6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (1) ile 4447 sayılı Kanun''''a eklenen geçici 10. madde ile 01.03. 2011 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, işverenlere, yeni bir sigorta prim teşviki getirilmiştir.

I. Giriş
 
Bu çalışmada söz konusu prim teşvikinden yararlanabilmek için hangi şartlara haiz olmak gerektiği ve teşvikin ne ölçüde ödenecek primlere yansıdığı örneklerle izahına çalışılmıştır.
 
II.4447 Sayılı Kanunun Geçici 10. Maddesinde Öngörülen Teşvik İçin Aranan Şartlar
 
4447 sayılı Kanunun Geçici 10. maddede öngörülen teşvikten yeni işe alınan sigortalılardan dolayı yararlanılabilmesi için,
 
Sigortalının;
 
a) 01.03.2011 ila 31.12.2015 tarihleri arasında işe alınmış olması,
 
b) İşe giriş tarihi itibariyle 18 yaşından büyük olması,
 
c) İşe alındığı tarihten önceki altı aylık dönemde Sosyal Güvenlik Kurumu''''na verilmiş aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı olmaması,
 
ç) Fiilen çalışması,
 
İşyerinin;
 
d) Özel sektör işverenlerine ait olması,
 
e) Sigortalının, ortalama sigorta sayısına ilave olarak işe alınmış olması,
 
f) Yasal ödeme süresi geçmiş prim ve idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması,

g) aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde Kuruma verilmiş olması,
 
ğ) tahakkuk eden sigorta primlerin yasal süresi içinde ödenmiş olması,
 
şartlarının birlikte gerçekleşmiş olması gerekmektedir.
 
Şimdi yukarıda belirtilen şartlara daha detaylı bakmaya çalışalım.
 
Sigortalı açısından aranılan birinci şart çok açıktır; sigortalının 01.03.2011 ila 31.12.2015 tarihleri arasında işe alınmış olması gerekmektedir.
 
Sigortalı açısından aranılan ikinci şart, sigortalının işe giriş tarihi itibariyle 18 yaşından büyük olmasıdır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta şudur: yukarıda belirtilen tarihlerde işe alınan sigortalının işe giriş tarihi itibariyle yaşının 18''''den küçük olması durumunda söz konusu teşvikten yararlanılmayacağı açık olmakla birlikte bahse konu sigortalının ilerleyen tarihlerde 18 yaşını doldurduğunda durumunun ne olacağıdır. Böyle bir durumdaki sigortalı için sigorta primi işveren hissesi desteğinden 18 yaşını doldurduğu tarihten başlanılarak yararlanılabilecektir. Tabii ki maddede belirtilen diğer şartlara haiz olmak kaydıyla.
 
Yaş şartı bakımından diğer bir ayrıntı da  işe alındığı tarih itibariyle 29 yaş ve üzerinde olan erkek sigortalılar için mevzu bahistir. Şöyle ki, mezkur sigortalıların 4447 sayılı Kanunun geçici 10'''' uncu maddesi ile getirilen sigorta prim desteğinden yararlanılabilmesi için 18 ila 29 yaş arasında olma şartının sağlanamamış olması nedeniyle diğer bazı vasıflara daha haiz olmaları gerekmektedir. Şöyle ki; sigortalının,
 
- Türkiye İş Kurumuna kayıtlı işsizler arasından işe alınmış olması, ya da işe alındığı tarihten önce veya çalışmakta iken mesleki yeterlik belgesini alması/mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi bitirmesi,
 
- İşe alındığı tarihten önce Türkiye İş Kurumunca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitirmiş olması ve sahip olduğu öğrenim veya kurs belgelerinde belirtilen meslek ya da alanlarda işe alınmış ve/veya çalışıyor olması gerekmektedir.
 
4447 sayılı Kanunun geçici 10''''uncu maddesi ile getirilen sigorta prim desteğinden yararlanılabilmek için diğer bir şart da  sigortalının işe alındığı tarihten önceki altı aylık dönemde Sosyal Güvenlik Kurumu''''na verilmiş aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı olmaması gerekmektedir. Burada sigortalının gerek işe alındığı işyerinden, gerekse farklı bir işyerinden bahsedilen dönemde sigortalı olması durumu değiştirmemektedir. Ancak sigortalının 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun (2) 4/1-b bendi (Bağ-Kur) kapsamındaki sigortalılığı sona ermeden veya sona erdikten sonra hizmet akdine istinaden yani 5510 sayılı Kanunun 4/1-a kapsamında çalışmaya başlayan sigortalıların, işe alındığı tarihten önceki altı aylık dönemde Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı olmaması halinde, anılan Kanunun 4/1-b bendi (Bağ-Kur)  kapsamındaki sigortalılığı söz konusu prim desteğinden yararlanılmasına mani değildir.
 
Anılan prim teşvikinden  yararlanmada bir şart da, sigortalının fiilen çalışması şartıdır. Yani burada sigortalının fiilen çalıştığı süreler dikkate alınacaktır. Örneğin sigortalının istirahatlı oldukları sürelere ilişkin işverenlerce ücret ödenmesi halinde bu ücretlerden dolayı anılan maddede öngörülen sigorta prim desteğinden yararlanılması mümkün değildir.
 
