Sadece ülkemizin değil, denilebilir ki, gelişmiş veya kalkınma yolunda olan tüm ülkelerin en temel ekonomik sorunlarının başında işsizlik gelmektedir.

I- GİRİŞ

İşsizlik ulusal ekonomi bakımından kaynak israfına, işsiz ve yakınları açısından ise, moral bozukluğu ve geçim sıkıntısına yol açmaktadır. İşsizlik mutlaka mücadele edilmesi gereken önemli bir sorundur.

Bir yandan işsizlikle mücadele etmek, bir yandan da çalışanların ise, işsiz kalmaması için gereken önlemleri almak, kamu otoritelerinin temel görevleri arasında yer almaktadır.

Bilindiği gibi, ülkemizde istihdam üzerinden alınan ve vergi ve sosyal güvenlik yükleri çok ağırdır. Bu durum işverenlerin sermaye yoğun teknolojileri tercih etmesine ve kayıt dışı istihdama yol açmaktadır.

Bu yazıda işsizlikle mücadele etmek amacıyla sosyal güvenlik alanında yapılan yasal düzenlemeleri ele alacağız.

II- İŞSİZLİKLE MÜCADELEDE ALINAN SOSYAL GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

İşsizlikle mücadele etmek amacıyla sosyal güvenlik alanında yapılan düzenlemeler şunlardır:

1- İşverenin ödeme aczine düşmesi,

2- Kısa çalışma ödeneği,

3- 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Hakkında Kanun,

4- İlave istihdam teşviki,

5- Sigortalı işçi istihdamında %5 sigorta primi Devlet katkısı,

6- Yatırımları teşvik sistemi kapsamında sağlanılan sigorta primi işveren hissesi desteği

yukarıda sayılan tedbirlere ilişkin kısa açıklamalar aşağıda belirtilmiştir.

A- İŞVERENİN ÖDEME ACZİNE DÜŞMESİ

4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na 5763 sayılı Kanun’un 17. maddesi ile eklenen ek madde 1’in hükmüne göre;

Sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işverenin;

- Konkordato ilan etmesi,

- İşveren için aciz vesikası alınması,

- İflası veya iflasın ertelenmesi

nedenleri ile işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü hallerde geçerli olmak üzere, işçilerin iş ilişkisinden kaynaklanan üç aylık ödenmeyen ücret alacaklarını karşılamak amacı ile İşsizlik Sigortası Fonu kapsamında ayrı bir Ücret Garanti Fonu oluşturulmuştur.

Bu madde kapsamında yapılacak ödemelerde işçinin, işverenin ödeme güçlüğüne düşmesinden önceki son bir yıl içinde aynı işyerinde çalışmış olması koşulu esas alınarak temel ücret üzerinden ödeme yapılır.

Bu ödemeler 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 78. maddesi uyarınca belirlenen kazanç üst sınırını aşamaz.

B- KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ

1- Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanmanın Şartları

6111 sayılı Kanun’un 73. maddesiyle değişik 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun ek madde 2. hükmüne göre;

1- Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile

2- Zorlayıcı sebeplerle (İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine olanak bulunmayan, dışsal etkilerden ileri gelen, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması ve faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan deprem, yangın, su baskını, salgın hastalık, seferberlik vb. nedenler)

işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak önemli ölçüde azaltılması veya işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen geçici olarak durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere kısa çalışma yapılabilir.

2- Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanabilmek İçin Yapılması Gereken İşlemler

Sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran İşveren, kısa çalışma talebini, gerekçeleri ile birlikte İŞKUR’a, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya bir yazı ile bildirir.

İşverence İŞKUR’a yapılan kısa çalışma ödeneği başvurusu İŞKUR tarafından Çalışma Bakanlığı’na iletilir. Başvuruların uygunluk tespiti Bakanlık iş müfettişleri tarafından yapılır. İnceleme sonucu İŞKUR’a bildirilir.

İŞKUR tarafından işverene, işveren tarafından varsa toplu iş sözleşmesine taraf işçi sendikasına ve işyerinde yazılı olarak ilan edilmek suretiyle işçilere bildirilir.

