6111 sayılı Torba Kanun(1) ile 4447 sayılı Kanun’a geçici 10. madde eklenmiştir. Daha önce 5763(2) sayılı Yasa’nın 20. maddesi ile 4447 sayılı Kanun’a geçici 7 ve 5921(3) sayılı Yasa ile de geçici 9. maddeler eklenmek suretiyle benzer teşvikler düzenlenmiştir.

I- GİRİŞ

Bu yeni düzenleme ile kısaca ilave işçi teşviği diyebileceğimiz yeni bir teşvik 01.03.2011 tarihinden itibaren uygulamaya sokulmuş olup; bu makalede, işverenler için yararlı olacağını düşündüğümüz kısımların izah edilmesi yanında eski düzenlemeler ile farklı yanları da ele alınacaktır.

II- 4447 SAYILI KANUN’A GEÇİCİ 7 VE GEÇİCİ 9. MADDE İLE GETİRİLEN TEŞVİKLER İLE YENİ GETİRİLEN TEŞVİK ARASINDAKİ FARKLAR

1- Bu yeni teşvikten 6111 sayılı Yasa ile yararlanabilmenin olmazsa olmaz koşulu işçinin 01.03.2011 ile 31.12.2015 tarihleri arasında işe alınmış olmasıdır. Ayrıca sigortalının işe alındığı tarihten önceki 6 aylık sürede çalışan işçi sayısının ortalamasına ilave olacak şekilde işe alınmış olması gerekir. Bu hususta daha önce uygulamaya giren 4447 sayılı Kanun’a geçici 7 ve geçici 9. maddeler ile getirilen teşviklerden farklı olarak her işçi için işe girdiği tarihten önceki 6 aylık dönem ortalama hesabında esas alınmaktadır. Halbuki önceki teşviklerden geçici 7. maddedeki düzenlemede 01.07.2007-30.06.2008 tarihleri arasında Kurum’a bildirilen Aylık Prim ve Hizmet Belgesi(APHB)’nde kayıtlı işçilerin sayısının ortalaması alınırken, geçici 9. maddedeki düzenlemede ise 2009/Nisan ayında bildirilen işçiler dikkate alınarak buna ilave olarak alınan işçiler esas alınmıştır. Daha sonra 5951 sayılı Yasa ile 2009/Nisan ayı 2009/Ekim ayı olarak değiştirilmiştir.

2- 4447 sayılı Kanun’a eklenen geçici 7 ve geçici 9. maddelerinde yapılan düzenleme ile getirilen teşviklerde Yasa’da belirli bir tarih aralığı tespit edilmiş ve bu tarih aralığında işe alınacak sigortalının işsiz olması koşulu aranmış iken, 4447 sayılı Yasa’ya geçici 10. madde eklenerek getirilen bu yeni teşvikte ise her işçi için işe alındığı tarihten önceki 6 aylık dönemde işsiz olması koşulu getirilmiştir.

3- Sigortalının 18 yaşından büyük ve fiilen bu işyerinde çalışıyor olması da gerekli şartlardandır. Daha önceki diğer iki teşvikte erkek işçiler için 29 yaşından büyük olmaları halinde teşvikten yararlanma imkanı yok iken, bu yeni teşvik ile 29 yaşından büyük erkek işçi istihdam edilmesi halinde de daha az süre ile de olsa bu yeni teşvikten yararlanma imkanı getirilmiştir.

4- 4447 sayılı Yasa’nın geçici 10. maddesi ile düzenlenen yeni teşvikte özel sektöre ait işyerinin geriye dönük borcunun bulunmaması yanında, teşvikten yararlanılacak olan cari ay için tahakkuk eden ve işveren tarafından ödenmesi gereken primin de süresi içinde ödenmesi ve APHB’nin süresi içinde verilmesi şarttır. Eski teşvikte ise geçmiş aylar borcunun bulunması halinde de teşvikten yararlanma imkanı bulunmaktaydı. Ayrıca eski teşviklerde asgari ücret üzerinden teşvik hesaplanırken, bu yeni teşvikte sigortalının almakta olduğu ücret esas alınmaktadır. Bu husus da önemli bir farktır. Bunun dışında eski teşvikte 5 yıllık teşvik uygulaması ilk yıl %100 ve müteakip yıllarda da %80, %60, %40 ve %20 olarak belirlenmişken, bu yeni teşvikte böyle bir uygulama yoktur. Yararlanılan teşvik ilerleyen yıllarda azalmamaktadır.

