Taşımacılık İstisnası; 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun İkinci Kısım Üçüncü Bölümünde “Taşımacılık İstisnası” ana başlığı altında “Transit Taşımacılık” alt başlığı ile 14. maddesinde düzenlenmiş olup, aşağıdaki gibidir.

I- GİRİŞ

“1- Transit ve Türkiye ile yabancı ülkeler arasında yapılan taşımacılık işlerinde, Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek taşıma işleri vergiden müstesnadır.

2- Bu istisna, ikametgahı, kanuni iş merkezi ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan mükelleflere, ilgili ülkelere, ilgili ülkeler itibariyle karşılıklı olmak şartıyla tanınır.

Madde de Maliye Bakanlığı, bu istisna uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkili kılınmıştır.”

Yine madde’nin verdiği yetki doğrultusunda 28.12.2004 tarih ve 18169 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 84/8889 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile “Transit ve Türkiye ile yabancı ülkeler arasında deniz, hava, kara ve demiryolu ile yapılan yük ve yolcu taşıma işleri vergiden müstesna..” edilmiştir. Bu düzenleme doğrultusunda 09.01.2005 tarih ve 18630 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 11 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nin D bölümünde istisnanın kapsamı;

* Türkiye’de başlayıp yabancı ülkede biten,

* Yabancı bir ülkede başlayıp, Türkiye’de biten

* Yabancı bir ülkede başlayıp, Türkiye’den geçerek Yabancı bir ülkede biten

taşıma işleri olarak belirlenmiştir.

II- KDV İADE UYGULAMASI

3065 sayılı Kanun’un 14. maddesi kapsamındaki işlemler tam istisnaya konudur. Bu işlemler sonucu hizmet sunulan müşteriden KDV tahsil edilmeyecek, bu işlemler sonucu yüklenilen KDV indirim konusu edilecek, indirimle giderilemeyen KDV ise iadeye konu edilecektir.

Uluslararası taşımacılık kapsamında KDV’nin iadesi ile ilgili olarak Maliye Bakanlığı’nca muhtelif genel tebliğler ile çeşitli düzenlemeler yapılmış bulunmaktadır. Çıkartılan bu Genel Tebliğler ile yapılan düzenlemelere göre;

A- KARA TAŞIMACILIĞI

Kara taşımacılığı yapanlarca KDV iade istenilmiş ise; kara manifestosu, Tır karnesi veya konteyner taşımacılığında transit aktarma beyannamesi ve gerekli diğer belgeler istenilmektedir. Bu belgelerin tamamının temin edilmesi ve sunulması halinde bir sorun yaşanmamaktadır.

B- DENİZ TAŞIMACILIĞI

Deniz taşımacılığı yapanlarca KDV iadesi istenilmiş ise Deniz Manifestosu ve gerekli diğer belgeler istenilmektedir. Bu belgelerin tamamının temin edilmesi ve sunulması halinde bir sorun yaşanmamaktadır.

C- HAVA TAŞIMACILIĞI

Hava taşımacılığı yapanlarca KDV iadesi istenilmiş ise Havayolu Manifestosu ve gerekli diğer belgeler istenilmektedir. Bu belgelerin tamamının temin edilmesi ve sunulması halinde bir sorun yaşanmamaktadır.

D- ARACILIK HİZMETLERİ

Nakliye aracılık hizmetleri; yurtdışı bilet acenteliği, dış nakliye komisyonculuğu, forwarderlik vb. isimlerle bu maddeye göre istisna edilmiş taşıma işlemleri için aracılık yapmış olan firmaların, bu aracılık kapsamındaki işlemleri de istisna kapsamındadır. Aracılık hizmeti veren firmalardan da yukarıda bahsedilen taşımalardan hangisine aracılık etti ise o firmalardan istenen belgeler istenilmektedir.

III- ARACI FİRMALARDA KDV İADESİNDE İBRAZI İSTENEN BELGELER VE SORUNLAR

Aracı firmalar; malların bir noktadan diğer bir noktaya taşınmasını sağlayan karayolu, demiryolu, havayoluyla bir veya bir kaçını kombine olarak kullanan, yükün depolanması, gümrüklemesi, paketlemesi, dağıtımı gibi işlemleri yapan ve bunların organizasyonu gerçekleştiren şirketlerdir.