Kısa çalışma halinde İşsizlik Sigortası Fonu’ndan kısa çalışma ödeneği ödenir. İşçinin kısa çalışma ödeneğine hak kazanabilmesi için, hizmet akdinin feshi hariç işsizlik sigortası hak etme koşullarını yerine getirmesi gerekir.

Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır (477,90 TL). Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, 4857 sayılı Kanun’un 39. maddesine göre 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini (1.194,75 TL) geçemez.

Kısa çalışma ödeneğinden yararlananlara ait sigorta primlerinin aktarılması ve sağlık hizmetlerinin sunulmasına ilişkin işlemler 5510 sayılı Kanun’da belirtilen esaslar çerçevesinde yürütülür. Kısa çalışma ödeneği olarak yapılan ödemeler başlangıçta belirlenen işsizlik ödeneği süresinden düşülür.

Zorlayıcı sebeplerle kısa çalışma yapılması halinde, kısa çalışma ödeneği ödemeleri 4857 sayılı Kanun’un 24. maddesinin (III) numaralı bendinde ve aynı Kanun’un 40. maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar.

Kısa çalışma ödeneğinin süresini altı aya kadar uzatmaya ve işsizlik ödeneğinden mahsup edilip edilmeyeceğini belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.

İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.

C- İLAVE İSTİHDAMIN TEŞVİKİ

1- İlave İstihdam Teşvikinden Yararlanmamanın Şartları

İlave istihdam teşviki, sosyal güvenlik mevzuatımıza ilk defa 5763 sayılı Kanun’un 20. maddesi ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen geçici 7. madde ile girmiş, daha sonra 13.2.2011 tarih ve 6111 sayılı Kanun’un 74. maddesi ile eklenen geçici 10. madde hükmü ile kapsamı genişletilmiştir.

Madde hükmü uyarınca 31.12.2015 tarihine kadar işe alınan her bir sigortalı için geçerli olmak üzere, 01.03.2011 tarihinden itibaren özel sektör işverenlerince işe alınan ve fiilen çalıştırılanların;

1- İşe alındıkları tarihten önceki altı aya ilişkin SGK’ya verilen prim ve hizmet belgelerinde kayıtlı sigortalılar dışında olmaları,

2- Aynı döneme ilişkin işe alındıkları işyerinden bildirilen prim ve hizmet belgelerindeki sigortalı sayısının ortalamasına ilave olmaları ve

3- Bu maddede belirtilen diğer koşulları da sağlamak kaydıyla

prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primlerinin işveren hisselerine ait tutarı, işe alındıkları tarihten itibaren İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanır.

2- İlave İstihdam Teşvikinden Yararlanma Süresi

Yukarıda belirtilen destek unsuru;

a- 18 yaşından büyük ve 29 yaşından küçük erkekler ile 18 yaşından büyük kadınlardan;

1- Mesleki yeterlik belgesi sahipleri için 48 ay süreyle,

2- Mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi veya Türkiye İş Kurumu’nca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarını bitirenler için 36 ay süreyle,

3- Mesleki yeterlik belgesi ve meslek lisesi/MYO ve İş-Kur işgücü yetiştirme kurs bitirme belgesine sahip olmayanlar için 24 ay süreyle,

b- 29 yaşından büyük erkeklerden mesleki yeterlik belgesi ve meslek lisesi/MYO ve İş-Kur işgücü yetiştirme kurs bitirme belgesine sahip olanlar için 24 ay süreyle,

Yukarıdaki bentler kapsamına girenlerin Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı işsizler arasından işe alınmaları halinde ilave olarak altı ay süreyle,

c- 5510 sayılı 4/(a) bendi kapsamında çalışmakta iken, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra mesleki yeterlik belgesi alanlar veya mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretimi bitirenler için 12 ay süreyle,

d- 18 yaşından büyüklerden bu fıkranın (a), (b) ve (c) bentlerine girmeyenlerin Türkiye İş Kurumu’na kayıtlı işsizler arasından işe alınmaları halinde altı ay süreyle

uygulanır.

Bu maddede sayılan belge ve nitelikler nedeniyle destek unsurundan yararlanabilmek için sigortalıların sahip oldukları mesleki yeterlik, mesleki ve teknik eğitim veren orta veya yüksek öğretim kurumları veya İŞKUR’ca düzenlenen işgücü yetiştirme kurslarına ilişkin belgelerde belirtilen meslek ya da alanlarda işe alınmaları ve/veya çalışıyor olmaları gerekir.

