Bazı tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin ithalatında ilave gümrük vergisi alınması hakkındaki İthalat Rejimine Ek Karar, 24 Mart 2011 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. Söz konusu Karara istinaden 22 Temmuz 2011 tarihinden bu yana tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin ithalatında ilave gümrük vergisi alınmaktadır.

Ancak bu kapsamda İthalat Rejim Karar'ına ekli (II) Sayılı listede yer alan GTİP ve ismi belirtilen tekstil ürünlerinin ithalatından alınacak ilave gümrük vergisi, teminata bağlanmak suretiyle tahsil edilmektedir.

Dış Ticaret Müsteşarlığınca 13 Ocak 2011 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan İthalatta Korunma Önlemlerine İlişkin 2011/1 ve 2011/2 Sayılı Tebliğler ile tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin ithalatında soruşturma açılması yönünde karar verilmiştir. Söz konusu eşyaların ithalatında son yıllarda artış olduğu ve yerli üretimin bu ithalattan ciddi zarar gördüğü, zarar tehdidine maruz kalındığı belirtilerek yerli üreticilerce başvuruda bulunulmuştur.

Başvuruya ilişkin olarak yapılan ön incelemenin sonucunda yıllar itibarıyla ithalatın seyri ve yerli sanayinin ekonomik göstergeleri incelenerek konuya ilişkin bir soruşturmanın açılması ve geçici önlem alınması gerektiği yönünde bir karara varılmıştı. Bu kapsamda söz konusu ürünlerin ithalatında geçici önlemin ilave gümrük vergisi olarak uygulanması için Bakanlar Kurulu'na öneride bulunulacağı belirtilmişti.

Dış Ticaret Müsteşarlığının yapmış olduğu önerinin sonucu olarak Bakanlar Kurulunca hazırlanan 2011/1476 sayılı İthalat Rejim Kararına Ek Karar'da ilave gümrük vergisi uygulanacak (II) sayılı listede Türk Gümrük Tarife Cetvelinin51, 52, 54, 55, 61 ve 62. fasıllarına yer verilerek % 11 ile % 30 gibi değişen oranlarda ilave gümrük vergisinin teminat kapsamında tahsil edilmesine karar verilmiştir. (II) Sayılı Liste kapsamında değerlendirilen tekstil ve konfeksiyon ürünlerine aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

İthalatı yapılacak tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin ilave gümrük vergisinin hesaplanmasında, öncelikle (II) sayılı listede parantez içerisinde belirtilen nispi vergi oranı uygulanmaktadır. Hesaplanan nispi verginin listedeki MIN USD/KG olarak gösterilen miktardan düşük olması durumunda minimum miktarlar, MAK USD/KG olarak gösterilen miktardan yüksek olarak hesaplanması durumundaysa maksimum miktarlar dikkate alınmaktadır. Gümrük idaresinde alınan bu maktu vergiler, ABD Doları cinsinden hesaplanarak teminata bağlanmakta ve gümrük işlemleri tamamlanmaktadır.

Örneğin, 5111.11.00.10.00 pozisyonunda yer alan ve Çin Halk Cumhuriyeti'nden ithal edilecek elastiki bir mensucat için Ek Karar'daki tablo aşağıdaki gibi okunmalıdır.

Eşyanın Çin menşeli olması ve söz konusu sektörün de Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS) dışında bırakılması nedeniyle gümrük vergisi, diğer ülkelere uygulanan oran üzerinden hesaplanacaktır. Bu durumda, eşyanın ithalatında % 8 olan gümrük vergisinin dışında ilave gümrük vergisi % 20 olarak hesaplanarak teminata bağlanacaktır.

Ayrıca bu eşya için hesaplanan ilave gümrük vergisi, kilogram başına 1,25 USD'den az ve 4,25 USD'den fazla olamayacaktır. Misal olarak eşya için hesaplanan ilave gümrük vergisinin kilogram başına 0,75 USD olması halinde, teminata bağlanacak tutar kilogram başına 1,25 USD olarak hesaplanacaktır. Yine bu şekilde eşyanın kilogram başına hesaplanan ilave gümrük vergisinin 6,00 USD olması halindeyse tabloda belirtildiği üzere teminata bağlanacak tutar, kilogram başına 4,25 USD'yi aşmayacaktır.

Diğer taraftan, (II) sayılı listedeki tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin, Türkiye'nin taraf olduğu Gümrük Birliği ve Serbest Ticaret Anlaşmaları çerçevesinde AB, EFTA, İsrail, Makedonya, Hırvatistan, Bosna Hersek, Fas, Batı Şeria ve Gazze Şeridi, Tunus, Suriye, Mısır, Gürcistan Arnavutluk, Sırbistan, Karadağ ve Kosova'dan yapılması halinde, ilave gümrük vergisi tahsil edilmemektedir. Ayrıca, eşyanın A.TR dolaşım belgesi eşliğinde ithal edilmesi halinde dahi Avrupa Birliği veya Türk menşeli olmaması durumunda eşyadan tercihli menşeine uygun olarak ilave gümrük vergisi alınmaktadır. Ancak gümrük idarelerinde Avrupa Birliği veya Türk menşeli eşya için A.TR dolaşım belgesi dışında ayrıca bir menşe ispat belgesi talep edilmemektedir.

