRİMİNİN ESASLARI

Bilindiği üzere “Büyük Ölçekli Yatırım”, 5520 sayılı Kanun’un 32/A maddesinde belirtilen 50 milyon Türk Lirası’nın üzerindeki yatırımları ifade etmektedir.

Teşvik sisteminden yararlanılabilmesi için büyük ölçekli yatırımın 50 milyon Türk Lirası’nın üzerinde asgari sabit yatırım tutarına sahip olması ve ayrıca belirlenen sektörler itibariyle de bu yatırımın belli bir tutara sahip olması gerekmektedir. Bu kapsamda büyük ölçekli yatırım kapsamında değerlendirilecek sektörler ve asgari yatırım tutarlarına dair güncel listeye aşağıda yer verilmektedir.

Bölgesel uygulamaya esas olmak üzere Bakanlar Kurulu’nca, 14 il (Ankara, Yalova, Düzce, Sakarya gibi) I. Bölge, 10 il (Antalya, Isparta, Mersin, Burdur gibi)  II. Bölge, 27 il Nevşehir, Kırşehir, Manisa, Afyonkarahisar, Kahramanmaraş gibi) III. Bölge ve son olarak 30 il (Malatya, Elazığ, Bingöl Bitlis, Erzurum, Batman gibi)  ve 2 ilçe (Çanakkale İli Bozcaada, Gökçeada İlçeleri) IV. Bölge olarak belirlenmiştir. Bu bölgesel sınıflandırmaya göre I. Bölge kapsamında yer alan illerdeki yatırımlar daha düşük oranda katkı payından faydalanırken, IV. Bölgeye gelindiğinde katkı payları katlanarak artmaktadır.

Büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel uygulama kapsamında gerçekleştirilen yatırımlarda, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/A maddesi çerçevesinde, kurumlar vergisi veya gelir vergisine uygulanacak indirim oranları ile yatırıma katkı oranları aşağıda belirtilmiştir.

Ancak, teşvik belgesi kapsamında;

a) 31.12.2010 tarihine kadar yatırıma başlanılmış olması halinde aşağıdaki tabloda belirtilen indirim oranları ile yatırıma katkı oranları uygulanacaktır.

b) 31.12.2011 tarihine kadar yatırıma başlanılması halinde ise aşağıdaki tabloda belirtilen indirim oranları ile yatırıma katkı oranları uygulanacaktır.

Arazi, arsa, royalti, yedek parça ve amortismana tâbi olmayan diğer harcamalar indirimli vergi uygulamasından yararlanamaz ve indirilen kurumlar vergisi veya gelir vergisi tutarı yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirimli vergi uygulamasına devam edilir.

5520 sayılı Kanun gereği finans ve sigortacılık konularında faaliyet gösteren kurumlar ve iş ortaklıkları ile 4283 sayılı Yap-İşlet Modeli ile Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirilen yatırımlar, indirimli kurumlar vergisi veya gelir vergisi uygulamasından yararlanamaz. İndirimli oranlar stopaj suretiyle yapılan vergilendirmede uygulanmaz.

IV- YATIRIMIN DEVRİ HALİNDE VERGİ İNDİRİMİ

Yatırımın faaliyete geçmesinden önce devri halinde, devralan kurum, aynı koşulları yerine getirmek kaydıyla indirimli vergi oranından yararlanır.

Yatırımın kısmen veya tamamen faaliyete geçmesinden sonra devri halinde indirimli vergi oranından devir tarihine kadar devreden, devir tarihinden sonra ise devralan, aynı koşulları yerine getirmek kaydıyla yatırıma katkı tutarının kalan kısmı için yararlanır.

Büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel uygulama kapsamında gerçekleştirilen yatırımların, işletmeye geçiş tarihinden itibaren asgarî beş yıl süre ile bulunduğu bölgede faaliyette bulunması gerekir. Ancak, Hazine Müsteşarlığı’ndan izin alınmak ve yatırım konusunun taşınılacak bölgede desteklenecek konular arasında yer alması kaydıyla diğer bölgelere taşınılabilir. Sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyesi daha yüksek bölgelere veya ilgili yatırım konusunun desteklenmediği bölgelere taşınmalarda, fazladan yararlanılan destekler ilgili mevzuatı çerçevesinde geri alınır. İşletmeye geçiş tarihinden itibaren beş yıllık süre ile bulunduğu bölgede faaliyette bulunan yatırımların diğer bölgelere taşınması serbesttir. Ancak bu durumda, varsa taşınma tarihinden itibaren bakiye yatırıma katkı tutarı için indirimli kurumlar vergisi veya gelir vergisi uygulaması yapılmaz.

Beş yıllık süreyi doldurmuş ancak tamamlama vizesi yaptırılmamış yatırımlar için, taşınma öncesinde Hazine Müsteşarlığına müracaat edilerek tamamlama vizelerinin yaptırılması gerekmektedir. Bu tür yatırımlara taşınma sonrasında da yer değişikliği izni verilebilir. Ayrıca, genel teşvik sisteminden yararlanan yatırımların yer değişikliği talepleri, yatırım dönemi de dâhil olmak üzere proje bazında sonuçlandırılır.

V- SONUÇ

Yatırımların ekonomik dinamizmin kaynağı oldukları düşünüldüğünde, bunun istihdam olanaklarının da artışına zemin hazırladığı ve sonuç itibariyle artan üretim ve gelir artışına bağlı vergi gelirlerinin seyrini olumlu etkilediğine şüphe yoktur.

Önemli olan,  yatırım alanlarının rasyonel belirlenerek hangi sektörlere ne ölçüde destek verileceği ve bu destek sonucunda ekonomik birimlerin hangi düzeyde etkileneceğinin net bir şekilde belirlenmesi gerekir. Amaç vergi gelirlerini artırmak değil, tam istihdam seviyesinde artan üretim kapasitesi sonucunda doğal olarak vergi gelirlerinin artışına zemin hazırlanmasıdır.

Mustafa ÇOLAK*

Yaklaşım

*          Maliye Bakanlığı, Daire Başkanı

(1)         16.07.2009 tarih ve 27290 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         14.04.2011 tarih ve 27905 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)         28.07.2009 tarih ve 27302 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(4)         21.10.2010tarih ve 27736 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(5)         25.02.2011 tarih ve 27857 (1. mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(6)         03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(7)         Motorlu kara taşıtları yan sanayi yatırımlarında asgari sabit yatırım tutarı 100 milyon TL’dir.