İşverenlerin işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının altında bildirimde bulunduklarının tespiti halinde, işin yürütümü açısından gerekli olan asgari işçilik tutarı Sosyal Güvenlik Kurumu’nun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından tespit edilmektedir.

I- GİRİŞ

Yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar dikkate alınmak suretiyle yapılan bu tespitler sonucunda, sigortalılara maledilemeyen prime esas kazanç matrahı üzerinden hesaplanacak sigorta primi ve gecikme zammı ile buna bağlı uygulanacak idari para cezalarında işverenlerle uzlaşma yapılabilmektedir.

Konuyla ilgili uygulamanın usul ve esasları 25.04.2009 tarih ve 27210 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış olan Asgari İşçilik İncelemelerinde Uzlaşma Yönetmeliği’nde açıklanmış olup, bu yazımızda, devamlı nitelikteki işyerlerinde yapılan incelemeler sonucunda sigortalılara mal dilemeyen sigorta primi ve gecikme zammı ile buna bağlı idari para cezalarında uzlaşma konusu irdelenecektir.

II- UZLAŞMA BAŞVURUSU VE ÖDEME SÜRESİ

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun denetim ve kontrolle görevli memurları tarafından devamlı nitelikteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik incelemesi sonucunda düzenlenen raporlarda, sigortalılara maledilemeyen sigorta primlerinin tahakkuk ettirilmesi ve buna bağlı idari para cezası uygulanmasının önerildiği durumlarda, sigortalılara maledilemeyen sigorta primi, gecikme cezası ve gecikme zammı ile buna bağlı idari para cezası borçları için işveren veya vekili tarafından uzlaşma başvurusunda bulunulabilmektedir. Bu durumda, uzlaşma başvurularının, tutanağın düzenlendiği tarihten konuya ilişkin raporun ilgili sosyal güvenlik merkezine gönderildiği tarihe kadar geçen süre içinde yapılmaması gerekmektedir.

Uzlaşma başvurularının Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı’na yapılması gerekmekle birlikte, uzlaşma talep dilekçesinin incelemeyi yapan müfettişe veya müfettişin sürekli görev yaptığı grup başkanlığına ya da ilgili il müdürlüğüne verilmesi veya uzlaşma talebinin inceleme tutanağında yer alması durumunda da bu başvurular, ilgili mercie yapılmış yazılı başvuru yerine geçmektedir.

Raporun ilgili sosyal güvenlik merkezine gönderilmesinden önce başvuruda bulunan işverenlere, uzlaşma gün ve saatinin yanı sıra uzlaşma kapsamına giren gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanan sigorta prim tutarı ve buna bağlı idari para cezası, uzlaşma gününden en az 15 gün önce 7201 sayılı Kanun’a göre tebliğ edilen bir yazı ile bildirilmektedir.

Devamlı nitelikteki işyerlerinde müfettişlerce yapılan incelemeler sırasında, sigortalılara mal edilemeyen kazanç tutarlarının yanı sıra sigortalılara mal edilen kazanç tutarlarının da tespit edilmesi halinde, sigortalılara mal edilen prim borçları uzlaşma kapsamına girmediği gibi, sigortalılara mal edilen bu primlerin ilişkin olduğu aylık prim ve hizmet belgelerinin Kuruma verilmemiş olması nedeniyle tahakkuk edecek idari para cezaları da yine uzlaşma kapsamına girmemektedir.

Komisyonla işveren veya işveren vekili arasında uzlaşmaya varılmış olması halinde uzlaşılan prim aslı ile uzlaşılan prim aslına isabet eden gecikme cezası ve gecikme zammının ve yine uzlaşılan idari para cezasının tamamının en geç uzlaşma tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekmektedir.

III- İDARİ PARA CEZALARINDA UZLAŞMA

5510 sayılı Kanun’un 85. maddesinin 9. fıkrasında, devamlı mahiyetteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik incelemesi sonucunda tespiti yapılan ve sigortalılara maledilemeyen fark sigorta primine esas kazanç matrahı üzerinden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte hesaplanacak sigorta primi ve buna bağlı uygulanacak idari para cezalarında uzlaşmaya varılabileceği öngörülmüştür.

