Kamu kurum ve kuruluşlarında 657 sayılı Devlet Mamurları Kanunu’nun 4/b maddesi uyarınca çalıştırılan personelin çalıştırılma usul ve esasları ile hakları aynı Kanun’un 4/a maddesi uyarınca çalıştırılan kadrolu memurlardan büyük farklılıklar arz etmektedir.

I- GİRİŞ

Kadrolu memurların en önemli hakkı ise iş güvencesidir. Ayrıca kadrolu memurlara tanınan bazı mali ve sosyal hakların sözleşmelilere tanınmaması kamu kurumlarında çalışma barışını zedelemeye başlamış ve sözleşmelilere peyderpey kadrolularla paralel haklar verilmeye çalışılmıştır.

Ancak verilen bu haklar kişileri tatmin etmeye yetmemiş ve uygulama amacını sayı ve nitelik olarak çoktan aşmış sözleşmeli personel çalıştırılması kamu yönetiminde büyük sorunlar yaratmaya başlamıştır. Kamuda bu kapsamda 70 bini öğretmen olarak 192 bin civarında çalışan bulunmaktadır. Uygulamada yaşanan sorunlar ve ilgili kamuoyunun da beklentisinin karşılanması için hükümet 06.04.2011 tarih ve 6223 sayılı Kanun’un verdiği yetkiye dayanarak çıkardığı Kanun Hükmünde Kararname(1) ile bu kişileri kadroya geçirmiştir.

Bu makalede kadroya geçirilen sözleşmeli personele ilişkin usul ve esaslar ile bu personelin kadroya geçirilmelerinde sahip olacakları hakları ile emekliliklerinden bahsedeceğiz.

II- MEVZUAT HÜKÜMLERİ

657 sayılı Kanun’un “İstihdam Şekilleri” başlıklı 4. maddesinde kamu hizmetlerinin memurlar, sözleşmeli personel, geçici personel ve işçiler eliyle gördürüleceği,

a- Mevcut kuruluş biçimine bakılmaksızın, Devlet ve diğer kamu tüzel kişiliklerince genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini ifa ile görevlendirilenlerin memur sayılacağı,

b- Sözleşmeli personelin ise; kalkınma planı, yıllık program ve iş programlarında yer alan önemli projelerin hazırlanması, gerçekleştirilmesi, işletilmesi ve işlerliği için şart olan, zaruri ve istisnai hallere münhasır olmak üzere özel bir meslek bilgisine ve ihtisasına ihtiyaç gösteren geçici işlerde, Bakanlar Kurulu’nca belirlenen esas ve usuller çerçevesinde kurumun teklifi ve Devlet Personel Başkanlığı’nın görüşü üzerine Maliye Bakanlığı’nca vizelenen pozisyonlarda, mali yılla sınırlı olarak sözleşme ile çalıştırılmasına karar verilen ve işçi sayılmayan kamu hizmeti görevlileri olduğu,

Ancak, yabancı uyrukluların; tarihi belge ve eski harflerle yazılmış arşiv kayıtlarını değerlendirenlerin mütercimlerin; tercümanların; Millî Eğitim Bakanlığı’nda norm kadro sonucu ortaya çıkan öğretmen ihtiyacının kadrolu öğretmen istihdamıyla kapatılamaması hallerinde öğretmenlerin; dava adedinin azlığı nedeni ile kadrolu avukat istihdamının gerekli olmadığı yerlerde avukatların, kadrolu istihdamın mümkün olamadığı hallerde tabip veya uzman tabiplerin; Adli Tıp Müessesesi uzmanlarının; Devlet Konservatuarları sanatçı öğretim üyelerinin; İstanbul Belediyesi Konservatuarı sanatçılarının; 657 sayılı Ka­nu­n’a tâbi ka­mu ida­re­le­rin­de ve dış kuruluşlarda belirli bazı hizmetlerde çalıştırılacak personelin de zorunlu hallerde sözleşme ile istihdamlarının mümkün olduğu

hükme bağlanmıştır. 632 sayılı “Devlet Memurları Kanunu’nun 4. maddesinin (b) fıkrası ile 4924 sayılı Kanun Uyarınca Sözleşmeli Personel Pozisyonlarında Çalışanların Memur Kadrolarına Atanması Amacıyla Devlet Memurları Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname” ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na “geçici 37. madde” eklenmiştir. Sözleşmeli kamu çalışanlarının kadroya geçirilmeleri bu geçici madde hükümlerine göre yapılacaktır.

