Vergi Usul Kanunu’nun 274 ve 275 nci maddeleri hükümleri gereği emtia maliyet bedeli ile değerlenir.

Ancak yangın, deprem ve su basması gibi afetler yüzünden veyahut bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak gibi haller neticesinde iktisadi kıymetlerinde önemli bir azalış vaki olan emtia ile maliyetlerin hesaplanması mutad olmıyan hurdalar ve döküntüler, üstüpü, deşe ve ıskartalar emsal bedeli ile değerlenir. (VUK Madde 278)

Malların emsal bedelinin tespiti takdir komisyonları vasıtasıyla yapılmaktadır. Bunun için de Vergi Usul Kanunu’nun 72’nci maddesinde yer alan takdir komisyonlarına başvurulması gerekir. Takdir komisyonuna başvurmadan yapılan tespitler hüküm ifade etmemektedir. İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 29.12.2005 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.19.02/VUK-1/278-11954 sayılı özelgesinde  “Vergi Usul Kanunu’nun 267’nci maddesine göre; emsal bedel ilgililerin müracaatı üzerine takdir komisyonu tarafından takdir yolu ile belirleneceğinden, şirket yetkililerince tutulan tutanağa istinaden işlem tesis edilmesi mümkün bulunmamaktadır.” şeklinde görüş bildirilmiştir.

Kıymeti düşen mallar yurt dışında bulunuyorsa bunların değer tespiti nasıl yapılacaktır? Değer tespitinin yapılması için malların yurda getirilmesi ve takdir komisyonu vasıtasıyla değer tespitinin yapılması zorunlu mudur?

Çorum Defterdarlığı tarafından verilen bir özelgede, değeri düşen malların yurtdışında bulunması nedeniyle emsal bedelinin takdiri yurt içinde yapılamaması halinde, yurt dışında bulunan değeri düşen ürünlerin değer takdirinin bilirkişi yardımıyla yapılmasının mümkün olduğu, bu takdirde; bilirkişi tarafından yapılan tespitin takdir komisyonuna done olabileceği ifade edilmiştir. ( 29.12.2008 Tarih ve B.07.1.GİB.0.02.29/2945-267-160 Sayılı Özelge)

Adı geçen özelge aşağıdadır.

“İlgide kayıtlı yazınızın incelenmesinden, iliniz .............Vergi Dairesi Müdürlüğünün ............. vergi kimlik numaralı mükellefi ...........San. Tic. Ltd. Şti.'nin yurtdışına satışını yaptığı iki parti lavaş ekmeğinin bozuk çıkması nedeniyle iade edilmek istenildiği, bozuk olan lavaş ekmeklerinin yurt içine getirilmesinin gümrük mevzuatı kapsamında mümkün olmaması nedeniyle yurt içinde imha edilemediği, söz konusu ürünlerin yurtdışında bir tutanakla imhasının yapılıp gider olarak kaydedilmesi hususunda tereddüte düşüldüğü belirtilerek Başkanlığımız görüşünün istenildiği anlaşılmıştır.

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 72 nci maddesinde takdir komisyonlarının kuruluşu, 74 üncü maddesinde takdir komisyonlarının (yetkili makamlarca istenilen matrah ve servet takdirlerini yapmak ve vergi kanunlarında yazılı fiyat, ücret veya sair matrah ve kıymetleri tespit etmek gibi) görevleri ile 75 inci maddesinde de takdir komisyonlarının (görevleri dolayısıyla inceleme yetkisi ve servetleri, sınai hakları ve telif haklarını, imtiyazları, madenleri, mücevheratı, eski eserleri ve sanat eserlerini değerlemede bilirkişiye müracaat edebilme) yetkilerine ait hükümler yer almaktadır.

Anılan Kanunun 267 nci maddesinde ise, emsal bedelinin gerçek bedeli olmayan veya bilinmeyen veyahut doğru olarak tespit edilemeyen bir malın, değerleme gününde satılması halinde emsaline nazaran haiz olacağı değer olduğu, anılan maddenin üçüncü fıkrasında emsal bedellerinin ilgililerin müracaatı üzerine takdir komisyonunca takdir yolu ile belli edilebileceği, takdirlerin maliyet bedeli ve piyasa kıymetleri araştırılmak ve kullanılmış eşya için ayrıca yıpranma dereceleri nazara alınmak suretiyle yapılacağı, aynı maddenin yedinci fıkrasında kaza mercilerinin re'sen biçtikleri değerler ile zirai kazanç ölçülerini tespit eden kararnamelerde yer alan unsurların emsal bedeli yerine geçeceği hükme bağlanmıştır.

Aynı Kanunun 278 inci maddesinde, yangın, deprem ve su basması gibi afetler yüzünden veyahut bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak gibi haller neticesinde iktisadi kıymetlerinde önemli bir azalış vaki olan emtia ile maliyetlerin hesaplanması mutad olmayan hurdalar ve döküntüler, üstüpü, deşe ve ıskartaların emsal bedeli ile değerleneceği hüküm altına alınmıştır.
Yukarıda yapılan açıklamalara göre, söz konusu olayda bozuk ürünlerin yurtdışında bulunması nedeniyle emsal bedelinin takdiri yurt içinde yapılamamakla birlikte, yurt dışında bulunan anılan ürünlerin değer takdirinin bilirkişi yardımıyla yapılması mümkün bulunmaktadır. Bu takdirde; takdir komisyonuna done olabilecek raporu hazırlayacak bilirkişinin bilirkişilik ücretinin ve masraflarının emsal bedelinin takdir edilmesini isteyen mükellefçe karşılanması gerekmektedir. Aksi takdirde takdir komisyonunca bir bedel takdirinin yapılamayacağının ilgililerine de bildirilerek işlem yapılması uygun görülmüştür.

Bilgi edinilmesini ve gereğini rica ederim.” Hüseyin Yalçın E.Gelirler Kontrolörü/YMM / Muhasebe Vergi