5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu(1)’nun 81. maddesi (I) bendi hükmüne göre; tüm sigorta kollarına tabi olarak 4/a statüsünde sigortalı çalıştıran özel sektör işverenlerinin, malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinden, işveren hissesinin beş puanlık kısmına isabet eden tutar Hazine’ce karşılanmaktadır.

I- GİRİŞ

İşveren hissesine ait primlerin Hazine’ce karşılanabilmesi için, işverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak bu Kanun uyarınca aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu(SGK)’na vermeleri, sigortalıların tamamına ait sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden tutarı ile Hazine’ce karşılanmayan işveren hissesine ait tutarı yasal süresinde ödemeleri, SGK’ya prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunmaması şarttır. Ancak Kurum’a olan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarını 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun(AATUHK)’un 48. maddesine göre tecil ve taksitlendiren işverenler ile prim borçlarını diğer taksitlendirme ve yapılandırma kanunlarına göre taksitlendiren ve yapılandıran işverenler, tecil, taksitlendirme ve yapılandırmaları devam ettiği sürece 5 puanlık indirim hükmünden yararlanır.

SGK’nın denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelere veya mahkeme ilamına istinaden, çalıştırdıkları sigortalıları Kurum’a bildirmediği veya prim ödeme gün sayısını yada prime esas kazanç tutarını eksik bildirdiği tespit edilen işyerleri daha önce beş puanlık prim indiriminden bir yıl süreyle yararlanamaz iken SGK’nın sigortasız çalışma kavramını değiştirmesi sonucu artık prim ödeme gün sayısını yada prime esas kazanç tutarını eksik bildiren işverenler 5 puanlık indirimden yararlanabilecek.      

Bu çalışmada 5 puanlık prim indirimden yararlanmanın ön koşulu olan sigortasız işçi çalıştırmadan anlaşılması gerekenin ne olduğu SGK’nın yeni yorumu dikkate alınarak irdelenecektir.

II- 5 PUANLIK PRİM İNDİRİMİNDEN YARARLANMANIN KOŞULLARI

Sigorta primlerine 5 puanlık Devlet katkısı belli koşulların varlığı halinde mümkündür ve bu katkıdan sadece hizmet akdine tabi sigortalı çalıştıran diğer bir anlatımla 4/a kapsamına tabi sigortalı çalıştıran işverenler yararlanabilmektedir. Yine, 5 puanlık indirim uzun vadeli sigorta kollarına tabi sigortalı çalıştıran özel sektör işverenleri ile sınırlandırılmış(2) olup, kamu kurum ve kuruluşlarından, sermayesinin yarısından fazlasının kamu kurumu sayıldığı işyerleri ile özel idare ya da belediye iştiraklerinden, Kamu İhale Kanunu gereği iş alan işverenler ile sosyal güvenlik destek primi ve kısa vadeli sigorta kollarına ait primler için işveren hissesinde Devletin herhangi bir katkısı olmayacağından 5 puanlık indirim de söz konusu olamayacaktır. Özellikle belirtmek gerekirse; sigorta prim indirimden yalnızca özel sektör işverenlerinin yararlanmaları amaçlanmış olup sermayesinin % 50’sinden fazlası kamuya ait olan işyeri işverenlerinin özel sektör işverenleri kapsamında değerlendirilmeleri mümkün bulunmadığından beş puanlık prim indiriminden yararlandırılmaları da mümkün bulunmamaktadır.

Örnek-1: Göztepe Devlet Hastanesi’nden temizlik işini alan (X) işvereni, İstanbul Belediye Başkanlığı iştiraki olan (Y)’den yol asfaltlaması işini alan (Z) işvereni, 5 puanlık indirimden yararlanamayacaktır. Ancak sermayesinin yarısından fazlası özel sektöre yarısından azı Devlete ait olan Vakıflar Bankası A.Ş’den temizlik işini alan işveren 5 puanlık indirimden yararlanacaktır.

Örnek-2: (A) Ltd. Şti. unvanlı işveren 45 tüm sigorta kollarına tabi işçi, 8 Sosyal Güvenlik Destek Primine tabi işçi çalıştırmış ise sadece 45 işçi için 5 puanlık indirimden yararlanabilecektir.

Aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süre içerisinde Kurum’a verilmesi 5 puanlık indirimden yararlanmanın ilk koşulu olup aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesinde yasal süre, ay içinde çalışan sigortalıların çalıştığı ayı takip eden ayın en son 23. günüdür. Aylık prim ve hizmet belgelerindeki kanun türü bölümünün de 5510 sayılı Kanun olarak seçilmesi gerekmektedir. Sigorta primlerinin yasal süre içerisinde ödenmiş olması koşulu ile belge türü seçilmeden verilen bildirgelerin sonradan iptal edilerek belge türü seçilmiş ek belgenin verilmesi halinde de 5 puanlık indirimden yararlanıldığı gibi işverenlere idari para cezası uygulanmamaktadır.

İşverenin, unutarak yasal süre içerisinde vermediği aylık prim ve hizmet belgesini daha sonra SGK’ya kendiliğinden vermesi (Kurum tarafından istenilmeksizin) halinde sonradan verdiği ek prim hizmet belgesinde kayıtlı sigortalılara ait işveren hissesinden indirim yapılması mümkün olmadığı gibi, işverenin kendiliğinden verdiği aylık prim hizmet belgesi daha önce yararlanılan 5 puan indirimi etkilemez. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus verilen ek prim hizmet belgesinin, asıl prim hizmet belgesinde seçili olan Kanun türü ile aynı olması gerektiğidir.

Örnek-3: (A) Ltd. Şti. unvanlı işveren 2011/Haziran ayına ait prim hizmet belgesini (5510 Kanun türü seçili) yasal süre içinde SGK’ya vermiş, 5 puanlık indirimden yararlanmış, primleri de süresinde demiştir. Daha sonra 2011/Haziran ayına ait prim hizmet belgesinde kayıtlı sigortalılara ödediği 500 TL ikramiyeleri sigorta primine dahil etmediğini fark etmişse yapılması gereken işlem, 2011/Haziran ayı için 5510 sayılı Kanun türü seçili ek prim hizmet belgesini SGK’ya vermek ve primleri ödemektir. Süresi dışında verilen 2011/Haziran ayına ait ek prim hizmet belgesi nedeniyle işverenin tek kaybı ek verilen belgeyle sınırlı olarak 5 puanlık indirimden yararlanamamaktır. Belgenin geç verilmesi daha önce yararlanılan 5 puanlık indirim hakkını etkilemez.

Sigortalılara ait malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri işveren hissesine isabet eden 5 puanlık kısmının Devlet tarafından karşılanmasının ikinci koşulu cari ay öncesine ait primlerin yasal süre içerisinde ödenmesidir. Yasal süre içerisinde ödenmesi gereken prim sadece 5510 sayılı Kanun türü seçili olan tahakkuklarla sınırlı olmayıp kanun türü seçilmeden ya da diğer kanun türleri seçilerek SGK’ya verilen bildirgelere ait tahakkukların tamamının da yasal süre içerisinde ödenmesi gerekmektedir.

Örnek-4: (B) A.Ş’nin yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarının bulunmaması nedeniyle 2011/Haziran ayına ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerini, 5510 sayılı Kanun numarasını seçmek suretiyle SGK’ya gönderdiği ancak prim tutarlarını yasal süresi içinde ödemediği yada eksik ödediği varsayıldığında, yasal ödeme süresi geçmiş 2011/Haziran ayı sigorta primi ve işsizlik sigortası prim borçları gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ödenmediği sürece, 2011/Temmuz ve sonrası aylara ilişkin düzenlenecek olan aylık prim ve hizmet belgesinden başlanılarak beş puanlık prim indiriminden yararlanamayacaktır.

5 Puanlık indirimden yararlanamaya dönük prim borcunun bulunmaması şartı işyeri dosyası ile sınırlı olup birden fazla işyeri bulunan işverenlerin işyeri dosyaları ayrı ayrı değerlendirilecek, borcu bulunmayan işyerleri 5 puanlık indirimden yararlanabilecek, borcu bulunan işyerleri ise 5 puanlık indirimden yararlanamayacaktır. SGK’ya borcu bulunan işverenler borcun tamamını ödemeleri halinde 5 puanlık sigorta primi indirimine hak kazanacaklardır. Bu durumda 5 puanlık indirim borcun ödendiği tarihten sonra yasal süre geçirilmeden verilecek bildirgelere ilişkin tahakkuklar için geçerli olacaktır.

III- ÇALIŞTIRDIĞI SİGORTALILARI SGK’YA BİLDİRMEYEN VEYA EKSİK BİLDİREN İŞYERLERİNİN BİR YIL SÜREYLE 5 PUANLIK İNDİRİMDEN MEN EDİLMESİ UYGULAMASINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİK

Kurum’un denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca (SGK Müfettişi ve SGK Kontrol Memuru) yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelere veya mahkeme ilamına istinaden, çalıştırdıkları sigortalıları Kurum’a bildirmediği veya prim ödeme gün sayısını ya da prime esas kazanç tutarını eksik bildirdiği tespit edilen işyerlerinden dolayı, 5 puanlık prim indiriminden, 1 yıl süreyle yararlanılması mümkün bulunmamaktadır.

