Çalışma hayatında işçi ve çalışan ücretlerinin gerçek tutar üzerinden gösterilip gösterilmediği hususu, birçok probleme sebep oluyor.

En basitinden işten çıkarılanların bu konuyla ilgili yaptıkları şikâyetlerden; şirketlerin maaşları düşük göstermek suretiyle, yani gerçekte ödenenden daha düşük bir tutar üzerinden sigorta yaptırarak, SGK primi ve Gelir Vergisi stopajı yaptıkları ortaya çıkıyor. Bu tespitin bir inceleme sonucu ortaya çıkması ise ödenmeyen vergi, prim ve cezaların toplu olarak alınması manasına geliyor. İşverenler kendilerini bu riski almak zorunda hissediyor çünkü çalışan başına alınan vergi ve prim miktarı çok yüksek. Brüt tutarın en az üçte biri bu tür kesintilerden oluşuyor.

Yüksek prim ve ödemelerden dolayı sigortasız veya düşük tutar üzerinden sigortalı yapılan çalışanların varlığı SGK ve Maliye'yi bu kayıt dışıyla mücadelede tedbir almaya zorluyor. 2008 yılında yapılan değişiklikle işverenler tarafından çalıştırılan işçi, gazeteci ve gemi adamlarına yapılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü ödemenin bankalar aracılığıyla yapılması zorunluluğu getirilmişti. Toplam 10 gazeteci, gemi adamı veya işçi çalıştıran işverenler bu zorunluluğa tabi. Hatta ilerleyen günlerde bu zorunluluğun tüm çalışanlar için getirileceği konuşuluyor. Yani bir işçi bile çalıştırsa işverenler, işçilere yaptıkları ücret, prim ve diğer ödemeleri banka üzerinden yapmak zorunda kalacak. İşverenler ilgili ay içinde yapacakları her türlü ödemenin yasal kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını bankalar aracılığıyla ödemek zorunda. Bu mecburiyet 2009 yılından itibaren yürürlüğe girdi. Bankadan ödeme zorunluluğu kapsamına yapılan tüm ödemeler giriyor. Örneğin maaştan önce verilen avanslar da bankadan ödenmeli. Ülkemizde çalışanların büyük çoğunluğu gerçek ücretleri üzerinden sigorta ettirilmiyor. Dolayısıyla gerçek ücretleri de vergiye tabi tutulmuyor. Getirilen bu zorunlulukla işverenler tarafından, çalışanlara resmi kayıtlar dışında ücret ödenmemesini sağlamak ve işverenlerle çalışanları arasında oluşabilecek ihtilafların da önüne geçmek amaçlandı. Ayrıca çalışanın maaşının geciktirilmeden yatırıp yatırmadığı kontrol edilebiliyor. Uygulamanın en önemli getirisi ise para trafiğinin kayıt altına alınması oldu. Kişilerin sigortalılığı da banka üzerinden takip edilebilecek. İşveren, maaşını düzenli ödediği çalışanının sigortasını kestiremeyecek ya da sigorta giriş çıkışı yaparak daha düşük prim ödeyemeyecek.

Bankaya yatırılacak ücretlerde ödemelerin niteliği, yani ücret mi, prim mi, avans mı olduğu belirtilmeli. Ödemelerin bankadan yapılması mecburiyetine uymayan mükelleflere SGK tarafından ağır idari para cezaları kesiliyor.

Bankalar kendileri vasıtasıyla ödenen maaşlar sayesinde, kendilerinden maaş alan personele kredi temin etme, kredi kartı verme, havale ve EFT işlemlerinin yapılması gibi bankacılık işlemlerinin kurumlarında gerçekleştirilmesini sağlamak suretiyle fayda sağlıyor. Ayrıca hesaplardaki atıl parayı kullanarak ticari faaliyetlerini genişletip, ticari kazanç elde ediyor. Bu yüzden kurumların maaş ödemelerini kendileri vasıtasıyla yapmaları karşılığında kurumlara bazı nakdi ödemeler yapıyor. Önceleri kurumlar bu ödemeleri kendileri alıp kullanıyordu. Özellikle kamu kurumlarında bazı idari harcamaların veya kuruma gerekli demirbaşların alımında (klima, fotokopi makinesi, otomobil vs.) bu gelirler kullanılıyordu. Kötü niyetli idarecilerin bu promosyon ödemelerini farklı şekillerde şahsi hesaplarına aktardığı iddiaları artınca ve çalışanların bu promosyonlarda kendi haklarını alma istekleri mahkemelere intikal edince, Başbakanlık konuyla ilgili düzenleme yapma ihtiyacı hissetti. Bankaların bu kapsamda yapacağı promosyon ödemelerinin çalışanlara dağıtılması öngörüldü. Kamudan sonra özel sektöre de getirilen maaş ve diğer ödemelerin bankalardan yapılması mecburiyeti, bu tür ödemelerin sayısını artırdı. Özellikle firmalar çalışanlarına aktardıkları bu ödemelerin ücret kapsamında dikkate alınıp alınmayacağı, dolayısıyla vergiye tabi olup olmayacağı hususunda çelişkilere düşüyor. Daha önce de belirttiğim üzere bu ödemeler genel olarak ücret kapsamına girmemekte, dolayısıyla vergiye tabi tutulmasına gerek bulunmamaktadır. Ama ödemelerin yapılış şekline göre vergi alınması da söz konusu olabilir.

Maaş promosyonlarının bankalar tarafından doğrudan çalışanlara ödenmesi halinde, banka ile çalışanlar arasında işçi-işveren ilişkisi olmadığından bu ödeme ücret olarak değerlendirilemez. Ayrıca bu ödemeler bankalar tarafından doğrudan promosyon anlaşması yapılan kuruma ödenir ve kurumlar bu paraları gelir olarak kaydetmeden aynen çalışanlara aktarırsa da durum aynıdır. Çünkü bu durumda da, ödeme yapan kurum aracı durumundadır. Ücret, 'işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir'. Burada banka tarafından çalışana ödenen promosyonun ücret sayılabilmesi için, işi yapanın işverene tabi olması, muayyen bir işyerine bağlı olarak çalışması, ödemenin bir hizmetin karşılığını teşkil etmesi gerekiyor. Bu şartlar oluşmadığından yapılan ödemeler ücret olarak kabul edilmez ve herhangi bir vergi kesintisine tabi tutulmaz.

İşletmeler bu promosyon paralarını doğrudan kendileri alıyorsa bu gelirlerin hesaplara aktarılması ve ticari kazancın tespitinde gelir olarak dikkate alınması gerekir. Bu şekilde hesaplara aktarıldıktan sonra çalışanlara yansıtılan kısım bu sefer ücret olarak dikkate alınmalı ve ücretlinin vergilendirildiği tarifede vergiye tabi tutulmalı.

Ahmet Yavuz

http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=1186362&title=bankalar-maas-promosyonunu-dogrudan-calisana-oduyorsa-vergi-kesintisi-yapilmaz

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.