III- 4447 SAYILI YASA’YA GEÇİCİ 10. MADDE EKLENEREK GETİRİLEN YENİ TEŞVİK

A- 01.03.2011-31.12.2015 TARİHLERİ ARASINDA İŞE ALINMIŞ OLMA ŞARTI

Sigortalının bu tarihler arasında işe alınması gerekmekte olup, ayrıca bu teşvikten yararlanmak için sigortalının işe alındığı tarihte 18 yaşını doldurmuş olma şartı vardır. Bu teşvikte erkekler için yaş sınırı kaldırıldığından, 29 yaşından büyük olanlar da yararlanabilmektedir, dolayısıyla yaş hususundaki tek kriter 18 yaştır. 18 yaşından küçük sigortalı istihdam edenler, sigortalının 18 yaşını dolduğu tarihten itibaren bu teşvikten yararlanabilecektir.

B- ORTALAMA İŞÇİ SAYISININ HESABI

4447 sayılı Kanun’a eklenen geçici 10. madde teşvikinden, işe alınan işçinin işe alındığı tarihten önceki 6 aylık işçi sayısının toplamının 6’ya bölünmesi suretiyle bulunacak ortalama esas alınacak ve bu sayıya ilave olması halinde, yararlanılabilecektir. Örneğin, son altı aylık dönemde APHB’de bildirilen işçi sayısı toplamının 61 olduğu ve bunun 6’ya bölünmesi sonucunda da ortalama işçi sayısının 10-16 olduğunu varsayalım. Ortalamanın küsuratı yarımdan az olduğu için 10 esas alınacaktır. Bu işçinin işe alındığı tarihten itibaren çalıştığı ve yararlanacağı süre içinde kalmak üzere 11 işçi bildirilen APHB ile ilgili aylardan dolayı teşvikten yararlanılacaktır. İşyeri, yararlanması gereken süre içinde kalmak şartıyla; bildirilen işçi sayısının 11’den aşağıya düştüğü aylarda yararlanamayacak ve tekrar sonraki aylarda bildirilen işçi sayısının 11 ve üzerine çıkması halinde yararlanmaya devam edecektir. İşyerinin yeni açılacak olması halinde ise geriye doğru bildirim söz konusu olmadığından, bu işyerleri için ortalama hesabı yapılmayacaktır ve işyerinin açıldığı ay alınan işçilerin tamamı için diğer şartları taşıması halinde bu yeni teşvikten yararlanılabilecektir. Ortalama işçi sayısının hesaplanmasında sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışan işçiler ile sıfır gün ve sıfır kazancı olan istirahatlı veya ücretsiz izinli olan ve ücret ödenmeyen sigortalılar da sayıya dahil edilecektir. Aynı ayda giriş ve çıkış yapan işçiler bir işçi olarak ortalama hesabına dahil edilecektir.

C- SİGORTALININ İŞE ALINDIĞI TARİHTEN ÖNCEKİ 6 AYLIK DÖNEMDE İŞSİZ OLMASI

Sigortalının işe alındığı tarihten önceki 6 ayda herhangi bir işyerine ait APHB’de isminin bulunmaması gerekmektedir. Bu son 6 aylık dönemde sigortalı 4/b kapsamında sigortalı olsa dahi, bu durum işyerinin teşvikten yararlanmasına engel teşkil etmemektedir. Ayrıca; çırak ve işletmelerde mesleki eğitim görenler için verilen 7 ve 42 no.lu, Stajyerler ve Yükseköğretim Kanunu gereği kısmi zamanlı çalışan ve aylık asgari ücretten az ücret alanlar için verilen 22 ve 43 no.lu,  Türkiye İş Kurumu kursiyerleri için verilen 25 ve 44 no.lu belge türü ile bildirilenler de 6 aylık süre içinde çalışmış varsayılmayacağından işyerinin teşvikten yararlanmalarına engel teşkil etmemektedir.

