Serbest meslek erbabı, serbest meslek faaliyetlerini icra ederken ihtiyaç duymuş olduğu birçok alet, edevat ve diğer iktisadi kıymetleri satın alabileceği gibi bunları kiralayabilir de.

Bu bağlamda serbest meslek faaliyeti kapsamında, söz konusu faaliyet icra edilirken ihtiyaç duyulan ve kiralanan iktisadi kıymetler için ödenen kira bedellerinin tamamı genel gider kapsamında indirim konusu yapılabilir.
 
Bunun yanısıra Kanun koyucu GVK’nın 68’inci maddesinin birinci bendinin parantez içi hükmünde iş yeri kiralaması ile ilgili, beşinci bendinde ise taşıt kiralamasına ilişkin özel düzenlemelere yer vermiştir. Bu düzenlemelerin temel amacı kira giderlerinde sınırlama getirmek olmayıp anılan durumlar için özel belirlemeler yapmaktır.
 
Bu nedenlerden dolayı serbest meslek kazancının tespitinde indirim konusu yapılabilecek kira giderlerini iş yeri kira gideri ve/veya taşıt kira gideri ile sınırlamamak gerekir.
 
İşyeri kirası ve Amortismanı
 
Serbest meslek faaliyetinin gerçekleştirilmesinde kullanılan iş yeri, yazıhane, muayenehane, büro, belirli bir oda, apartman dairesi ve benzeri yerlerdir. Söz konusu bu yerlerin mülkiyeti serbest meslek erbabına ait olabileceği gibi kiralanmış da olabilir.
 
GVK’nın 68’inci maddesinin birinci bendinin parantez içi hükmünde ” ikametgâhlarının bir kısmını iş yeri olarak kullananlar, ikametgâh için ödedikleri kiranın tamamı ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler. İş yeri kendi mülkü olanlar kira yerine amortismanı, ikametgâhı kendi mülkü olup bunun bir kısmını iş yeri olarak kullananlar amortismanın yarısını gider yazabilirler” ifadesine yer vermiştir.
 
Dikkat edileceği üzere kanun maddesinde  iş yerinin kiralanması veya serbest meslek erbabına ait olması durumuna göre ve aynı zamanda iş yerinin ikametgah olarak kullanılması halinde kira gideri olarak dikkate alınacak tutara ilişkin farklı düzenlemeler yapılmıştır. Söz konusu belirlemeler aşağıda özetlenmiştir.
 
İş yerinin Kiralanması Hali
 
İş yeri kiralanmış ise ödenen kira bedelleri gider olarak yazılabilir. Serbest meslek kazancının tespitinde tahsilât esası geçerli olduğu için ticari kazançtan farklı olarak ödenmeyen kira bedelleri gider olarak dikkate alınmaz.
 
Kira bedelleri hangi dönemde ödenmiş ise o dönemin gideri olarak dikkate alınır. Gelecek dönemlere ilişkin kira bedelleri peşin olarak ödenmiş ise ödendiği dönemde gider olarak dikkate alınır.
 
Peşin ödenen iş yerinde sözleşmede belirtilen süreden önce iş yeri boşaltılır ve peşin ödenen kira bedelleri geri alınırsa bu bedeller alındığı dönemin hasılatı olarak dikkate alınır.
 
Kiralanan iş yeri aynı zamanda ikametgâh olarak da kullanılırsa yine ödenen kiranın tamamı gider yazılır. Ancak bu durumda ödenen ısıtma ve aydınlatma gibi giderlerin yarısı indirim konusu yapılabilir.
 
Eşe ait iş yerinin kiralanması halinde yapılan kira ödemeleri de gider olarak dikkate alınabilecektir. Şayet eşe ait iş yeri kiralanmış ve kira bedeli belli edilmemiş ise emsal kira bedeli tutarı gider olarak dikkate alınabilir. Eş açısından da bu bedel gayrimenkul sermaye iradı sayılacaktır.

Eşe ait iş yerinin hem ikametgâh, hem de iş yeri olarak kullanılması halinde emsal kira bedelinin hesaplanması gerekmektedir.
 
Serbest meslek faaliyeti bir ortaklık halinde yapılıyor ve ortaklardan birinde ait iş yeri kiralanıyor ise bu kiralama nedeniyle yapılan ödemeler de yapılabilir.
 
Kira bedelinin geç ödenmesi ile ilgili ortaya çıkan her türlü faiz, kur farkı ve benzeri ödemeler de gider olarak dikkate alınabilinir.
 
İş yeri Serbest Meslek Erbabının Mülkü Olması Durumu
 
İş yerinin serbest meslek erbabının mülkiyetinde olması halinde kira bedeli yerine iş yerinin amortismanı gider yazılabilir.
 
Serbest meslek erbabının mülkiyetinde bulunan yeri hem iş yeri hem de ikametgah olarak kullanılıyorsa, amortismanın yarısı gider yazılabilir.
 
İş yerinin maliyet bedeli biliniyorsa amortisman bu maliyet bedeli üzerinden, şayet maliyet bedeli bilinmiyorsa amortisman vergi değeri üzerinden hesaplanır.
 
Serbest meslek erbabının şahsi gayrimenkulünü mesleki faaliyetinde kullanılması halinde bu gayrimenkulü mesleki envanterine dahil etmesi gerektiği konusunda vergi dairesi tarafından verilen görüşler bulunmakta olup bu görüşe katılmıyoruz.[1]
 

Hasan Yalçın

E.Hesap Uzmanı/YMM

[1] Bu konuda ayrıntılı bilgi için bakınız, Mehmet MAÇ, Serbest Meslek Erbabının Kendisine Ait Gayrimenkulde Faaliyet Göstermesine İlişkin Vergisel Özellikler ve Katılmadığımız Muktezalar Yaklaşım, Nisan 2010,Sayı:208