Ancak 4857 sayılı İş Kanunu gereği sigortalılara fiilen çalışılmış gibi ücreti ödenen süreler (hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri ile yıllık ücretli izinli olunan süreler) zarfında hak kazanılan ücretlerden dolayı söz konusu sigorta primi desteğinden yararlanılması mümkündür.
 
4447 sayılı Kanunun geçici 10''''uncu maddesi ile getirilen sigorta prim desteğinden ancak özel sektör işverenlerine ait işyerleri yararlanabilmektedir. 6111 sayılı Kanunla daha önceki uygulamanın aksine ihale konusu işler teşvikten yararlanma konusunda hariç tutulmuştur. Bu bağlamda, söz konusu prim desteğinden, mahiyet kodu 1 veya 3 olarak tescil edilmiş ya da resmi nitelikte olduğu halde mahiyet kodu 2 veya 4 olarak tescil edilmiş işyeri işverenlerince yararlanılamayacağı gibi, ihale konusu iş üstlenen işyeri işverenlerince de yararlanılamayacaktır.
 
Sigortalının ortalama sigortalı sayısına ilave olarak çalıştırılması bahse konu teşvikten yararlanabilmek için aranılan diğer bir şarttır.
 
Ortalama sigortalı sayısı, sigortalının işe başladığı işyerinde işe giriş tarihinden önceki altı ayda Kuruma bildirilmiş olan toplam sigortalı sayısının, aynı dönem aralığında Kuruma bildirim yapılmış ay sayısına bölünmesi suretiyle bulunmaktadır. Sigortalıların, ortalama sigortalı sayısına ilave olarak çalıştırılıp çalıştırılmadığının tespiti sırasında, ortalama sigortalı sayısının küsuratlı çıkması halinde, yarıma kadar kesirler dikkate alınmayacak, yarım ve üzerinde olan kesirler ise tama iblağ edilecektir. Buna göre, ortalama sigortalı sayısının küsurat kısmı 0,01 ila 0,49 arasında ise 0 (sıfır) olarak dikkate alınacak, 0,50 ila 0,99 arasında ise tama iblağ edilecektir.
 
ÖRNEK:
 
Diğer şartların tamamına haiz (X) sigortalısının, (A) Limited şirketine ait Büro Malzemeleri Satışı faaliyet konulu işyerinde 15.03.2011 tarihinde işe alındığı ve bahse konu işyerinin son altı aylık dönemde, 2001/02. ayda 5, 2011/01. ayda 2, 2010/12. ayda 2, 2010/11. ayda 4, 2010/10. ayda 4 ve 2010/09. ayda ise 5 sigortalı çalıştırdığı varsayımında, baz alınan aylarda bildirimi yapılan sigortalı sayısı toplam  22''''dir. Buna göre Ortalama Sigortalı Sayısı ise 3,6 = 4 (22/6=3,6) olacaktır. Bu durumda bahse konu sigortalıdan dolayı 4447 sayılı Kanunun geçici 10''''uncu maddesinde öngörülen destekten 5 ve üzerinde sigortalının çalıştırıldığı aylarda yararlanılabilecektir. Dolayısıyla, maddede aranılan diğer şartlara sahip olan sigortalılar, ortalama sigortalı sayısına ilave olarak işe alınmasalar dahi, sonraki aylarda işyerinde çalışan sigortalı sayısı ortalama sigortalı sayısının üzerine çıktığı takdirde, bahse konu sigortalılardan dolayı adı geçen prim desteğinden yararlanılabilecektir.
 
Söz konusu teşvikten yararlanabilmek için bir diğer şart da; işyerinin yasal ödeme süresi geçmiş prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcunun bulunmaması gereğidir. Dolayısıyla, aynı veya farklı Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünde/Sosyal Güvenlik Merkezinde işlem gören birden fazla işyeri bulunan işverenlerce, söz konusu destekten, yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmayan işyerlerinden dolayı yararlanılabilecek, yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunan işyerlerinden dolayı bahse konu borçlar ödenmediği sürece yararlanılamayacaktır.
 
Ancak, yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçları bulunmakla birlikte, söz konusu borçları çeşitli kanunlar gereğince yeniden yapılandırılmış veya 6183 sayılı Kanunun 48''''inci maddesine istinaden tecil ve taksitlendirilmiş olan işverenler, yapılandırma veya taksitlendirme işlemlerinin devam ediyor olması ve yapılandırma veya taksitlendirme kapsamına girmeyen başka borçlarının bulunmaması kaydıyla söz konusu destekten yararlanabileceklerdir.
 
