Kurumların vergileme esasları gerçek kişilere göre biraz daha kapsamlı ve teknik. Bize ayrılan köşede tamamını anlatmamız mümkün değil.

Bu nedenle kurum vergilemesi ile ilgili olarak bazı küçük hatırlatmalar yapmak istiyoruz.

Kurumlar vergisi matrahına, yani üzerinden kurumlar vergisi hesaplanacak olan kazanca (mali kar) ulaşmak için, kurumların ticari karlarına bazı ilaveler yapılması ve varsa bazı indirim ve istisnaların bu kardan düşülmesi gerekiyor. Bu işlemler kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde yapılıyor.

Örneğin işletmeye kayıtlı binek otomobillerin motorlu taşıt vergileri, kıdem tazminatı karşılığı veya belgesiz giderler gibi bazı giderlerin vergi kanunları uyarınca indirimi mümkün olmadığından, bunların matraha eklenmesi gerekiyor. Bunun yanında başka bir kurumun sermayesine iştirakten dolayı elde edilen kar payları veya belli şartlarla işletmeye kayıtlı gayrimenkullerin satışından sağlanan kazançların yüzde 75’lik kısmı kurumlar vergisinden istisna olduğu için matrahtan indirilebiliyor.

Bu ilave ve indirimler şirketin karının olup olmamasına bakılmaksızın dikkate alınabiliyor. Ancak bazı indirimler var ki, bunlar ancak şirket karda olduğu durumda indirilebiliyor. Geçmiş 5 yıla ilişkin olarak kurumlar vergisi beyannamelerinde gösterilen zararlar da düşüldükten sonra kar kalması durumunda, Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. maddesinde sayılan indirimlerin yapılması mümkün.

Bu indirimleri;

a.      Ar-Ge harcamaları,

b.      Sponsorluk harcamaları,

c.       Bağış ve yardımlar.

olarak sıralayabiliriz. KVK 10. maddede sayılmamakla beraber, 2005 yılından devreden yatırım indirimi istisnası da “diğer indirimler” başlığı altında indirilebiliyor.

İndirim şartları

Bu kalemlerin indirilebilmesi için ilk şart kurum kazancının bulunmasıdır. Kazancın bulunmaması nedeniyle indirilemeyen tutarların gelecek yıla devredilmesi de mümkün değil (Ar-Ge ve yatırım indirimi hariç). Örneğin zararda olan bir kurumun yapmış olduğu bağışlar, ister kamu kurumuna, isterse vergiden muaf vakıfa yapılsın kurum kazancından indirilemez. Diğer bir şart da bu indirimlerin yapılabilmesi için beyannamede ayrıca gösterilmesi zorunluluğu. Ayrıca bu indirimlerin aşağıda yer verilen sıra dahilinde yapılması gerekiyor.

Ar-Ge indirimi

Son yıllarda ülkemizde Ar-Ge faaliyetlerinin hız kazanmasının en önemli nedenlerinden biri hiç kuşkusuz 2008 yılında yürürlüğe giren 5746 sayılı “Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun”dur. Bu kanun Ar-Ge indirimi yanında diğer bazı teşvikleri de (SGK primi işveren hissesi desteği, Ar-Ge ve destek personeline ilişkin gelir vergisi stopaj teşviki gibi) içeriyor.

Ar-Ge indirimine ilişkin bir başka düzenleme de Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. maddesinde yer alıyor. Bu madde kapsamında mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamalarının yüzde 100'ü "Ar-Ge indirimi" olarak kurumlar vergisi beyannamesinde kurum kazancından indirilebiliyor. Matrahın yetersiz olması nedeniyle ilgili dönemde indirim konusu yapılamayan tutar, sonraki hesap dönemlerine devrediyor.

Mükellefler beyannamede indirecekleri Ar-Ge tutarının tespiti sırasında her iki Kanun kapsamında hesaplama yaparak, kendileri açısından avantajlı olan tutarı indirebiliyorlar.

Sponsorluk harcamaları

Amatör spor dalları için yapılan sponsorluk harcamalarının tamamı, profesyonel spor dalları için yapılan sponsorluk harcamalarının ise yarısı, beyanname üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla kurum kazancından indirilebilir.

Sponsorluk için öncelikle sponsor firma ile sponsorluk hizmeti alan arasında, her iki tarafın hak ve yükümlülüklerini içeren yazılı bir sözleşme yapılması şart. Ayrıca bu masrafın indirilebilmesi için, sponsorluk ödemesine ilişkin tevsik edici bir belgenin bulunması, bu belgede “sponsorluk amacıyla” yatırıldığına dair bir ifadenin mutlaka yer alması ve sponsor olan kurumun vergi borcunun bulunmaması gerekiyor.