Bu maddeyle sağlanan destek unsurundan aynı sigortalı için bir kez yararlanabilir. Sigortalı, destek süresini tamamlamadan işsiz kalması halinde, kalan süreden yeniden yararlanamaz.

Ancak ikinci fıkranın (a) bendi kapsamına girenlerin, aynı bent kapsamında yeniden işe alınmaları ve sayılan belge ve nitelikleri bu dönemde temin etmeleri halinde yeniden yararlanabilirler.

Bu durumda ilk yararlanma süresi, ikincisinden düşülür ve toplam yararlanma süresi en son yararlanılan destek için maddede öngörülen süreyi aşamaz.

3- İşverenin Sorumlulukları

İşveren hissesine ait primlerin Fon’dan karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak; 5510 sayılı Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içerisinde SGK’ya vermesi, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarını yasal süresi içinde ödemesi ve kapsama giren sigortalının işe alındığı işyerinden dolayı Sosyal Güvenlik Kurumu’na prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması şarttır.

SGK’ya olan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının 6183 sayılı Kanun’un 48. maddesine göre tecil ve taksitlendirilmiş veya ilgili diğer kanunlar uyarınca prim borçlarının yeniden yapılandırılmış ve taksitlendirilmiş olması, bu tecil, taksitlendirme ve yeniden yapılandırma devam ettiği sürece işverenlerin bu fıkra hükmünden yararlanmasına engel teşkil etmez.

4- Teşvikten Yararlanamayacaklar

Bu madde hükümleri;

● 21.04.2005 tarih ve 5335 sayılı Kanun’un 30. maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerleri ile

● 08.09.1983 tarih ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na,

● 04.01.2002 tarih ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na,

● Uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri,

● 4734 sayılı Kanun’dan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri,

● Sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve

● Yurt dışında çalışan sigortalılar hakkında uygulanmaz.

5510 sayılı Kanun gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde, çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tespit edilen işverenler bir yıl süreyle bu maddeyle sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz.

Bu maddeyle sağlanan destek unsuru, 5510/81-1. fıkrasının (ı) bendi uygulandıktan sonra kalan sigorta primlerinin işveren hisselerine ait oranı üzerinden, bu maddede belirtilen esaslar dikkate alınarak uygulanır.

Bu maddede düzenlenen teşvik, 5510 sayılı Kanun kapsamında bulunanlarla aynı şartlarda olmak üzere 506 sayılı Kanun’un geçici 20. maddesi kapsamındaki sandıkların statülerine tabi personeli için de uygulanır.

Fon’dan karşılanan prim tutarları, gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınmaz.

Bakanlar Kurulu, bu maddenin uygulanma süresini 2015 yılından itibaren beş yıla kadar uzatmaya yetkilidir.

D- 5084 SAYILI KANUN KAPSAMINDA YAPILAN İSTİHDAMIN TEŞVİKİ

1- 5084 Sayılı Kanun Kapsamında İstihdamın Teşvikinden Kimler Yararlanır?

Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığı’nca 2001 yılı için belirlenen fert başına gayri safi yurt içi hâsıla tutarı, 1500 ABD Doları veya daha az olan iller ile bu iller dışında kalan ve Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı’nca 2003 yılı için belirlenen sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamasına göre endeks değeri eksi olan illeri kapsar.

2- İstihdamın Teşvikinden Yararlanacak İller

Kırşehir, Osmaniye, Adıyaman, Sinop, Düzce, Kars, Giresun, Çankırı, Van, Amasya, Siirt, Iğdır, Uşak, Gümüşhane, Yozgat, Malatya, Ordu, Ardahan, Sivas, Erzurum, Hakkari, Tokat, Bartın, Bingöl, Diyarbakır, Bayburt, Bitlis, Afyonkarahisar, Şanlıurfa, Şırnak, Batman, Mardin, Muş, Erzincan, Aksaray, Ağrı.