Bu düzenlemenin uygulamasında ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye Maliye Bakanlığı ve Devlet Personel Başkanlığı yetkili kılınmıştır.

III- KAPSAMDAKİ PERSONEL

Öncelikle belirtelim ki kadroya geçmek zorunlu değil ve isteğe bağlı tutulmuştur. Kanun’un yürürlüğe girdiği 04.06.2011 tarihinden itibaren 30 gün içerisinde isteyenler başvuracak ve kurumlarınca altmış gün içinde atamaları sonuçlandırılacaktır. Kapsama 657 sayılı Kanun’un 4/b maddesi ve 4924 sayılı “Eleman Temininde Güçlük Çekilen Yerlerde Sözleşmeli Sağlık Personeli Çalıştırılması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” uyarınca vizelenmiş veya ihdas edilmiş sözleşmeli personel pozisyonlarında 04.06.2011 tarihinde çalışmakta olan ve 657 sayılı Kanun’un 48. maddesinde belirtilen genel şartları taşıyanlar alınmıştır.

657 sayılı Kanun’un 48. maddesi ile devlet memurluğuna alınacaklarda aranacak genel şartlar aşağıdadır.

● Türk Vatandaşı olmak (Bulgaristan’dan Türkiye’ye mecburi göç eden Türk soyundan olanlar dahil),

● Genel olarak 18 yaşını tamamlamak, bir meslek veya sanat okulunu bitirenler en az 15 yaşını doldurmuş olmak ve Türk Medeni Kanunu’nun 12. maddesine göre kaza-i rüşt kararı almak şartıyla Devlet memurluklarına atanabilirler.

● Genel olarak ortaokul mezunu olmak. Ortaokul mezunlarından istekli bulunmadığı takdirde ilkokulu bitirenler de memurluğa atanabilir. Bir sınıfta belli görevlere atanabilmek veya bu görevlerde belli derecelere yükselebilmek için, kuruluş kanunları veya bu kanun ve kuruluş kanunlarına dayanılarak çıkarılacak yönetmelikler ile işin gereğine göre daha yüksek öğrenim dereceleri veya muayyen fakülte, okul veya öğrenim dallarını veya meslek içi veya meslekle ilgili eğitim programlarını bitirmiş olmak veya yabancı dil bilmek gibi şartlar belirlenmişse bu şartlara haiz olmak.

● Kamu haklarından mahrum bulunmamak,

● Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa uğramış olsa bile devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmamak,

● Askerlik durumu itibariyle, askerlikle ilgisi bulunmamak, askerlik çağına gelmemiş bulunmak, askerlik çağına gelmiş ise muvazzaf askerlik hizmetini yapmış yahut ertelenmiş veya yedek sınıfa geçirilmiş olmak,

● “Özürlü Personel Çalıştırma Yükümlülüğü” başlıklı 53. madde hükümleri saklı kalmak kaydı ile görevini devamlı yapmasına engel olabilecek akıl hastalığı bulunmamak.

A- AİLE HEKİMLİĞİNDE ÇALIŞANLAR

Bu uygulamanın yürürlüğe girdiği 04.06.2011 tarihinden önce 657 sayılı Kanun’un 4/b maddesi ve 4924 sayılı Kanun uyarınca çalışmakta iken 5258 sayılı Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Kanun hükümlerine göre aile hekimliği uygulamasında görev alanlar da görevlerinden ayrılmalarına gerek kalmaksızın bu uygulamadan yararlanabilecektir.

B- ASKERDE VEYA ÜCRETSİZ İZİNDE OLANLARIN DURUMU

Kadroya alınması öngörülen şekilde çalışmakta iken uygulamanın yürürlüğe girdiği 04.06.2011 tarihinden önce askerlik, doğum, milletvekili ve mahalli idareler genel ve ara seçimleri ile ücretsiz izin nedenleriyle görevlerinden ayrılanlardan ilgili mevzuatına göre yeniden hizmete alınma şartlarını kaybetmemiş olanlar da bu uygulamadan yararlanabilecektir. Bunlar için süreler yeniden hizmete alındıkları tarihten itibaren başlayacaktır.