Taşımayı gerçekleştiren firmalar; aracı firmalardan aldıkları belgelerle -ki en başında konşimento gelmektedir.- manifestoyu (kara, hava, deniz) oluşturmakta ve yapılan anlaşma doğrultusunda malların taşıma ve teslimini gerçekleştirmektedir.

Aracı firmalarca düzenlenen konşimento ya da taşıma senedi üzerinde yükleyici, alıcı, ihbar mercii den başlayarak her türlü bilginin yer aldığı kıymetli evraktır (6762 sayılı TTK’nın 5. Ayrım md. 1097-1118). Yükün hangi durumda gemiye alındığını, yüklendiğini, hangi koşullar altında taşınacağını ve teslim edileceğini belirten kıymetli evraktır. Malların sahipliğini konteyner mühür numaraları ile birlikte gösteren, kimin adına tanzim ve ciro edildiği ve hangi mal için tanzim edilmişse hukuki olarak mal üzerindeki ve kanunlardan doğacak bütün hak ve sorumlulukların o şahsa ait olduğunu gösteren belgedir. Konşimento yüklemenin yapıldığını veya yapılacağını ispat eden belgedir. Gerek TTK md. 1098 ve gerekse Gümrük Yönetmeliği md. 118’e göre konşimentoda olması gereken bilgiler aşağıdaki gibidir.

- Taşıyanın ad ve soyadı / Ticaret unvanı,
- Kaptanın adı ve soyadı,
- Geminin adı ve tabiiyeti,
- Yükletenin adı ve soyadı / Ticaret unvanı,
- Gönderilenin adı ve soyadı / Ticaret unvanı,
- Yüklemenin yapılacağı liman,
- Tahliyenin yapılacağı liman veya buna dair talimat alınacak yeri,
- Gemiye yüklenen veya taşınmak üzere teslim alınan malların;
* Cinsi,
* Ölçüsü,
* Sayı, tartı veya adeti,
* Markaları,
* Haricen belli olan hal ve maliyeti,
- Navluna ait şartlar.

Yine Gümrük Yönetmeliği’nin “Eşyanın Teslimi” başlıklı md. 130’da “(1) Eşya, boşaltma yerinde konşimentoda teslim edileceği gösterilen ve bir nüshasını taşıyan kimseye ve eğer konşimento emre muharrer ise ciro ile devralmış şahsa teslim olunur. Bu kimseler eşyayı almak için lazım gelen vasıfları haiz sayılır. Ancak, konşimento ibrazı esas olmakla birlikte, konşimentosu ibraz edilemeyen petrol ve türevleri, eşyanın taşıyıcısı veya temsilcisi tarafından eşyanın alıcısı olarak gösterilen Gümrükçe Onaylanmış Kişi Statü Belgesi sahiplerinin, konşimentodaki eşya bilgilerini içeren ve konşimentonun en geç doksan gün içinde ibraz edileceğine dair verecekleri taahhütnameye istinaden konşimento ibrazından önce alıcıya teslim edilebilir.” hükmü bulunmaktadır. Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere konşimento olmadan eşyayı taşıyan tarafından mal teslimi mümkün bulunmamaktadır. Ha keza aynı yönetmeliğin Havayolu ile taşımaya ilişkin 2895 ve müteakip maddelerinde de konşimento olmadan mal teslim edilemeyeceğine ilişkin hükümler bulunmaktadır.

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nca 2009 ve önceki yıllarda muhtelif tarihlerde verilen özelgeler de özetle “….. organizatör sıfatıyla yapmış olduğu hava ve deniz taşımacılığı nedeniyle doğan Katma Değer Vergisi iade işlemlerinde tevsik edici belge olarak taşımacılık faaliyetini fiilen gerçekleştiren firma adına düzenlenen hava ve deniz manifestosunun aslı veya noter, gümrük idaresi yada yeminli mali müşavirce onaylı örneği ile indirilecek KDV listesinin yada konşimento örnekleri veya tüm bu belgelere ilgili bilgileri ihtiva eden YMM tarafından onaylı listelerin ibrazı…” halinde KDV iadesinin gerçekleştirilebileceği belirtilmiş ve uygulama bu yönde yapılmıştır.