3- İstihdamın Teşvikinden Yararlanmanın Şartları

31.12.2012 tarihine kadar uygulanmak üzere belirlenen illerde;

01.04.2005 tarihinden itibaren yeni işe başlayan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, en az on işçi çalıştırmaları koşuluyla, bu iş yerlerinde çalıştırdıkları işçilerin,

01.04.2005 tarihinden önce işe başlamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden asgarî on işçi çalıştıranların iş yerlerinde fiilen çalışan işçilerin prime esas kazançları üzerinden 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 72 ve 73. maddeleri uyarınca hesaplanan sigorta primlerinin işveren hissesinin; organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için tamamı, diğer yerlerdeki iş yerleri için yüzde sekseni Hazine’ce karşılanır.

Hazine’ce karşılanacak tutar, işçi sayısı ile SSK’nın 78. maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç alt sınırına göre hesaplanan işveren hissesi prim tutarının çarpımı sonucu bulunacak değer üzerinden, yukarıda belirtilen oranlara göre saptanan tutarı aşamaz.

İşveren hissesine ait primlerin Hazine’ce karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 5510 sayılı Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Kurum’a verilmesi ve sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin işçi hissesine isabet eden tutarı ile Hazine’ce karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın ödenmiş olması şarttır.

İşveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, Hazine’ce Kurum’a yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı, işverenden tahsil edilir.

4- İstihdamın Teşvikinden Yararlanamayacak Olan İşler

Aşağıda belirtilen işler istihdam teşvikinden yararlanamaz.

- 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu,

- 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu,

- 4735 sayılı uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan hizmet ve yapım işleri faaliyetleri

01.10.2003 tarihinden sonra özelleştirme kapsamında devir alınan işletmeler hariç olmak üzere, mevcut ve faaliyette bulunan işletmelerin devredilmesi, birleşmesi, bölünmesi veya nevi değiştirmesi gibi haller yeni işe başlama olarak değerlendirilmez.

Mevcut bir işletmenin kapatılarak değişik bir ad veya unvan ya da bir iş birimi olarak açılması halinde, bu faaliyetle ilgili olarak bu Kanun hükümleri uygulanmaz.

Yönetim ve kontrolü elinde bulunduracak şekilde doğrudan veya dolaylı ortaklık ilişkisi bulunan şirketler arasında istihdamın kaydırılması, şahıs işletmelerinde işletme sahipliğinin değiştirilmesi gibi ek bir kapasite ve istihdam artışına neden olmayan, sadece teşviklerden yararlanmak amacıyla yapılan işlemler, bu Kanunla getirilen teşviklerden yararlanamaz.

5- İstihdamın Teşvikinden Yararlanma Süresi

Sigorta primi işveren hissesi teşviki, Kanun kapsamına giren illerdeki yeni yatırımlardan;

- 31.12.2007 tarihine kadar tamamlananlar için 5 yıl,

- 31.12.2008 tarihine kadar tamamlananlar için 4 yıl,

- 31.12.2009 tarihine kadar tamamlananlar için 3 yıl

süreyle uygulanır.

Kapsamdaki illerde bulunan işletmelerden, bu Kanun’da düzenlenen destek unsurlarından diğer ilgili mevzuat uyarınca yararlanmakta olanlar; aynı dönem için ve mükerrer olarak, bu Kanunla sağlanan destek unsurlarından ayrıca yararlanamaz. Bu durumda, işletmelerin tercihleri dikkate alınmak suretiyle uygulama, destek unsurlarından sadece biriyle sınırlı olarak yapılır.

E- SİGORTALI İŞÇİ İSTİHDAMINDA YÜZDE 5 SİGORTA PRİMİ DEVLET KATKISI

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun “Prim Oranları ve Devlet Katkısı” başlıklı 81. maddesi hükmü ile sigortalı işçi istihdamında % 5 prim desteğinden yararlanmanın usul ve esasları düzenlenmiştir.

Madde hükmü uyarınca, hizmet akdi ile sigortalı işçi istihdam eden özel sektör işverenlerinin, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazine’ce karşılanır.

1- Yüzde 5 Devlet Prim Teşvikinden Yararlanmanın Şartları

1- İşveren hissesine ait primlerin Hazine’ce karşılanabilmesi için, işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak bu Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na vermeleri,

2- Sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazine’ce karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri,

3- Sosyal Güvenlik Kurumu’na prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması

şarttır.

