|
Genel olarak risk kavramını, istenmeyen sonuçlarla karşılaşma olasılığı olarak tanımlayabiliriz.
Gerek işletmelerin gerekse kişisel yatırımcıların günümüzde karşı karşıya kaldığı risk çeşitlerini aşağıda belirtilen şekilde sınıflandırılabilir.
Likidite riski: Sahip olunan varlığın istenildiğinde nakde çevrilmemesi veya kıymetinin altında bir değer ile nakde çevrilmesi. Faiz riski: İleriki bir vadede ki faiz oranlarının beklenen değerinden sapma riski. Döviz Kuru riski: Gelecekte beklenmedik döviz kuru değişimlerinin sebep olduğu varlıkların, kaynakların ve nakit akımlarının ülke parası değerinde iyi veya kötü yönde değişme olasılığıdır. Hisse senedi riski: Hisse senedi fiyatlarında ki dalgalanmalardan kaynaklanan risk. Kredi riski: Borçlunun yapılan sözleşmenin gereklerine uymayarak yükümlülüklerini zamanında yerine getirememesi riski. Faaliyet riski: İşletmenin sabit giderleri ile toplam giderler arasında ki oranın yüksek olması ,işletmenin faaliyet kaldıraç değerinin yüksek olmasına sebep olur.Bu durumda işletmenin satışlarında ki küçük değişmelerden bile etkilenen hassas bir karlılık yapısı oluşur. Tüm şirketler risk ile karşı karşıya kalmaktadır. Risk yönetimini başarıyla gerçekleştiremeyen şirketlerin, finansal olarak sıkıntılı bir süreç geçirmesi, daha da kötüsü iflas etmeleri söz konusu olabilmektedir. Bu açıdan risk yönetim aşamalarını değerlendirmekte fayda bulunmaktadır.
Risk yönetim aşamaları
Risk planlaması;
Riski tamamen ortadan kaldırmak mümkün olmasa bile temel amaç riski asgari seviyeye indirmektir. Risk yönetim stratejisinin geliştirilmesi, kullanılacak tekniklerin belirlenmesi, kullanılacak kaynakların planlamasının yapılması temel aşamadır. Risk değerlendirmesi;
İşletmenin faaliyetleri dolayısıyla maruz kalabileceği risklerin belirlenip, risklerin oluşabileceği zaman aralığı ve işletmeye verebileceği kaybın veya zararın tanımlandığı aşamadır. Önlem alma aşaması;
Riskten kaçınma stratejilerinin belirlenip, bu stratejilere uygun olarak belirlenen faaliyetlerin yürütülmesi aşamasıdır. izleme ve kontrol aşaması;
Yürütülen risk azaltma faaliyetlerinin, sonuçları ve etkileri takip edilir. Öngörülen sonuçlardan sapma var ise, bu sapmanın nedeni araştırılır. Vadeli İşlemler Piyasaları ve Türev Araçlar
Spot piyasalar, belirli miktarda ki bir mal veya kıymetin ve bunların karşılığı olan paranın işlemin ardından takas günü el değiştirdiği piyasalardır.(Örn. Hisse senetleri piyasaları) Türev piyasalar ise ileriki bir tarihte teslimatı veya nakit uzlaşması yapılmak üzere herhangi bir malın veya finansal aracın, bugünden alım ve satımının yapıldığı piyasalardır. Türev araçlar,dayanak varlığın sahipliğinin el değiştirmesine gerek olmaksızın,bu varlıkla ilgili hak ve yükümlülüklerin ticaretine imkan sağlar. Türev araçlar tanımı, forward, swap, opsiyon ve futures işlemlerinin tamamını içermektedir. Bu tür işlemler vadeli işlemlerdir.Vadeli işlemler genel olarak korunma amaçlı kullanılırlar. Forward Sözleşmeleri;
İleriki bir tarihte teslimi olacak herhangi bir malın vadesi, miktarı ve fiyatının önceden belirlenerek sözleşmeye bağlandığı işlemlerdir. (Döviz ve faiz sözleşmeleri dahil).Tarafların sözleşme yapmaları gereken sınırlı bir fiziksel mekan söz konusu olmadığı gibi, standart sözleşmeleri de yoktur. Sözleşmelerin alım-satımı için de bir mekanizma ya da organizasyon mevcut değildir. Bu sebepten dolayı taraflardan herhangi birinin yükümlülüğünü yerine getirmemesi halinde herhangi bir güvence bulunmamaktadır. Bunun yanında borsa ve takas komisyonu gibi işlemsel maliyetler taşımaması en önemli avantajıdır.
Futures Sözleşmeleri;
Konu olarak forward sözleşmeleri ile benzerlik gösterse de aşağıda belirtilen özellikleri forward sözleşmelerinden ayrılır. | Forward | Vadeli işlem Sözleşmesi (Futures) | | İki taraf arasında yapılan özel sözleşmelerdir ve organize borsalarda işlem görmezler | Organize borsalarda işlem görürler. | | Tarafların ihtiyaçlarına göre düzenlenirler ve standart değildirler. | Sözleşme özellikleri standarttır. | | Temerrüt riski vardır. Satıcı belirlenen malı veya finansal ürünü teslim edemeyebilir veya alıcı da teslimatı kabul etmeyebilir. Kredi riski vardır. | İşlemler takas kurumu tarafından garanti edilir. Tarafların birbirini tanıması gerekmez. | | Vadeye sonuna kadar beklemek zorunluluğu vardır. | Vade sonuna kadar beklemek gerekmez, vade sonundan önce pozisyon kapatmak mümkündür. | | Vadeye kadar nakit akışı yoktur. | Piyasaya göre değerleme (marking to market) yapılmasından dolayı sürekli nakit akışı vardır. | | Teminat zorunluluğu yoktur. Dolayısıyla, kaldıraç etkisinden söz edilemez. | Teminat yatırılması zorunludur. Kaldıraç etkisi vardır. | | İşlemler şeffaf değildir. | İşlemler şeffaf olarak kamuya açık yapılır. |
Opsiyon sözleşmeleri;
Opsiyon ,herhangi bir ürünü,fiyatı bugünden sabitlemek koşuluyla ileri bir vadede satmak yada satın almak üzere alıcı ve satıcı arasında yapılan bir sözleşmedir.Opsiyonlar alım opsiyonu ve satım opsiyonu olarak ikiye ayrılırlar.Alım opsiyonu,opsiyonu alan tarafa belirli bir vadeye kadar,önceden belirlenen fiyat,miktar ve nitelikteki ekonomik veya finansal göstergeyi,malı,dövizi alma hakkı veren ancak zorunlu tutmayan satan tarafa ise alıcının talebi halinde satmaya yükümlü kılan sözleşmeyi ifade eder.Organize borsalarda ve tezgah üstü borsalarda işlem görebilirler.
Swap sözleşmeleri;
iki tarafın birbirlerine belirli periyotlarla ödeme taahhütlerini içeren bir sözleşmedir. Sözleşmenin asli unsurları arasında el değiştirecek para birimi veya birimlerinin tanımı, her bir para birimine uygulanacak sabit veya değişken faiz oranı ve ödeme zamanları sayılabilir. Swap sözleşmeleri bir borçlanma veya yatırım yöntemi olmayıp sadece mevcut borçların veya yatırımların nakit akımlarını değiştirmeye yarayan finansal araçlardır. Emre Özerçen/Muhasebe Vergi |