Bağış ve yardımlar

Kurum kazancından varsa Ar-Ge ve sponsorluk harcamaları indirildikten sonra, yeterli kazanç kalması durumunda yapılan bağışlar da indirilebilir. Ancak bunun için bağışın; Kanun’da sayılan kurum ve kuruluşlara makbuz karşılığı yapılması, karşılıksız olması ve beyannamede ayrıca gösterilmiş olması gerekiyor. Ayrıca bu bağışlar sadece ilgili olduğu yılın kazancından indirilebilir, yani gelecek yıla devredilemez.

Kurum kazancın % 5’i ile sınırlı bağışlar

Kamu kurumları, vergiden muaf vakıflar ile kamu yararına çalışan derneklere yapılan bağış ve yardımların ilgili yıla ait kurum kazancının yüzde 5’ine kadar olan kısmı kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla kurum kazancından indirilebilir.

İndirilebilecek bağış ve yardım tutarının tespitinde esas alınan kurum kazancı; ticari bilanço karından varsa iştirak kazancı istisnası ile mahsup edilebilecek olan geçmiş yıl zararlarının düşülmesinden sonra kalan tutar olarak tanımlanıyor.

Eğitim sağlık tesisi bağışları

Kamu kurumlarına okul, sağlık tesisi, yüz yatak kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu, çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzur evi, bakım ve rehabilitasyon merkezi inşası dolayısıyla yapılan bağışlar için yüzde 5’lik sınır bulunmuyor. Bu bağışların tamamı kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla kurum kazancından indirilebilir. Bu tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan bağışlar da aynı kapsamda değerlendiriliyor.

Kızılay’a yapılan bağışlar

Türkiye Kızılay Derneği’ne makbuz karşılığı yapılan nakdi bağışların tamamı kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla kurum kazancından indirilebiliyor. Ayni bağış yapılması durumunda ise ancak kazancın yüzde 5’ine kadar olan bağışın indirimi mümkün.

Yatırım indirimi

Yatırım indirimi uygulamasına aslında 2006 yılından itibaren son verildi. Ancak bu tarihten önce yapılan yatırımlar kapsamında hak kazanılan ve kazancın yeterli olmaması dolayısıyla indirilememiş olan istisna tutarlarının indirimine ilişkin 2010 yılında yeni bir düzenleme yapıldı.

6009 Sayılı Kanun ile yapılan bu düzenlemede, Anayasa Mahkemesi kararı doğrultusunda, 2005 yılından devreden yatırım indirimi tutarının kullanılmasına ilişkin olarak herhangi bir süre sınırlamasına yer verilmediği görülüyor. Ancak söz konusu düzenleme uyarınca 2010 yılından itibaren mükellefler kazançlarının ancak % 25’i kadar yatırım indirimi istisnasından yararlanabilecekler. Dolayısıyla yatırım indirimi istisnası sonrası kalan yüzde 75’lik kazanç üzerinden kurumlar vergisi ödemeleri gerekiyor.

Yüzde 25 oranının uygulanacağı kurum kazancı tebliğle, ilgili dönemde yatırım indirimi uygulanmadan önceki, zarar mahsubu ile tüm indirim ve istisnalar düşüldükten sonraki tutar olarak tanımlandı. Bu durumda beyannamede indirilebilecek olan yatırım indiriminin hesaplanması şu şekilde yapılacaktır. Kurumun ticari bilanço karına kanunen kabul edilmeyen giderler eklenecek, istisnalar ve geçmiş yıl zararları düşüldükten sonra kazanç kalması durumunda, bu tutardan varsa sırasıyla Ar-Ge, sponsorluk ve bağışlar düşülecek, sonra kalan kazancın yüzde 25’lik kısmı indirilebilecek maksimum yatırım indirimi tutarı olarak dikkate alınacaktır.

Örneğin ticari bilanço karı 2 milyon 100 bin ve kanunen kabul edilmeyen giderleri de 87 bin lira olan bir kurumun mahsup edebileceği 1 milyon 290 bin lira tutarında geçmiş yıl zararı bulunmaktadır. Bu kurumun önceki yıllardan devreden 500 bin liralık yatırım indirimi istisnası ve KVK 10. madde kapsamında indirebileceği 400 bin lira tutarında Ar-Ge harcaması bulunmaktadır. Bu verilere göre indirilebilecek yatırım indirimi tutarı ve ödenecek kurumlar vergisi aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Bu örnekte 2010 yılında indirilemeyen (500.000 – 124.250=) 375.750 TL tutarındaki yatırım indirimi istisnası 2011 yılına devretmiştir. Oysa yasa ile yatırım indirimi istisnası için % 25’lik bir sınır getirilmeseydi, bu mükellef tarafından hiç kurumlar vergisi ödenmeyecekti. Örnekten de anlaşılacağı üzere, Anayasa Mahkemesi tarafından süre sınırlamasının iptalinden sonra getirilen yeni düzenlemenin de, aynı gerekçelerle iptale konu olma ihtimali yüksek gözüküyor. E&Y

M. Fatih Köprü