Hizmet borçlanması, primi ödenmemiş, geçmiş bazı sürelerin, bu sürelere ilişkin primin ilgili sigortalı tarafından ödenmesi suretiyle hizmetten saydırılması işlemidir.

5510 sayılı Reform Kanunu’nun 41. maddesi ile sigortalı iken doğum yapan ve bu sürelerde sigorta primleri ödenmemiş olan kadınlara 2 doğum için dört yıla kadar borçlanma yapabilme hakkı tanınmıştır. Bu düzenleme gereği tüm doğum yapan kadınlar değil sadece doğum öncesi 4/a kapsamında sigortalı olan (eski SSK’lılar) kadın sigortalılar borçlanma yapabilmektedir.

Borçlanma, 5510 sayılı Kanun kapsamında bulunanların uzun vadeli sigorta kollarından sağlanan yardımlara hak kazanma şartlarını etkiler. Borçlanılarak hizmetten saydırılan süreler sigortalılık süresinin hesabında, primi ödenen süre de prim ödeme gün sayısının hesabında dikkate alındığından sigortalı daha erken emekli olabilir.

Kanuna göre, tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlanılması halinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür. Bu işlem 4/a sigortalıları açısından ilk defa sigortalı olunan tarihi etkilediği için 8 Eylül 1999 tarihinden önce işe girenler açısından daha erken emekli olmaya etki edebilir. Yine ilk defa sigortalı olduğu tarih 1 Ekim 1999 öncesi olan 4/b kapsamındaki sigortalılar ile 8 Eylül 1999 tarihinden önce 5434 sayılı Kanun kapsamına giren 4/c kapsamındaki sigortalılar da, borçlandıkları süreler 4/b kapsamında sayılanlar için 1 Haziran 2002, 4/c kapsamında sayılanlar için 23 Mayıs 2002 tarihi öncesine ait ise emeklilik yaş şartı açısından avantaj elde edebilirler. Kadınlar için borçlanma yoluyla 4 yılda erken emekli olabilmek mümkündür. Hizmet borçlanması, yaşı tamamladığı halde prim ödeme gün sayısını tamamlayamayanlar açısından da daha prim gün sayısı arttığından erken emekli olma işlevine sahiptir. Özetle, borçlanmanın en önemli sonucu sigortalıya, sigortalının ölümü halinde ise hak sahiplerine, aylık bağlanması hakkını tanımasıdır.

BORÇLANILAN SÜRELERİN SİGORTALILIK STATÜSÜ
Bilindiği gibi borçlanma yapılması halinde borçlanılan dönemler sigortalının borçlanma müracaatında bulunduğu dönemdeki sigortalılık statüsünden sayılmaktadır. Borçlanma müracaatında bulunduğu dönemde 4/b kapsamında sayıldığı için borçlanma yaptığı süreler de 4/b kapsamında sayılan ve bu nedenle 2829 sayılı Hizmet Birleştirme Kanunu gereği emeklilik şartları 4/b kapsamında değerlendirilen kişiler (özellikle doğum borçlanması yapan isteğe bağlı sigortalılar) emekli olma hakkını kaybetmiş idiler.

16.06.2011 tarihli ve 27966 sayılı Resmi Gazetede Yayınlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğine yeni bir hüküm eklenmiş, 5510 sayılı Kanunun 41. maddesine göre yapılan borçlanmalarda (doğum borçlanması dahil) aylık bağlanmamış olması şartıyla borçlanma tutarının tamamının sigortalının talebi halinde, bir defaya mahsus olmak üzere kendisine iade edilmesinin önü açılmıştır.

Yönetmelik değişikliği, yaşlılık aylığı alma düşüncesiyle doğum borçlanması yapan ancak borçlanma müracaatında bulunduğu dönemde 4/b kapsamında sigortalı olduğu için borçlandığı dönemlerdeki hizmetler 4/b kapsamında sigortalılık sayılan, 2829 sayılı Kanun gereği birleştirilen hizmet sürelerinin fazlası 4/b kapsamında sayılarak 4/a kapsamında emekli olamayan kadınların mağduriyetini gidermek amacıyla yapılmış olumlu bir düzenlemedir.

BORÇLANMA TUTARI BİR DEFAYA MAHSUS İADE ALINABİLECEK
Bu şekilde hatalı borçlanma yapan kadın sigortalılar SGK’ya borçlanma iadesi talebinde bulunmalı, bir süre 4/a kapsamında sigortalı çalıştıktan sonra borçlanma talebini yenilemeli, borçlanma tutarını ödedikten aylık almak için SGK’ya Tahsis Talep Beyan ve Taahhüt Belgesi ile başvurmalıdır.

Belirtelim ki; bu değişiklik kalıcı biz çözüm değildir. Zira, doğum borçlanmalarında, borçlanılan sürelere ait sigortalılık statüsünün belirlenmesinde son sigortalılık statüsüne bakılması, arkadan dolanma olarak nitelenen muvazaalı sigortalılık tür değiştirmelerini tetikleyecek, isteğe bağlı sigortalılar, sigortalıklarını sonlandırdıktan sonra göstermelik olarak 1-2 gün 4/a kapsamında sigortalısı olduktan/gösterildikten sonra borçlanma başvurusu yapacaklardır. Bu ise SGK açısından gereksiz emek ve iş gücü kaybı anlamını taşıyacaktır.

Esas itibariyle borçlanmanın, sigortalıya iadesi yerine doğum borçlanma sürelerinin 4/a kapsamında sigortalılık süresi olarak sayılması daha isabetli ve meseleyi çözücü köklü bir değişiklik olurdu. Ancak bunun için de 5510 sayılı Kanunun 41. maddesinde değişikliğe gidilmesi gerekecek. En azından böylesi bir değişikliğe gidilene kadar bir defaya mahsus olsa bile sigortalıya borçlanmadan vazgeçme hakkı tanınması olumlu olmuş, sayıları 5-6 binlerle ifade edilen kadınlarımıza emekli olabilme yolu açılmıştır.

Şerif Akçan

http://www.turkiyegazetesi.com/makaledetay.aspx?id=494737