Ancak Kurum’a olan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarını 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 48. maddesine göre tecil ve taksitlendiren işverenler ile 29.07.2003 tarih ve 4958 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu’na ve 22.02.2006 tarih ve 5458 sayılı Sosyal Güvenlik Prim Alacaklarının Yeniden Yapılandırılması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile diğer taksitlendirme ve yapılandırma Kanunlarına göre taksitlendiren ve yapılandıran işverenler bu tecil, taksitlendirme ve yapılandırmaları devam ettiği sürece bu fıkra hükmünden yararlandırılır.

2- Prim Teşvikinden Yararlanamayacaklar

Bu bent hükümleri;

- 21.04.2005 tarih ve 5335 sayılı Kanun’un 30/2. maddesi kapsamına giren kurum ve kuruluşlara ait işyerleri ile

- 08.09.1983 tarih ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na,

- 04.01.2002 tarih ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na ve

- Uluslararası anlaşma hükümlerine istinaden yapılan alım ve yapım işleri ile

- 4734 sayılı Kanun’dan istisna olan alım ve yapım işlerine ilişkin işyerleri,

- Sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlar ve

- Yurt dışında çalışan sigortalılar

hakkında uygulanmaz.

Hazine’ce karşılanan prim tutarları gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınamaz.

Bu fıkra ve diğer ilgili mevzuatla sağlanan sigorta prim desteklerinin aynı dönem için birlikte uygulanması halinde, bu destek öncelikle uygulanır.

Bu Kanun gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği tespit edilen işverenler bir yıl süreyle bu fıkrayla sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz.

Bu fıkrada düzenlenen teşvik, kamu idareleri hariç, hizmet akdi ile çalıştırılan sigortalılara ilişkin matrah, oran ve esaslar üzerinden 506 sayılı Kanun’un geçici 20. maddesi kapsamındaki sandıkların statülerine tabi personeli için de uygulanır.

F- YATIRIMLARI TEŞVİK SİSTEMİ KAPSAMINDA SAĞLANILAN Sİ-ĞORTA PRİMİ İŞVEREN HISSESİ DESTEĞİ

Bakanlar Kurulu’nun 14.07.2009 tarih ve 2009/15199 sayılı “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararı” ile yatırımları teşvik etmek amacıyla sağlanılan destek unsurları belirlenmiştir. Daha sonra bu Karar Bakanlar Kurulu’nun 2011/1597 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar(1) ile bazı değişiklikler yapılmıştır.

Yatırımları teşvik sisteminin en önemli özelliklerinden biri de yatırımlara sağlanılan destek unsurları bakımından Türkiye’yi gelişmişlik düzeyine göre illeri 4 bölgeye ayırmasıdır.

Yeni teşvik sisteminde, her dört bölgede desteklenen sektörlerde yapılacak yatırımlarda sigorta primi işveren hissesi desteği yararlanmak mümkündür.

Sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanmanın usul ve esasları aşağıda belirtilmiştir.

1) Büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel uygulama kapsamında desteklenen yatırımlardan, tamamlama vizesi yapılmış teşvik belgesinde kayıtlı istihdamı aşmamak kaydıyla;

a) Komple yeni yatırımlarda, teşvik belgesi kapsamında sağlanan,

b) Diğer yatırım cinslerinde, yatırımın tamamlanmasını müteakip, yatırıma başlama tarihinden önceki son altı aylık dönemde (mevsimsel özellik taşıyan yatırımlarda bir önceki yıla ait mevsimsel istihdam ortalamaları dikkate alınır) Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü’ne verilen aylık prim ve hizmet belgesinde bildirilen ortalama işçi sayısına ilave edilen

istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgarî ücrete tekabül eden kısmı aşağıda belirtilen sürelerde Hazine’ce karşılanır.

2) Ancak, yararlanılan sigorta primi işveren hissesi desteği tutarı, bölgesel uygulama kapsamında desteklenen yatırımlarda gerçekleşen sabit yatırım tutarının I. bölgede % 6’sı, II. bölgede %8’ini, III. bölgede % 10’unu ve IV. bölgede % 14’ünü; büyük ölçekli yatırımlarda ise; I. bölgede % 2’sini, II. bölgede % 3’ünü, III. bölgede % 5’ini ve IV. bölgede % 7’sini geçemez. Bölgesel desteklerden yararlanan yatırımlar kapsamındaki KOBİ’ler için bu oranlara tüm bölgelerde 5’er puan ilave edilir.