4447 sayılı Kanunun geçici 10''''uncu maddesinde öngörülen sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanılabilmesi için 06111 kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenmiş olan aylık prim ve hizmet belgesinin yasal süresi içinde Kuruma verilmiş olması ve adı geçen belgelerden dolayı tahakkuk etmiş sigorta primlerinin işveren hissesine ait kısmın beş puanlık bölümünün Hazinece, kalan bölümünün İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanabilmesi için, aynı aya ilişkin düzenlenmiş aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk etmiş olup işveren tarafından ödenmesi gereken sigorta primlerinin tamamının yasal süresi içinde ve eksiksiz olarak ödenmesi gerekmektedir.
 
III.Söz Konusu Teşvikin 5 Puanlık Prim İndirimi Teşvikiyle Birlikte Değerlendirilmesi
 
6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun''''un (3) 38. maddesi ile beş puanlık prim indirimi ile ilgili olarak usul ve esaslarda iki değişiklik yapılmıştır. Bu değişikliklerden biri, ihale konusu işleri teşvik kapsamından çıkarılmasına dair düzenlemedir. Bahse konu ikinci değişiklik ise 5510 sayılı Kanunun 81. maddesindeki; "Bu fıkrayla düzenlenen destek unsurundan diğer ilgili mevzuat uyarınca ayrıca yararlanmakta olan işverenler aynı dönem için ve mükerrer olarak bu destek unsurundan yararlanamaz. Bu durumda, işverenlerin tercihleri dikkate alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biriyle sınırlı olarak yapılır." ibaresinin "Bu fıkra ve diğer ilgili mevzuatla sağlanan sigorta prim desteklerinin aynı dönem için birlikte uygulanması halinde, bu destek öncelikle uygulanır." şeklindeki değiştirilmesidir. Böylelikle aynı anda birden fazla teşvikten yararlanabilmenin yolu açılmıştır.
 
Bu durumu bir örnekle daha anlaşılır kılalım. 6111 sayılı Kanunla getirilen 4447 sayılı Kanun''''un Geçici 10. maddesinde düzenlenen prim teşviki yani İlave İstihdam Teşvikine dair aylık prim ve hizmet belgesi verilirken Kanun Türü 06111 olarak seçilecektir.
 
Örneğimize esas teşkil edecek veriler: Asgari Ücret: 796,50 TL, Brüt Ücret: 2.000,00 TL, Kısa Vade Sigorta Oranı: % 1, Uzun Vade Sigorta Oranı: % 11, Genel Sağlık Sigortası Oranı: % 12,5 olmak üzere İşveren Hissesinin toplamı: % 19,5''''tir.
 
Yukarıdaki verilerden hareketle, öncelikle İşveren Hissesine Ait Toplam Prim Tutarı 390 TL (2000 x 0,195) olarak bulunacaktır. 5 puanlık prim teşvikinin sonucu olarak Hazine''''ce Karşılanacak Olan İşveren Prim tutarı 100,00 TL (2000 x 0,05), İlave İstihdam Teşvikinin sonucu olarak İş-Kur Fonu Tarafından Karşılanacak Olan Prim tutarı ise  290,00 TL (2000 x 0,145) olarak bulunacaktır. Dolayısıyla teşvik kapsamında ödenen prim tutarı 390,00 TL (290 + 100) dır. Bu durumda işverenin ödeyeceği prim tutarı kalmayacaktır (390-390=0).
 
Görüldüğü üzere gerekli şartları taşımaları kaydıyla işverenin sigorta priminden kendi hissesine ait tutarın tamamından kurtulma imkânı dahi bulunmaktadır.
 
IV. Sonuç
 
Teşvik uygulaması işsizlik sorununa çözüm arayışında hükümetlerin sıklıkla başvurduğu uygulamalardandır. Bu yönlü politikaların başarıya ulaşabilmesi için belli kriterlerin aranması pek tabidir. Söz konusu şartlardan olan prim ödemelerinin düzenli yapılması ve kayıt dışı işçi çalıştırılmaması gibi kriterlerin aranması, dürüst işverenlerin kayrılması manasına gelmektedir ki bu çok isabetli bir uygulamadır. Diğer taraftan da işverenleri primlerini düzenli ödemeye ve kayıt dışı çalıştırmamaya teşvik eden bir uygulama hüviyetine haiz olmaktadır.
 
Öte yandan 6111 sayılı Kanundan önce aynı anda birden fazla teşvikten yararlanma imkânı bulunmamaktaydı. Adı geçen düzenlemeden sonra teşviklerden birlikte yararlanabilme imkânı doğmuştur. Teşviklerden birlikte yararlanma durumunda 5 puanlık prim teşvikinin öncelikle uygulanacak olması da işverenleri tercihe zorlamayacağından, yine düzenlemenin diğer bir isabetli tarafıdır diyebiliriz.
 
 Murat ARAZ
(SGK Kadıköy Sosyal Güvenlik Merkezi Md. Yrd.)

----------o---------- 
(1) 25.02.2011 tarih ve 27857 (1. Mükerrer) sayılı Resmi Gazete''''de yayınlanmıştır.
(2) 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete''''de yayınlanmıştır.
(3) 25.02.2011 tarih ve 27857 (1. Mükerrer) sayılı Resmi Gazete''''de yayınlanmıştır.