Lisanslı depoculuk sistemi, özellikle ABD ve diğer gelişmiş ülkelerde etkin bir şekilde kullanılmaktadır.

Lisanslı depoculuk sisteminin kurulma amacı; tarım ürünlerin sağlıklı ve bilimsel koşullarda, düşük maliyetlerle depolanmasını ve muhafazasını sağlayarak piyasaların taleplerini zamanında karşılamak yani piyasaları regüle etmektir.

ABD’de lisanslı depoculuk ve ürün borsacılığı tamamen özel sektör eliyle yürütülmektedir.

Ülkemizde Lisanslı Depoculuk, 17 Şubat 2005 tarih ve 25730 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5300 sayılı “Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu” ile uygulama imkanı bulmuştur.

AMAÇ
Kanununun yürürlüğe girmesi ve lisanslı depoculuk sisteminin kurulması ile;

• Tarım ürünlerinin standartlara göre alınıp satılması, ticaretinin kolaylaşması,
• Ürünlerin depolanması için yaygın bir sistem oluşturulması ve mallarının emniyetinin sağlanması, ürünlerin sigorta edilmesi,
• Ürünlerin mülkiyetini temsil eden, finansmanını, satışını ve teslimini sağlayan ürün senedi çıkartılması,
• Tazmin fonu vasıtasıyla mudi menfaatlerinin güvence altına alınması, lisanslı depo teminatına bağlanması,
• Ürün ticaretinde borsa garantisi getirilmesi,
• Elektronik ürün ticaretine geçilmesi,
• İhtilafların çözümünde bilirkişi ve tahkim yolunun kullanılması

gibi temel yenilikler getirilmiştir.

SİSTEMİN İŞLEYİŞİ

Depo İşletmeleri
Lisanslı depo işletmeleri, ekonomik ihtiyaç ve etkinlik şartları göz önünde bulundurularak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca verilecek izinle 1 milyon TL'den az olmamak üzere depolama kapasitesine göre Bakanlıkça belirlenen tutarda ödenmiş sermayeye sahip “Anonim Şirket” şeklinde kurulabilmektedir.

Lisanslı depo işletmesinin şube açması ve lisans kapsamını değiştirmesi de bakanlığın iznine tabidir.

Lisanslı depo işletmeleri, depo kapasitesinin ürün rayiç bedelinin yüzde 15'inden az olmamak üzere bakanlıkça belirlenen tutarda lisanslı depo teminatı vermek ve lisans koşulu olarak işletme tesisleri ve lisanslı depoculuk faaliyeti kapsamında depoladığı ürünler için, yönetmelikte belirlenen rizikolara karşı sigorta yaptırmak zorundadır.

Lisanslı depo işletmeleri, ana sözleşmesinde gösterilmek ve bakanlıkça uygun görülmek kaydıyla, depoculuk ana faaliyeti yanında; tarım ürünlerine dayalı ya da ilişkili ticaret, antrepoculuk, nakliye, sigorta, sanayi tesisi kurma, işleme, kurutma, ayıklama ve benzeri diğer konularda faaliyet gösterebilir.

Depolama hizmetlerinin kapsamı ve depolanabilecek ürünler
Depolama hizmetlerinin kapsamını, lisanslı depoya kabul edilen ürünlerin tartılması, boşaltılması, yüklenmesi, taşınması, nakliyesi, depolamaya ve şartlara uygun hale getirilmesi ve depolanması, ürün ambalajlarının onarılması, ürünün depodan çıkarılması gibi hizmetler oluşturmaktadır.

Kanuna göre depolanabilecek ürünler; depolanmaya uygun nitelikteki hububat, bakliyat, pamuk, tütün, fındık, yağlı tohumlar, bitkisel yağlar, şeker gibi standardize edilebilen temel ve işlenmiş tarım ürünleridir.

Ürün senetleri
Bir ürünün lisanlı depo işletmesine teslimi ve kabul edilmesi halinde, söz konusu ürün için ürün senedi düzenlenir.

Ürünlerin mülkiyetini temsil ve rehnini temin eden, nama veya emre düzenlenmiş, teminat olarak verilebilen, ciro edilebilen veya edilemeyen ve Kanunda öngörülmeyen durumlarda Türk Ticaret Kanunu'nda düzenlenen makbuz senedi hükümlerine tabi olan kıymetli evrakı ifade etmektedir.

Böylelikle ürün depoda iken mülkiyeti temsil eden bu senetlerin sınırsız tedavül imkanı doğmuştur.

VERGİSEL TEŞVİKLER
Sistemin işleyişini kolaylaştırmak ve özendirmek için vergi kanunlarında da bazı düzenlemeler getirilmiştir;

Gelir ve Kurumlar Vergisi
Tarım ürünleri lisanslı depoculuk sisteminin teşvik edilmesi amacıyla Gelir Vergisi Kanunu'na geçici 76. madde eklenmiş ve 5300 sayılı kanun kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin alım-satımından elde edilen kazançların 31/12/2014 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna edilmiştir.

Buradaki istisna, depo işletmelerinin faaliyetleri sonucu oluşan kazançları kapsamamaktadır.

Vergi uygulamasında zirai faaliyet sahipleri tarafından ürün senedinin elden çıkartılmasından doğan kazanç zirai kazanç, ticari işletmeye dahil ürün senetlerinin elden çıkartılmasından doğan kazanç ticari kazanç, arızi olarak ürün senedi alım satımından doğan kazanç ise arızi ticari kazanç, sayılır.

İstisna edilen bu kazançlar üzerinden 94.madde kapsamında stopaj yapılmaması, sadece bu kazançlar için gelir vergisi mükelleflerince yıllık beyanname verilmemesi ve bu kazançların verilecek beyannamelere dahil edilmemesi, benimsenmiştir.
 
KDV
Ürün senetleri lisanslı depolara teslim edilen ürünlerin mülkiyetini temsil ettiğinden, tarım ürünlerinin lisanslı depolara teslim edilmesi KDV’ye tabi değildir.

ürün senetlerinin, senedin temsil ettiği ürünü depodan çekecek olanlara teslimi, ticari, sınai veya zirai faaliyet çerçevesinde olup olmadığına bakılmaksızın KDV'nin konusuna alınmıştır.

Söz konusu ürün senetlerini elinde bulunduranların mükellefiyet durumlarının tam olarak tespitinde yaşanacak güçlükler göz önüne alınarak, bu işlemlerle ilgili verginin lisanslı depo işleticileri tarafından sorumlu sıfatıyla ödenmesi öngörülmüştür.

KDV matrahı, ürünün çekildiği tarihte senedin işlem gördüğü borsada oluşan değer olarak belirlenmiş ve özel matrah şekline göre vergilendirilmesi esası benimsenmiştir.
Ürün senetlerinin, işlem gördüğü borsalar aracılığıyla ilk teslimi KDV açısından tam istisna kapsamındadır.

Ürün senetlerinin ilk teslimi ile senedin temsil ettiği ürünü depodan çekecek olanlara teslimi dışındaki teslimler kısmi istisna kapsamına alınmıştır. Bu kapsamda vergiden istisna edilen işlemlerle ilgili olarak yüklenilen vergilerin indirimine de olanak sağlanmıştır.

Damga vergisi
Tarım ürünleri lisanslı depoculuk sisteminin teşvik edilmesi amacıyla, mudi ile lisanslı depo işletmesi arasında düzenlenen sözleşmeler ile ürün senedinin damga vergisinden istisna tutulması benimsenmiştir. Tayfun Şenol E.Hesap Uzmanı/YMM / Muhasebe Vergi