Teminata bağlanan gümrük vergilerinin iadesi

Bakanlar Kurulu Kararı'yla alınan bu önlem niteliğindeki ilave gümrük vergisinin amacı, yerli tekstil ve konfeksiyon ürünü üreticisini korumaktır. Diğer taraftan Ekonomi Bakanlığınca açılan soruşturma kapsamında, tekstil ve konfeksiyon ürünü ithalatının yerli üreticiye olan etkileri araştırılmaktadır. Bu nedenle ilave gümrük vergisi, söz konusu ürünün ithal edilmesiyle doğabilecek potansiyel zararın tespit edilmesine kadar teminata bağlanmak suretiyle tahsil edilmektedir.

Ekonomi Bakanlığının yapacağı incelemenin neticesinde, Bakanlar Kurulunca ilave gümrük vergisinin uygulanmamasına karar verilmesi halinde teminata bağlanan tutarlar iade edilecektir. Bakanlık yapılan incelemenin sonucunda, alınması gereken ilave gümrük vergisinin Ek Karar ile uygulanan gümrük vergisinden daha fazla olması gerektiğini tespit etmesi halinde fazlalığa tekabül eden tutar tahsil edilmeyecektir. Aksi durumdaysa teminata bağlanan fazla tutar ilgilisine iade edilecektir. Ek Karar ile teminata bağlanmak suretiyle uygulanan gümrük vergisinin, söz konusu inceleme sonucunda aynı olması gerektiğinin tespit edilmesi halinde, teminata bağlanan tutarlar Hazine'ye irat kaydedilecektir.

Diğer yandan yapılan inceleme sonucunda (II) sayılı listede yer alan ürünlerin dışında başka eşyaların da ithalatında ilave gümrük vergisi alınmasına karar verilmesi durumunda geriye dönük herhangi bir işlem yapılmayacaktır.

İlave gümrük vergileri ne zaman kesinleşecek?

Tekstil ve konfeksiyon ürünleri ithalatçılarının en çok merak ettikleri konulardan biri, teminat kapsamında gümrükte alınan ilave gümrük vergilerinin ne zaman kesinleşeceğidir. Zira İthalat Rejimine Ek Karar uyarınca, soruşturmanın tamamlanmasıyla belirlenecek ilave gümrük vergisinin, teminata bağlanmak suretiyle tahsil edilen vergiden daha düşük olması halinde, aradaki farkın iade edilmesi söz konusudur. Diğer yandan firmaların teminat kapsamında gümrükte ödedikleri ilave gümrük vergilerinin ne olacağı konusunda bir kesinliğin bulunmaması, ithal eşyasının maliyetinin belirlenememesi sorununu da beraberinde getirmektedir.

Tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin ithalatına ilişkin soruşturma açılmasına karar verilen 2011/1 ve 2011/2 sayılı İthalatta Korunma Önlemlerine İlişkin Tebliğler' de soruşturmanın 9 ay süreceği ve en fazla 2 ay uzatılabileceği belirtilmektedir. Bu süreler göz önünde bulundurulduğunda; Bakanlığın soruşturmayı 13 Ekim 2011 tarihine kadar tamamlanması beklenmektedir. Diğer taraftan soruşturma sürecinin en geç 13 Aralık 2011 tarihine kadar uzatılabileceği de mezkur tebliğlerde belirtilmiştir.

Değerlendirme

2010 yılında dış ticaret açığının, hedeflenenin oldukça uzağında gerçekleşmesi nedeniyle hükümet, 2011 yılında hedeflerin uzağında kalmamak adına dış ticaret açığını azaltma amacı güden bir takım önlemler almıştır. Türkiye, tekstil sektöründe hem hammadde hem de işgücü bakımından önemli bir konuma sahip bulunmaktadır. (II) sayılı liste kapsamı eşya ithalatının toplam ithalat içerisindeki payı 2009 yılında % 5,02; 2010 yılında % 5,44; 2011 yılının ilk altı aylık döneminde ise % 5,41'dir.

İhracat verileri incelendiğinde ise aynı eşyanın toplam ihracat içerisinde 2009 ve 2010 yıllarında % 14,37; 2011'in ilk altı aylık döneminde ise % 14,21'lik bir paya sahip olduğu görülmektedir.

Bu veriler ışığında (II) sayılı liste kapsamı eşyanın hem ithalatının hem de ihracatının dış ticaret içerisinde kemikleşmiş bir paya sahip olduğu ve söz konusu eşyanın toplam ihracat içerisindeki öneminin su götürmez bir gerçek olduğu görülmektedir.

Hükümetin yerli üreticiyi koruma amacıyla ithalatta uygulamaya başladığı ilave gümrük vergilerinin sektör çevrelerinde, ihraç malı maliyetleri temelindeki rekabeti sekteye uğratacağı düşünülmektedir. Her ne kadar İthalat Rejim Kararına Ek Karar'da 22 Temmuz'da yapılan bazı değişikliklerle, amacı ihracat olan üreticiyi kapsamın dışında tutabilmek adına bir ayrım yapılmaya çalışılmışsa da, uygulamanın değerlendirilebilmesinin 2011 yılının ikinci 6 aylık döneminde gerçekleşecek dış ticaret verilerinin tahlili ile mümkün olacağı düşünülmektedir.M. Arif Zaferi/E&Y