Öteden beri Aracı firmalarca KDV iade talep edildiği hallerde, konşimentonun ibrazı ya da YMM onaylı listesi kabul edilmekte iken, 2010 yılı Şubat ayından itibaren, konşimento kabul edilmemekte, taşımanın cinsine göre; Kara manifestosu, Tır Karnesi, Deniz Manifestosu ya da Hava manifestosunun ibrazı ya da YMM onaylı listesi istenilmektedir. Manifesto doğrudan taşımayı yapan firmalarca düzenlenmekte ve çoğu zaman ticari sır gerekçesiyle organizatör firmalara verilmemektedir. Aracı firmalar tarafından düzenlenmeyen ve kendi ellerinde olmayan belgelerin temin edilmesinin istenilmesi KDV iade alınmaması gibi bir sonucu doğurmaktadır ki buda aracı firmalar için çok ciddi bir finansman ihtiyacını gerektirmektedir.

2010 yılında KDV mevzuatında bu konu ile ilgili olarak herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Mevzuatta hiçbir değişiklik olmadığı halde uygulamada konşimentonun kabul edilmemesinin gerekçesi tarafımızca bilinmemekte, Gelir İdaresi’nin konu ile ilgili olarak acil açıklama yapması veya düzenleme yapması gerekmektedir. Sektörde yer alan yüzlerce firmayı ilgilendiren bu konuda sessiz kalınması, bazı firmaların cezai yaptırımlarla karşılaşması, özkaynakları kısıtlı olan firmaların kapanmasına neden olacaktır.

Gümrük Yönetmeliği ve TTK’nın ilgili maddeleri gereğince uluslararası taşımacılığın ayrılmaz bir parçası manifestonun düzenlenmesinde ana belge olan konşimentonun Maliye Bakanlığı’nca da kabulünün gerektiğini düşünmekteyiz.

IV- SONUÇ

Aracı kurumların (Taşıma İşleri Organizatörleri, Komisyoncular) da uluslararası taşıma işlerinde KDV’den istisna oldukları gerek 33 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nde ve gerekse 11 Seri No.lu KDV Genel Tebliği’nde açıkça ifade edilmiştir.

2012 yıl Temmuz ayında yürürlüğe girecek olan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 918. maddesinin 2 numaralı fıkrası ile eşyanın sigortalanması, ambalajlanması, işaretlenmesi, gümrüklemesi ve farklı edimlerin de girdiği geniş sorumluluklar komisyoncuya da yüklenmiş ve 926. madde ile komisyoncunun taşıma işini üzerine alarak tüm taşıma faturasının da kesebileceği hüküm altına alınmıştır. Yine; 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu’nun 9. maddesi, acente ve komisyoncunun bu sıfatla yaptıkları işlemlerden taşımacı ile müştereken ve müteselsilen sorumlu olduklarını belirtmektedir.

Taşıma İşleri Organizatörlerinin, komisyoncuların düzenledikleri konşimento uluslararası taşımalar için kıymetli evrak niteliğinde bir belge olarak 2010 yılına kadar kamu kurumlarınca kabul gören bir belge iken, mevzuatta herhangi bir değişiklik olmadığı halde konşimentonun KDV iade işlemlerin de kabul edilmemesinin nedeni anlaşılamamaktadır.

Uluslararası taşımacılıkta organizatörlerin düzenledikleri konşimento, CMR, yükleme notaları tüm dünyada kabul gören değerli evrak niteliğinde belgelerdir. Manifesto taşıyıcı tarafından ticari sır gerekçesiyle taşımayı fiilen gerçekleştiren işletme tarafından maalesef Taşıma İşleri Organizatörüne verilmemektedir.

Uluslararası taşımalarda KDV uygulaması yapılması, gerek ihracat taşımaları, gerekse ithalat taşımaları için muhatap ülkeler tarafından da uygulanmak suretiyle önemli kayıpların oluşması, rekabet şartlarının ülkemiz aleyhine gelişmesine sebep teşkil edecektir. Firmaları finansman açısından büyük bir yükün altına girmesine, sektörde faaliyet gösteren 100’lerce firmanın piyasadan çekilmesine sebep olacak ve sektörde tekelleşmeye yol açabilecektir.

Bu nedenle Gelir İdaresi Başkanlığı ile Gümrük Müsteşarlığı arasında gerekli çalışmaların acilen yapılarak, Taşıma İşleri Organizatörlerini mağduriyetine neden olmayacak düzenlemelerin yapılmasının gerektiğini düşünmekteyiz.

Hakverdi YARADILMIŞ*

Yaklaşım

___________________________________________________________________

(*)  YMM, Sorumlu Ortak Başdenetçi (Ulusal Bağımsız Denetim ve YMM A.Ş.)