D- ÖZEL SEKTÖR İŞYERİNİN GERİYE DÖNÜK BORCUNUN BULUNMAMASI VE TEŞVİKTEN YARARLANACAĞI CARİ AY PRİMİNİ DE SÜRESİ İÇİNDE ÖDEMESİ, AYLIK PRİM VE HİZMET BELGESİNİ SÜRESİ İÇİNDE VERMESİ

Sigortalının işe alındığı tarihte işe alındığı işyerinden işverenin borcunun bulunmaması gerekmektedir. Eğer aynı işverenin bir başka işyerinden dolayı borcu varsa bu husus borcu bulunmayan işyerinin teşvikten yararlanmasına engel teşkil etmeyecektir. Sistem bunu elektronik olarak sorgulayacak ve borcu bulunan işyerleri için 06111 seçeneği seçilerek belge verilmesine izin verilmeyecektir. Fakat cari ay primlerinin sistemden kontrolü mümkün olmadığından dolayı eğer cari ay ile ilgili teşvikten yararlanarak APHB verilmiş ve daha sonra cari ay priminin süresi içinde ödenmediği Kurum tarafından tespit edilmişse teşvik iptal edilecektir.  Ayrıca cari ay primlerinin, KDV iade alacağından,  müteakip ayın 15. günü sonuna kadar mahsup edilmesi mümkündür. İşverenlerin borçları, kesinleşmemiş olması halinde, yasal ödeme süresi geçmiş borç kapsamında değerlendirilemeyecektir. APHB’nin yasal süresi içinde verilmesi gerekir. Ancak, APHB aşağıda belirtilen durumlarda da yasal süresi içinde verilmiş sayılır:

1- Toplu sözleşme gereği geriye yönelik olarak ödenmesine karar verilen ücret farklarına ilişkin ek APHB’nin, toplu sözleşmenin imza tarihini takip eden ayın 23’üne kadar verilmesi halinde,

2- Toplu sözleşme gereği, 1 aydan fazla istirahat alan sigortalılara ücretlerinin ödenmesi halinde, istirahat süresinin sona erdiği tarihi takip eden ayın 23 üne kadar verilmesi halinde,

3- 4857/21. maddesi gereği iş mahkemesi veya özel hakem tarafından verilen kararın tebliğinden sonra 10 iş günü içinde sigortalı işe başlamak için işverene başvurursa karar verilen ücretlere ilişkin ek nitelikteki APHB’nin, mahkeme kararının sigortalıya tebliğ edildiği tarihi izleyen 10. iş gününü takip eden ayın 23’üne kadar verilmesi halinde,

4- İdare mahkemesi sigortalıyı görevine iade ederse, bu sigortalıya ödenmesine karar verdiği ücretlerine ilişkin ek APHB’nin kesinleşen mahkeme kararının idareye tebliğ edildiği tarihi takip eden ayın 23’üne kadar verilmesi halinde,

5- Toplu iş sözleşmelerine tabi işyeri işverenlerince veya yargı mercilerince verilen kararlara istinaden hizmet akdinin mevcut olmadığı veya askıda olduğu bir tarihte ödenen ücret dışındaki ödemelere ilişkin ek APHB belirtilen mercilerin kararlarının kesinleşme tarihlerini takip eden ayın 23’üne kadar verilmesi halinde

yasal süresi içinde verilmiş sayılır.

Bu hallerde verilen asıl bildirgede hangi kanun numarası seçilerek verilmiş ise Ek APHB’de de aynı kanun numarası seçilerek düzenlenmesi gerekir. Ancak ek APHB verdiği tarihte işverenin borcunun bulunmaması halinde teşvikten yararlanması söz konusu olacaktır.

E- TEŞVİĞİN HESABI

Bu teşvikte diğer teşviklerden farklı olarak sigortalıların aldığı ücret esas alınacaktır. Bir başka anlatımla asgari ücret ile azami ücret arasında Kurum’a bildirilen sigortalının fiili ücreti esas alınacaktır. Örneğin sigortalı 2000 TL ücret alıyor ise bu ücrete öncelikle 5510 sayılı Kanun’un 81/ı fıkrası uyarınca %5’lik teşvik uygulandıktan sonra kalan işveren hissesi de bu teşvikten yararlanacaktır. İşveren sadece %14’lük sigortalı hissesini ödeyecektir.