IV- KAPSAMA ALINMAYAN SÖZLEŞMELİ PERSONEL

Kamu kurum ve kuruluşlarının merkez ve taşra teşkilatı ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlarda, ayın veya haftanın bazı günleri ya da günün belirli saatleri gibi kısmi zamanlı çalışanlar ile yükseköğretim kurumlarının araştırma-geliştirme projelerinde proje süreleriyle sınırlı olarak çalışanlar hariç 657 sayılı Kanun’un 4/b maddesi ve 4924 sayılı “Eleman Temininde Güçlük Çekilen Yerlerde Sözleşmeli Sağlık Personeli Çalıştırılması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” uyarınca çalışanlar uygulama kapsamına alınmış olup dolayısıyla bu sayılanlar kapsamda bulunmayıp kadroya alınamayacaklardır.

Ayrıca mahalli idarelerde çalışan sözleşmeli personel de kapsam dışı tutulmuş olup bunların da kadroya geçirilmeleri için yetki kanununa dayanılarak yeni kanun hükmünde kararname veya yeni bir kanun çıkması gerekmektedir.

V- KADROYA GEÇENLERİN SÖZLEŞMELİ STATÜDE GEÇEN SÜRELERİ

Sözleşmeli olarak çalışmakta iken bu düzenlemeye göre memur kadrolarına atananların, 657 sayılı Kanun’un 4/b maddesi ve 4924 sayılı Kanun uyarınca sözleşmeli personel pozisyonlarında geçirdikleri hizmet süreleri, öğrenim durumlarına göre yükselebilecekleri dereceleri aşmamak kaydıyla kazanılmış hak aylık derece ve kademelerinin tespitinde değerlendirilecektir.

Bu kişiler atandıkları kadronun mali ve sosyal haklarına göreve başladığı tarihi takip eden aybaşından itibaren hak kazanacaklar ve önceki pozisyonlarında aldıkları mali ve sosyal haklar hakkında herhangi bir mahsuplaşma yapılmayacaktır.

VI- SÖZLEŞMELİLERİN ATANACAĞI KADRO UNVANLARI

Kadroya geçirilecek personelin sözleşmeli pozisyonlarının vizeli olduğu kurum teşkilatı ve biriminde, bulunduğu pozisyon unvanıyla aynı unvanlı 190 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’ye ekli cetvellerde yer alan memur kadrolarına, bulunduğu pozisyon unvanıyla, aynı unvanlı memur kadrosu olmaması halinde, 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye ekli cetvellerde yer alan kadro unvanlarıyla sınırlı olmak ve sözleşmeli personel pozisyonlarına ilişkin vize cetvellerindeki nitelikler dikkate alınmak suretiyle Maliye Bakanlığı ve Devlet Personel Başkanlığı’nca müştereken belirlenen memur kadrolarına, 04.06.2011 tarihinden itibaren altmış gün içinde kurumlarınca atanacaklardır.

VII- KADROYA GEÇENLERİN İŞ SONU TAZMİNATLARI

Kadroya geçen sözleşmeli personele hemen iş sonu tazminatı ödenmeyecektir. Bu personelin önceden iş sonu tazminatı ödenmiş süreleri hariç, iş sonu tazminatına esas olan toplam hizmet süreleri, 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu uyarınca ödenecek emekli ikramiyesine esas toplam hizmet süresinin hesabında dikkate alınacaktır.

Bu kapsamda memurlara en fazla 30 yıl üzerinden emeklilik ikramiyesi ödendiğinden bu süreleri de 30 yıla dahil edilecek ve memuriyette geçmiş olsa da bu süreleri ile birlikte 30 yılı geçen sürelerine emeklilik ikramiyesi ödenmeyecektir.

VIII- KADROYA GEÇİRİLENLERİN EMEKLİLİK HAKLARI

Bilindiği gibi 657 sayılı Kanun’un 4/b maddesine göre çalıştırılan sözleşmeli personel sosyal güvenlik açısından 5510 sayılı Kanun’un 4/1-a sigortalısı (eski SSK) sayılmaktadırlar. Kadrolu memurların sosyal güvenliği ise 2008 yılı Ekim ayı başından önce Emekli Sandığı iştirakçiliği bulunanlar ve ilk defa bu tarihte sonra çalışmaya başlayan memurlar olarak ikiye ayrılmaktadır. 

