Ülkemizin gelişen ekonomisinin en büyük ihtiyacı olarak ortaya çıkan elektrik enerjisinin karşılanabilmesi amacıyla makro yatırım ve üretim planları yapılmakta ve sürekli olarak bu planların gerçekleşmeleri kontrol edilmektedir.

Ne yazık ki, vergi mevzuatımızda enerji yatırımlarına yönelik yeterli teşvik bulunmamaktadır. Mevcut teşviklerin bir çoğu enerji yatırımlarına özel olmaktan öte tüm yatırımlara sağlanan genel nitelikli teşviklerden oluşmaktadır.

Bu hafta enerji yatırımlarını teşvik amacıyla getirilen, halen yürürlükte olan ancak uygulanma imkanı neredeyse kalmayan bir teşvikten; elektrik üretim tesislerinin yatırım döneminde düzenlenecek kağıtlar için uygulanan damga vergisi istisnasından bahsedeceğiz.

Yasal düzenleme

2001 yılında yürürlüğe giren 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun amacı elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanması olarak tanımlanmıştır.

Bu amaca ulaşılması ve güncelliğinin sürekli olarak koruması amacıyla kanun metninde birçok kez değişiklik yapılmıştır. Bunlardan biri de 5784 Sayılı “Elektrik Piyasası Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile yapılan değişikliklerdir.

Bu yazımızın konusunu oluşturan ve elektrik üretim tesislerine damga vergisi istisnası getiren düzenleme 5784 sayılı Kanun’un 9’uncu maddesi ile 4628 Sayılı Kanun’a eklenen geçici 14’üncü maddede yer almaktadır.

İlgili kanun hükmü uyarınca;

“31/12/2012 tarihine kadar işletmeye girecek üretim ve otoprodüktör lisansı sahibi tüzel kişilere aşağıdaki teşvikler sağlanır:

1. Üretim tesislerinin, işletmeye giriş tarihlerinden itibaren beş yıl süreyle iletim sistemi sistem kullanım bedellerinden yüzde elli indirim yapılır.

2. Üretim tesislerinin yatırım döneminde, üretim tesisleriyle ilgili yapılan işlemler ve düzenlenen kağıtlar damga vergisi ve harçtan müstesnadır”

Aranan şartlar

Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere, söz konusu istisnanın uygulanabilirliği bir takım şartlara bağlanmış olup, temel şart üretim ve otoprodüktör sahibi tüzel kişilerce gerçekleştirilen yatırımların 31 Aralık 2012 tarihine kadar işletmeye girmiş olması olarak belirlenmiştir.

Örneğin; bir enerji santralinin kurulumuna ilişkin sözleşme imzalanması halinde, elektrik üretim tesisinin 31.12.2012’ye kadar işletmeye girmesi gerekmektedir. Bu tarihe kadar işletmeye girmemesi durumunda, sözleşme tutarı üzerinden binde 8,25 oranında damga vergisi hesaplanması gerekecektir.

Kağıtların, üretim tesislerinin yatırım döneminde düzenlenmiş olması ve üretim tesisleriyle ilgili olması damga vergisi istisnası uygulanabilmesi için aranan diğer şartlardır.

Örneğin, yatırım döneminde imzalanmış olsa dahi, işletme dönemi ile ilgili olarak imzalanmış olan bakım onarım sözleşmeleri istisna kapsamında değildir.

İstisnanın getiriliş amacı

Gerek 5784 Sayılı Kanun’un genel gerekçesinde, gerekse ilgili Kanun maddesi gerekçesinde söz konusu istisnanın getiriliş amacı açıkça ortaya konulmuştur.

5784 Sayılı Kanun’un genel gerekçesinde birçok amaç açıklanıyor olmakla birlikte bizce damga vergisi istisnasının getiriliş amacına ve istisnanın uygulama şekline uygun iki gerekçeden bahsedilmektedir.

- Mevcut kapasitenin tam olarak kullanılması ve başlayan yatırımların hızlandırılmasına yönelik düzenlemelere ihtiyaç duyulması.

- Ülkemizdeki yüksek talep artışının karşılanabilmesi ve arz-talep dengesinin sağlanabilmesini teminen özel sektör yatırımlarının öngörülen sürelerde yapılması.

Düzenlemenin yapıldığı kanun maddesinin gerekçesi incelendiğinde ise damga vergisi istisnasının getiriliş amacı, geçici bir dönem için üretim tesislerine teşvik verilerek yatırımın kolaylaştırılması olarak açıklanmıştır.