3) 29.01.2004 tarih ve 5084 sayılı Kanun kapsamındaki desteklerden yararlanmakta olan işletmeler için bu Karar kapsamında ayrıca prim desteği uygulanmaz. Ancak, söz konusu işletmelerde bu Karar’a istinaden düzenlenecek teşvik belgeleri kapsamında gerçekleştirilecek yatırımlara istinaden oluşacak ilave istihdam için de prim desteği uygulanır.

4) İşveren hissesine ait primlerin karşılanabilmesi için işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak 5510 sayılı Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerini yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na vermesi ve sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarın Hazine’ce karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı ödemiş olması şarttır. İşveren tarafından ödenmesi gereken primlerin geç ödenmesi halinde, Hazine’den Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılacak ödemenin gecikmesinden kaynaklanan gecikme zammı işverenden tahsil edilir.

5) Sigorta primi işveren hissesi desteği uygulamasına, işletmeye geçiş tarihinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmesini takip eden aydan itibaren başlanır. Uygulamanın ilk başladığı ay esas alınarak teşvik belgesinde belirtilen süre kadar yararlandırıldıktan sonra uygulamaya son verilir.

6) Sigorta primi işveren hissesi desteğinin uygulanması ile ilgili işlemler Sosyal Güvenlik Kurumu’nca ilgili mevzuatı çerçevesinde yürütülür.

7) Müsteşarlıkça, tamamlama vizesi yapılan ve sigorta primi işveren hissesi desteğinden yararlanabilecek teşvik belgesi sahibi işletmelere ilişkin olarak firma adı, teşvik belgesi tarih ve sayısı, yatırım yeri ve adresi, SGK işyeri sicil numarası, yatırımın cinsi, mevcut istihdam, ilave istihdam, vergi dairesi, vergi numarası ve destekten yararlanma süresi ilgili Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü ile SGK Başkanlığı’na bildirilir. Sosyal Güvenlik Kurumu’nca, listede yer alan yatırımcılar için;

a) Desteğin uygulanacağı aya ait prim ve hizmet belgesinde belirtilen sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin, sigortalı hissesine isabet eden tutarın Hazine’ce karşılanmayan işveren hissesine ait tutarın tamamının ödenmiş olması,

b) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca Türkiye genelinde SGK’ya muaccel olmuş prim ve idari para cezası borçlarının bulunmadığının veya tecil ve taksitlendirildiğinin ya da yapılandırıldığının ve yapılandırmanın bozulmadığının belirlenmiş olması,

c) 6183 sayılı Kanun’un 22/A maddesi uyarınca Maliye Bakanlığı tahsilat dairelerine müracaat tarihinden önceki 15 gün içinde vadesi geçmiş borcunun olmadığının Sosyal Güvenlik Kurumu’nca tespit edilmiş olması, dairelerine müracaat tarihinden önceki 15 gün içinde vadesi geçmiş borcunun olmadığının Sosyal Güvenlik Kurumu’nca tespit edilmiş olması,

d) Sigorta primi işveren hissesi desteğinin sadece teşvik belgesi kapsamı yatırımda istihdam edilen ilave işçi için ve teşvik belgesinde belirtilen sürelerde uygulanması

gerekmektedir.

III- SONUÇ VE ÖNERİLER

İşsizlikle mücadele amacıyla sosyal güvenlik alanında yapılan yasal düzenlemeler genel hatları ile ele alınmıştır.

Ancak işsizlik gibi çok önemli bir sorunun sadece sosyal güvenlik tedbirleri ile önlenmesi mümkün değildir. Söz konusu önlemlerin gerçekçi bir ekonomik program eşliğinde vergi tedbirleri ile desteklenmesi şarttır.

Bu konudaki vergisel tedbirleri de bir başka yazımızda ele almayı düşünüyoruz.

Nuri DEĞER*

Yaklaşım

*     YMM

(1) 14.04.2011 tarih ve 27905 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.