5510 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesiyle Kanun’un yürürlüğe girdiği 2008 yılı Ekim ayı başından önce göreve başlamış ve yedek subay, vekil öğretmen gibi kısa süreli görevler de dahil bir ay da olsa 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’na tabi iştirakçiliği bulunan kamu görevlileri için aylıklarının bağlanması, artırılması, azaltılması, kesilmesi, yeniden bağlanması, toptan ödeme, ilgi devamı, ihya ve borçlanma, diğer ödemeler ve yardımlar ile emeklilik ikramiyesi hakkında yürürlükten kaldırılan hükümleri de dahil 5434 sayılı Kanun hükümlerinin dikkate alınacağı hükme bağlanmıştır. İlk defa 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 2008 yılı Ekim ayı başından sonra 4/1-c sigortalısı olmayı gerektirecek görevlere başlayan kamu çalışanları açısından ise tamamen 5510 sayılı Kanun hükümleri uygulanacaktır. Böylece memurları bu kapsamda eski memurlar ve yeni memurlar olarak ikiye ayırabiliriz.

Bu uygulama neticesinde de sözleşmeli iken kadroya alınan çalışanların sosyal güvenliklerinde genel olarak ilk defa 4/1-c sigortalısı olarak tescilleri yapılacaktır. Burada dikkat edilecek husus kadroya geçenlerden 2008 yılı Ekim ayı başından önce yedek subaylık, vekil öğretmenlik veya vekil imamlık gibi görevleri nedeniyle Emekli Sandığı iştirakçiliği bulunanların durumudur. Bunların sosyal güvenlik tescilleri ise 5510 sayılı Kanun’un geçici 4. maddesine göre 5434 sayılı Kanun’a göre işlem yapılacak 4/1-c sigortalısı olarak yapılacaktır.

Bu durumda da kişilerin emekliliklerinde özellikle emekli aylıklarının miktarında büyük farklar ortaya çıkacaktır. Örneğin; Halen Emekli Sandığı iştirakçiliği bulunan bir memura aylık 1.000 TL ortalama maaş bağlanmaktadır. Hatta alt sınır aylık uygulaması nedeniyle Emekli Sandığında bağlanan en az aylık 950 TL civarındadır. İlk defa 5510 sayılı Kanun’a göre 4/1-c sigortalısı olan bir memura bağlanacak yaşlılık aylığı tutarı ise 700-750 TL civarında olacaktır.

Dolayısıyla sözleşmeliden kadroya alınacak ilk defa 5510 sayılı Kanun’a göre 4/1-c sigortalısı olacaklar için yaşlılık aylıklarının miktarında çok bir değişiklik olmayacaktır.

IX- SONUÇ

Bu düzenleme neticesinde kadroya geçmek isteyen sözleşmeli personelin atanacağı memur kadroları, 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye ekli cetvellerde yer alan sınıf, unvan ve derecelerine uygun olmak şartıyla, başka bir işleme gerek kalmaksızın atama işleminin yapıldığı tarih itibarıyla ihdas edilecektir. Böylece kadroya geçenlerin unvanları kurumların 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye ekli cetvellerinin ilgili bölümlerine eklenecek ve memur kadrolarına atananların pozisyonları başka bir işleme gerek kalmaksızın iptal edilecektir.

Sonuçta şöyle bir soru akla gelebilir; “Kamuda 657 sayılı Kanun’un 4/b maddesine göre sözleşmeli personel çalıştırılması sona mı erecek?” 632 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’de sadece sözleşmelilerin kadroya alınmalarına yer verilmekte olup, 657 sayılı Kanun’un 4/b maddesinin kaldırıldığına dair bir hüküm bulunmadığından bu kapsamda sözleşmeli personel çalıştırılmaya devam edilecektir.

Akın ŞİMŞEK*

Yaklaşım

*    Rekabet Kurumu Basım ve Yayın Müdürü

(1) 04.06.2011 tarih ve 27954 (mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.