|
Başta alışveriş merkezleri olmak üzere perakende satış yapan büyük ölçekli şirketler;
I- GİRİŞ - Satışlarını artırmak, - Daha fazla alışveriş yapılmasını sağlamak, - Müşteri çekmek, - Kendilerini cazibe merkezi haline getirmek vb. amaçlarla belli bir tutarda alışveriş yapan müşterilerine yapacakları çekilişe katılma hakkı tanımakta, çekiliş sonucuna göre de, otomobil/otomobiller vermektedirler. Uygulamada sıkça rastlanılan bu satış yöntemi, hemen hemen her şirketçe de genel kabul görmektedir. Aşağıda, belirtilen amaçlarla çekilişle müşterilere hediye olarak verilen otomobillerin alış bedellerinin gider kaydedilip kaydedilemeyeceği ve KDV’sinin indirim konusu yapılıp yapılamayacağı, bedelsiz teslim sırasında KDV hesaplanıp hesaplanmayacağı konuları incelenecek, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın görüşüne de yer verilerek, kişisel görüşlerimiz belirtilecektir. II- ALIŞVERİŞ YAPAN MÜŞTERİLERE ÇEKİLİŞLE VERİLEN OTOMOBİLLERİN GİDER KAYDI VE KDV’Sİ A- ALIŞVERİŞ YAPANLARA ÇEKİLİŞLE VERİLEN OTOMOBİLLERİN 50 SERİ NO.LU KDV GENEL TEBLİĞİ İLE DÜZENLENEN PROMOSYON UYGULAMASI KAPSAMINA GİRDİĞİ Ticari hayatta, satışları artırmak, daha fazla alışveriş yapılmasını sağlamak, reklam ve tanıtım yapılması vb. nedenlerle bir takım pazarlama teknikleri geliştirilmektedir. Bu pazarlama tekniklerinden birisi de, promosyon uygulamasıdır. Promosyon uygulaması, satışı yapılan malın yanında başka bir malın ayrıca bir bedel alınmaksızın verilmesi, alışveriş yapanlar arasında çekilişle bedelsiz hediyeler verilmesi vb. şekillerde gerçekleştirilebilmektedir. Promosyon ürünleri, numune ve eşantiyonların KDV karşısındaki durumu ile ilgili olarak 50 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nde açıklamalar yapılmıştır. Sözkonusu Tebliğ’de; “firmaların iktisadi faaliyetini genişletme, emsal işletmelerle rekabet edebilme, üretim veya satışını yaptıkları mallara olan talebi koruma veya artırma amacıyla bir malın yanında başka bir mal verilmesi şeklinde gerçekleşen işlemlerde, promosyon ürünü açısından bir bedelsiz teslimin söz konusu olmadığı, firmanın genişleyen faaliyetiyle bağlantılı olarak işletmede yaratılan katma değerin arttığı, bu şekilde firmanın yarattığı katma değer içerisinde vergilenen promosyon mallarının müşterilere verilmesi sırasında KDV hesaplanmasına gerek bulunmadığı ve bu ürünler için yüklenilen KDV’nin ise prensip olarak indirim konusu yapılması gerektiği” açıklanmıştır. Ancak, 50 Seri No.lu Tebliğ’de, promosyon uygulamalarından sadece, bir malın yanında ayrıca bir bedel tahsil edilmeksizin başka bir malın verilmesi şeklinde gerçekleşen teslimlerin KDV karşısındaki durumuna açıklık getirilmiş, diğer promosyon uygulamaları ile ilgili bir açıklamaya yer verilmemiştir. Bu husus ise, işletmelerin çekilişle otomobil vermeleri işleminin 50 No.lu KDV Genel Tebliği kapsamında değerlendirilip değerlendirilmeyeceği konusunda tereddütlere neden olmaktadır. Satışları artırmak amacıyla alışveriş yapan müşterilere çekilişle otomobil verilmesi işleminin bir promosyon uygulaması olduğu açıktır. Çünkü, çekilişle otomobil verileceği açıklanmak suretiyle, müşterilerin daha fazla alışveriş yapmaları ve çekilişe katılmaları teşvik edilmekte, bu şekilde işletmenin satışları ve yarattığı katma değer artırılmaktadır. Dolayısıyla, çekilişle bedelsiz verilen malların bedelleri, satışların artmasına paralel olarak satışı yapılan mallar içerisinde vergilendirilmiş olmaktadır. Bu nedenle, alışveriş yapan müşterilere çekilişle otomobil verilmesi işleminin de 50 Seri No.lu KDV Genel Tebliği çerçevesinde değerlendirilmesi gerekir. Maliye Bakanlığı’nın görüşü de bu doğrultuda olup, verdiği bir Özelge’de, “Alışveriş yapan müşterilere çekilişle otomobil verilmesinin, 50 Seri No.lu