Teşviğin boyutu

Sadece sözleşmelere uygulanan damga vergisi oranının dahi %0,85 olduğu göz önüne alınırsa, getirilen istisnanın yatırımcılar için önemli bir teşvik sağladığı açıktır.

Söz gelimi, mütevazi bir enerji yatırımı olarak görülebilecek 50 milyon TL tutarında bir yatırıma ilişkin sözleşme düzenlendiğinde dahi, istisna uygulanmaması halinde maruz kalınacak damga vergisi maliyeti  425 bin TL olmaktadır.

Daha yüksek tutarlı yatırımlarda ise ödenmesi gereken damga vergisi miktarı kanunda öngörülen azami tutar olan 1.251.383 TL’ye kadar ulaşmaktadır.

İstisna amaca hizmet ediyor mu?

Enerji yatırımlarının tamamlanmasının çok uzun süreler aldığı göz önünde bulundurulduğunda bugünden itibaren yatırıma başlayacak lisans sahiplerinin söz konusu damga vergisi istisnasından yararlanma ihtimalinin düşük olduğu açıktır.

Zira istisnadan yararlanabilmeleri için, 15 aylık bir süre içerisinde üretim tesisinin inşasının tamamlanması ve işletmeye girmesi gerekmektedir.

Diğer taraftan her ne kadar Kanunda ayrıca bir belirleme yapılmamış olsa da şartların yerine getirilememesi durumunda başlangıçta hesaplanmayan damga vergileri ziyaa uğratılmış sayılacak ve söz konusu vergilerin en azından pişmanlık zammı ile ödenmesi gündeme gelebilecektir. Bu durumda teşvik bir yana teşvik edilmeye çalışılan yatırımın maliyetinin artması ihtimali ortaya çıkacaktır.

Maliye Bakanlığı’nın görüşü

Söz konusu istisnanın uygulamasına ilişkin olarak Maliye Bakanlığınca verilen görüşler teşvikin uygulanabilmesi için gerekli olan şartların altını çizer niteliktedir.

Buna göre Maliye Bakanlığı vermiş olduğu görüşlerinde, teşvikin uygulanması için yatırımın 31 Aralık 2012 tarihine kadar mutlak suretle tamamlanmış ve faaliyete geçmiş olmasının gerekliliğini vurgulamaktadır.

Öte yandan, sadece yatırım döneminde üretim tesislerinin yatırımı ile ilgili düzenlenen kağıtların istisnadan yararlanabileceği belirtilmekte, yatırım döneminde imzalanmış olsalar dahi işletme dönemine ilişkin olarak düzenlenen kağıtların söz konusu istisnadan yararlanabilmesinin mümkün olmadığı ifade edilmektedir.

İstisna uygulanabilir hale getirilmeli

Enerji yatırımlarına verilen sınırlı sayıdaki vergi teşviğinden biri olan damga vergisi istisnasının uygulanabilir olmaktan çıktığı bu günlerde, istisnadan önümüzdeki dönemde yatırım yapacak kişilerin de yararlanabilmesini sağlamak amacıyla yeni bir düzenleme yapılması zorunlu olmuştur.

İstisnanın yeniden uygulanabilir hale getirilebilmesi için gerekli değişikliklerin yapılmaması halinde yatırımcılara ilave maliyetler doğacağı açıktır.

Çözüm

Bu doğrultuda, kanun metninde yapılacak bir değişiklik ile üretim tesislerinin 31 Aralık 2012 tarihine kadar tamamlanmış olması şartının en azından 31.12.2015 tarihine kadar uzatılması bir seçenek olabilir.

Diğer bir çözüm ise istisnanın uygulanabilmesi için getirilen “belli bir tarihe kadar işletmeye girmiş olma” şartının tamamen kaldırılmasıdır. Bu durumda, yarım kalan üretim tesislerine ilişkin yatırımların da haksız yere teşvikten yararlandırılacağı iddia edilebilir. Ancak unutulmamalıdır ki; bu durumda ortada konusu gerçekleştirilememiş bir sözleşme olacaktır ve hükümlerinden arzu edildiği gibi faydalanılamayan bir sözleşmeden damga vergisi alınmamış olmasını da gerçek bir kayıp olarak görmemek gerekir.  

Yüksek maliyeti dolayısıyla, şirketleri kayıt dışı işlemlere yönelten damga vergisinin tümden kaldırılması yönünde yıllardır dile getirilen talepler şimdilik karşılıksız kalmaktadır. Ancak en azından mevcut istisnaların devamlılığı sağlanabilmelidir. Onur Elele / E&Y Türkiye

---------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.