F- TEŞVİKTEN YARARLANMA SÜRESİ

1-a) 18 -29 yaş arasındaki erkekler ile 18 yaşından büyük kadınlar için 01.03.2011 ile 31.12.2015 arasında işe alınanlardan, işe giriş tarihi itibariyle;

I- Mesleki Yeterlik Belgesi sahibi, fakat Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı olmayanlar için 48 ay,

II- Mesleki Yeterlik Belgesi sahibi, fakat Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı olanlar için 54 ay,

III- Mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yükseköğretim mezunu veya Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitiren fakat Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı olmayan işsizler için 36 ay,

IV- Mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yükseköğretim mezunu veya Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitiren ve Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı olan işsizler için 48 ay,

V- Mesleki Yeterlik belgesi olmayan, meslek ve teknik eğitim veren orta veya yüksekokul mezunu olmayan, Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitirmeyen ve Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı işsiz de olmayanlar için 24 ay,

VI- Mesleki Yeterlik belgesi olmayan, meslek ve teknik eğitim veren orta veya yüksekokul mezunu olmayan, Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitirmeyen fakat Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı işsiz olanlar için 30 ay,

1-b) 01.03.2011-31.12.2015 arası işe alınan 29 yaşından büyük erkek işçi için işe giriş tarihi itibariyle;

I- Mesleki Yeterlik Belgesi olan, meslek ve teknik eğitim veren orta veya yüksekokul mezunu olan ya da Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitiren fakat Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı işsiz  olmayanlar için 24 ay,

II- Mesleki Yeterlik Belgesi olan, meslek ve teknik eğitim veren orta veya yüksekokul mezunu olan ya da Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitiren ve Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı işsiz  olanlar için 30 ay,

III- Mesleki Yeterlik Belgesi olmayan, meslek ve teknik eğitim veren orta veya yüksekokul mezunu olmayan ya da Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kursunu bitirmeyen Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı işsizler için 6 ay

teşvikten yararlanılabilecektir.

1-c) 01.03.2011-31.12.2015 tarihleri arasında işe alınan ve işe alındığı tarihte Mesleki Yeterlilik Belgesi olmayan ve okul bitirmemiş olan fakat işe alındıktan sonra çalışmakta iken Mesleki Yeterlik Belgesi alan veya meslek ve teknik eğitim veren orta veya yüksekokulu bitirenler 12 ay ilave olarak bu teşvikten yararlanabileceklerdir. Bu madde ile ilgili uygulamada, erkek sigortalının 29 yaşından büyük olup olmadığı üzerinde durulmayacaktır.

Sigortalıların ilk işe girdiği tarihten itibaren teşvikten yararlanma süresi, taşıdığı şartlara göre hesaplanacak ve bazı aylarda gerekli şartların oluşmaması nedeniyle teşvikten yararlanılmamış olması, hiçbir şekilde teşvikin bitiş tarihini ötelemeyecektir. Örneğin 01.05.2011 tarihinden itibaren 1 yıl teşvikten yararlanmayı hak eden bir sigortalı 2011/7. ve 9 aylarda işyerinde çalışan işçi sayısının ortalamanın altında kalmasından dolayı yararlanamayacak, ancak yararlanma süresi 30.04.2012 tarihini geçemeyecektir.

IV- SONUÇ

4447 sayılı Kanun’a 6111 sayılı Kanun ile eklenen geçici 10. maddede düzenlenen teşvik, daha önce bu konudaki benzer teşviklerden önemli oranda avantajlıdır. Öncelikle teşvikten yararlanma süresi oldukça uzun olup bu süre içinde teşvikin miktarının yıllar itibariyle azalması söz konusu değildir. Bunun dışında, teşvik sadece asgari ücrete uygulanmak yerine, sigortalının Kurum’a bildirilen fiili ücreti üzerinden hesaplanmaktadır. Daha önceki teşviklerde 29 yaşından büyük erkekler için uygulama imkanı yok iken, bu teşvikle 29 yaşından büyük erkek işçilerin için de teşvikten yararlanabilme imkanı getirilmiştir. Özellikle yeni açılan işyerleri için diğer şartların da taşınması halinde bu teşvikin uygulanması oldukça kolay ve yararlıdır. Ancak teşvikin uygulamasının zorluğu ise işe alınan işçilerin son 6 aydır işsiz olması şartı olup, bu sınırlayıcı etki teşvikin uygulamasını daraltmaktadır.

Ali TERZİOĞLU*

Yaklaşım

*    Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi

(1)  25.02.2011 tarih ve 27857 sayılı (mükerrer) Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)  26.05.2008 tarih ve 26887 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(3)  18.08.2009 tarih ve 27323 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.