KDV Genel Tebliği ile usul ve esasları düzenlenen promosyon uygulaması kapsamına girdiği.” belirtilmiştir(1). B- ALIŞVERİŞ YAPANLARA ÇEKİLİŞLE VERİLEN HEDİYE OTOMOBİLLER İÇİN KDV HESAPLANIP HESAPLANMAYACAĞI KDV Kanunu’nun 1/1. maddesinde, “Türkiye’de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin KDV’ye tabi olduğu” hükme bağlanmış, 2. maddesinde teslimin “bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlere devredilmesi olduğu” belirtilmiş; 3/a maddesinde ise, “vergiye tabi malların her ne suretle olursa olsun vergiye tabi işlemler dışındaki amaçlarla işletmeden çekilmesinin teslim sayılan hal olduğu” hüküm altına alınmıştır. Bu hükümlere göre, bir işlemde KDV’nin hesaplanması için teslimin veya hizmetin yapılmış olması yeterli olup, söz konusu işlemin bedel karşılığı veya bedelsiz olarak yapılması vergilendirmeyi etkilememektedir. Satışları artırmak amacıyla alışveriş yapan müşterilere çekilişle otomobil verilmesi işleminde, KDV Kanunu’nda belirtildiği anlamda ayrı bir teslim söz konusu olmamakta, müşterilerin daha fazla alışveriş yapmaları ve çekilişe katılmaları teşvik edilerek, işletmenin satışları ve yarattığı katma değer artırılmaktadır. Dolayısıyla, çekilişle bedelsiz verilen otomobillerde, satışların artmasına paralel olarak satışı yapılan mallar içerisinde vergilendirilmiş olmaktadır. Bu çerçevede, satışları artırmak amacıyla alışveriş yapan müşterilere çekilişle hediye olarak otomobil verilmesi işleminin 50 Seri No.lu KDV Genel Tebliği çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiğinden, bu kapsamda müşterilere verilen otomobiller için KDV hesaplanmaması ve tahsil edilmemesi gerekir. Burada bedelsiz bir teslim söz konusu olmayıp, çekilişle bedelsiz verilen otomobillerin bedelleri satışların artmasına paralel olarak satışı yapılan mallar içerisinde zaten vergilendirilmiş bulunmaktadır(2). Konu ile ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı da aynı görüşte olup, verdiği bazı Özelgelerin özetleri aşağıdadır: “Adı geçen şirketin alışveriş yapan müşterilerine çekilişle vereceği otomobillerin tesliminde KDV hesaplanmayacaktır. Bu teslimler nedeniyle yüklenilen KDV’nin ise 50 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nde belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır.”(3) “Şirketinizin alışveriş yapan müşterilere çekilişle vereceği otomobillerin tesliminde KDV hesaplanmayacaktır. Alışveriş yapan müşterilere çekilişle verilecek otomobiller nedeniyle yüklenilen KDV’den satışı yapılan malların tabi olduğu orana isabet eden kısım indirim konusu yapılacak, kalan kısım ise gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınacaktır.”(4) C- ÇEKİLİŞLE MÜŞTERİLERE HEDİYE OLARAK VERİLEN OTOMOBİLLERİN ALIM BEDELLERİNİN GVK VE KVK YÖNÜNDEN GİDER YAZILABİLECEĞİ 50 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nde, “firmanın genişleyen faaliyetiyle bağlantılı olarak işletmede yaratılan katma değerin arttığı, piyasadan satın alınan veya ithal edilen malların promosyon ürünü olarak müşterilere verilmesinin, mükellefler açısından pazarlama gideri niteliğini taşıdığı ve bu malların alış bedellerinin Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesinin 1 numaralı bendine göre gider olarak kaydedilebileceği” belirtilmiştir. Bu çerçevede, çekilişle müşterilere bedelsiz otomobil verilmesi işleminde, bedelsiz olarak verilen otomobiller satıcı işletmeler yönünden reklam, pazarlama, satış ve dağıtım gideri niteliğinde bulunmaktadır. Dolayısıyla, çekiliş sonucu kazanan müşterilere verilen otomobillerin alış bedellerinin, GVK’nın 40/1 ve KVK’nın 6. maddeleri hükümleri çerçevesinde gider kaydedilmesi gerekmektedir. Maliye Bakanlığı’nın görüşü de bu doğrultudadır(5). D- ÇEKİLİŞLE HEDİYE OLARAK VERİLEN OTOMOBİLLERİN