Sigortalılara mal edilemeyen fark sigorta primine esas kazanç matrahına bağlı idari para cezası, aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde verilmemiş olmasına bağlı olarak uygulandığından, maddede yer alan bu hükme istinaden yalnızca sigortalılara maledilemeyen prim tutarlarının ilişkin olduğu aylık prim ve hizmet belgelerinin verilmemiş olması nedeniyle hesaplanan idari para cezalarının uzlaşma kapsamına alınması gerekmektedir.

Halbuki, asgari işçilik tutarının tespiti neticesinde, kimlik bilgileri tespit edilememiş olan sigortalılara ilişkin işe giriş bildirgelerinin verilmemiş olmasından ve işyeri defter kayıt ve belgelerin geçersizliğinden dolayı, kimi zaman da işyerinin tescil tarihinin geriye götürülmesi nedeniyle işyeri bildirgesinin yasal süresi içinde verilmemiş olmasından dolayı da idari para cezası uygulanmaktadır.

Bu bağlamda, asgari işçilik uygulaması neticesinde gerek işyerinin tescil tarihinin geriye götürülmüş olması nedeniyle işyeri bildirgesinden dolayı, gerek kimlik bilgileri tespit edilememiş sigortalılara ilişkin sigortalı işe giriş bildirgelerinin verilmemiş olmasından dolayı, gerekse işyeri defter kayıt ve belgelerin geçersizliğinden dolayı uygulanacak idari para cezalarının da uzlaşma kapsamına alınabilmesi için, madde hükmünde geçen “buna bağlı uygulanacak idari para cezalarında” ibaresinin “asgari işçilik uygulamasına bağlı uygulanacak idari para cezalarında” şeklinde değişiklik yapılması gerektiği düşünülmektedir.

Aksi halde, mevcut düzenlemeler çerçevesinde yalnızca sigortalılara mal edilemeyen prim tutarlarının ilişkin olduğu aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı uygulanan idari para cezalarının uzlaşma kapsamına alınması mümkün olabilecektir.

IV- SİGORTALILARA MAL EDİLEMEYEN SİGORTA PRİMLERİNİN DAHA SONRA KURUM TARAFINDAN VEYA MAHKEME KARARIYLA SİGORTALILARA MAL EDİLMESİ

5510 sayılı Kanun’un 85. maddesinin 10. fıkrasında, uzlaşma neticesinde indirim yapılması nedeniyle tahsil edilmemiş olan sigorta primlerinin daha sonra Kurum tarafından veya mahkeme kararıyla sigortalılara mal edilmesi halinde, daha önce eksik tahsil olunan sigorta primlerinin, sigortalının çalıştığı süre ve sigorta primine esas kazancı dikkate alınarak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil edileceği öngörülmüştür.

Bu bağlamda, Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan incelemeler sonucunda veya mahkeme ilamı ile çalıştıkları halde hizmetleri ve kazançları Kurum’a bildirilmediği veya eksik bildirildiği tespit edilen sigortalıların hizmetlerinin ilişkin olduğu aylar ile devamlı nitelikteki işyerlerinde yapılan asgari işçilik uygulaması sonucunda tespit edilen ve sigortalılara mal edilemeyen prim tutarlarının mal edildiği ayların örtüşmesi halinde, asgari işçilik uygulaması sonucunda sigortalılara mal edilemeyen prim tutarları için her bir dönem bazında yapılan tahsilatların, hizmetlerinin ve kazançlarının bildirilmediği sonradan tespit edilen sigortalılara ilişkin düzenlenen aylık prim ve hizmet belgesinden kaynaklanan prim borçlarına aktarılması gerekmektedir.

Eyüp Sabri DEMİRCİ*

Yaklaşım

*      Sosyal Güvenlik Kurumu, Prim Tahsilat Daire Başkanlığı, Şube Müdürü