Ancak SGK’nın yayımladığı 2011-45 sayılı Genelge hükümlerine göre işveren, çalıştırdığı sigortalıları SGK’ya bildirmesine rağmen sigortalının gün sayısını yada kazanç tutarını eksik beyan etmiş ise 5 puan indirimden yararlanmaya devam edebilecektir.

Örnek-5: (C) A.Ş. unvanlı işveren 2009/Haziran ayında işçilere ödediği 500 TL’yi prim hizmet belgesinde sigorta primine esas kazanca dahil etmemiş ve bu hata 25 Eylül 2011 tarihinde SGK Müfettişinin yaptığı bir başka soruşturmada saptanmış ise işverene idari para cezası uygulanacak, işverenden prim farkı istenecek ancak 5 puanlık prim indirim yasağı uygulanmayacaktır.

IV- SONUÇ

İşsizlikle mücadelede aktif istihdam politikaları arasında sayılan istihdam teşviki kapsamında işverenlerin ödeyeceği sigorta primlerine Devletin katkıda bulunması isabetli bir uygulamadır. Prim teşvikiyle birlikte işverenlerin üstlendiği işçilik maliyetleri düşeceğinden işverenler uluslararası piyasalarda da rekabet avantajı kazanır. 5 puanlık prim teşviki uygulamasından primlerini düzenli ödeyen ve sigortasız işçi çalıştırmayan işverenlerin yararlanacak olması işverenleri, primlerini düzenli ödemeye teşvik edecek, kayıtdışı işçi çalıştırmama olgusuna katkı sağlayacaktır.

Belirtelim ki; işçilerinin sosyal güvencelerine olabildiğince titiz davranmalarına rağmen muhasebe hatası nedeniyle sigorta primine esas kazancı hatalı hesaplayan işverenlere, SGK tarafından idari para cezaları yanında 1 yıl süreyle 5 puan indirim yasağı uygulanması sıklıkla eleştirilmiştir. Zira bu uygulama işverenler açısından çifte cezalandırma olarak algılanmıştır. SGK’nın, 5510 sayılı Kanun’un 5 puanlık prim teşvikinin düzenlendiği 81. maddesinde yorum değişikliğine gitmesi ve çalışanlarını sigortalı bildirmesine rağmen prime esas kazancı hatalı/eksik hesaplayan işverenlere 1 yıl 5 puan indirim yasağı uygulamaması isabetli olmuştur.

DİLEKÇE ÖRNEĞİ

…/…/2011

T.C.

SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI

…………………Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü

………………… Sosyal Güvenlik Merkez Müdürlüğü’ne

İşyeri Sicil No:……………………………………..

             Müdürlüğünüzde, …………………….. sicil sayılı dosyada işlem gören, ……………………… adresinde kurulu işvereniz. Yapılan bir denetimde çalışan sigortalılarımızın gün sayısını/primlerini eksik bildirmemiz nedeniyle tarafımıza 1 sene 5 puan indirim yasağı getirilmiştir.

             SGK’nın yayınladığı 2011-45 sayılı Genelge hükümlerine göre çalıştırdığı sigortalıları SGK’ya bildirmesine rağmen sigortalının gün sayısını ya da kazanç tutarını eksik beyan eden işverenler için 5 puan indirimden yasağının uygulanmayacağı ve daha önceki genelgenin bu hükmünün kaldırıldığı belirtilmiştir.

             2011-45 sayılı Genelge hükümleri gereği 5 puan indirim yasağımızın kaldırılmasını

arz ederiz.

             Saygılarımızla.

                                                                                                              İMZA-KAŞE-TARİH

YAZIŞMA ADRESİ:

EK:

 …….. Aylarına Ait İptal Aylık Prim ve Hizmet Belgesi

………… Aylarına Ait 5510 Kanun Türü Seçili Aylık Prim ve Hizmet Belgesi

Murat GÖKTAŞ*

Murat ÖZDAMAR**

Yaklaşım

*          İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Yrd., Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi, ÇEKO Bilim Uzmanı

**        İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Danışmanı, Doktora Öğrencisi, Adli Bilirkişisi

(1)         16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         Murat GÖKTAŞ, “5 Puanlık Prim İndirim Yasağının Başlangıcı”, Yaklaşım, Ocak 2010, Sayı: 205, s. 198