ALIMINDA ÖDENEN KDV’NİN İNDİRİM KONUSU YAPILABİLECEĞİ 50 Seri No.lu KDV Genel Tebliği ile promosyon ürünü olarak verilen malın (aynı işletmede imal veya inşa edilenler dahil) tabi olduğu KDV oranının; - Satışı yapılan mala ait KDV oranına eşit veya daha düşük oranda olması halinde promosyon ürünü için yüklenilen KDV’nin tamamının indirim konusu yapılması, - Satışı yapılan malın tabi olduğu KDV oranından yüksek olması halinde ise promosyon ürünü için yüklenilen KDV’den, satışı yapılan malın tabi olduğu orana isabet eden kısmın indirim konusu yapılması, kalan kısmın gelir veya kurumlar vergisi açısından gider veya maliyet olarak dikkate alınması uygun görülmüştür. Anılan Tebliğ’de yer alan bu düzenleme, bir malın yanında bedelsiz olarak verilen promosyon malının alımında yüklenilen KDV’nin indiriminde geçerlidir. Tebliğ’de yer alan örneklerde bunu teyit etmektedir. Maliye Bakanlığı yukarıda belirtilen özelgelerinde de belirttiği üzere, “alışveriş yapan müşterilere çekilişle verilecek otomobiller nedeniyle yüklenilen KDV’nin satışı yapılan malların tabi olduğu orana isabet eden kısmının indirim konusu yapılacağı, kalan kısmının ise gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınacağı” görüşündedir. Tek bir malın satılmadığı, farklı KDV oranlarına tabi birden fazla malın satıldığı işletmelerde çekilişle hediye otomobil verilmesi olayında ise, çekilişle bedelsiz olarak verilecek hediyenin hangi mal satışı (özellikle büyük alışveriş merkezlerinde) için verildiği belli değildir. Değerlendirmeye alınabilecek tek ölçü, alışveriş yapılıp yapılmadığıdır. Kişisel görüşümüze göre, binek otomobillerin, - % 18 KDV oranına tabi malların satışına ilişkin olarak çekilişle verilmesi halinde, binek otomobillerin alımı nedeniyle yüklenilen KDV’nin tamamı indirim konusu yapılabilir. - % 1 ve/veya % 8 KDV oranına tabi malların satışına ilişkin olarak çekilişle verilmesi halinde, binek otomobillerin alımında yüklenilen KDV’nin satışı yapılan malların tabi olduğu orana isabet eden kısmı (% 1 ve/veya % 8’i) indirim konusu yapılabilir, kalan kısmı (% 17 ve/veya % 10’u) ise gelir veya kurumlar vergisi açısından gider veya maliyet olarak dikkate alınabilir. - Farklı KDV oranlarına tabi birden fazla mal satışına ilişkin olarak çekilişle verilmesi halinde ise, çekilişle bedelsiz olarak verilecek binek otomobilin hangi mal satışı (özellikle büyük alışveriş merkezlerinde) için verildiği belli olmadığından, binek otomobil alımı nedeniyle yüklenilen KDV’nin tamamı doğrudan indirim konusu yapılmalıdır. III- SONUÇ Yukarıda yapılan açıklamalardan da fark edileceği üzere, alışveriş yapan müşterilere hediye olarak çekilişle otomobil verilmesi şeklinde gerçekleşen işlem, 50 Seri No.lu KDV Genel Tebliği kapsamına girmekte olup, çekilişle verilen otomobiller için KDV hesaplanmaması gerekir. Bu şekilde verilen otomobillerin alış bedellerinin gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının tespitinde reklam, pazarlama, satış ve dağıtım gideri olarak dikkate alınması gerekir. Çekilişle bedelsiz olarak verilen binek otomobillerin alımında ödenen KDV’nin ise, belirtilen şekilde tamamen veya kısmen indirim konusu yapılması mümkündür. Abdullah TOLU Yaklaşım * Rekabet Kurumu İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanı V. (1) MB.’nin, 02.05.2007 tarih ve 39695 sayılı Özelgesi. (2) Abdullah TOLU, “Alışveriş Yapan Müşterilere Çekilişle Verilen Hediyeler İçin KDV Hesaplanmayacağı”, Yaklaşım, Sayı: 179, Kasım 2007, s. 211 (3) MB.’nin, 02.05.2007 tarih ve 39695 sayılı Özelgesi. (4) GİB. Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı’nın, 14.05.2008 tarih ve 14759 sayılı Özelgesi. (5) MB.’nin, 12.07.2004 tarih ve 32560 sayılı; 04.06.2002 tarih ve 25894 sayılı Özelgeleri. |
