|
Mükellefler vergi incelemesi ile karşılaşabilmektedirler. Vergi incelemesi esnasında bazen defter ve belgelerden bir kısmını ibraz edemeyebilmektedirler.
I- GİRİŞ Özellikle bu tür sorunlar geçmiş dönem incelemelerinde daha çok ortaya çıkmaktadır. Mükelleflerce defter ve belge ibraz etmemenin vergi kanunları uyarınca çok ağır yaptırımları vardır. Bu yaptırımların en ağır olanı ise mükelleflerin ilgili dönem katma değer vergisi indirimlerinin Katma Değer Vergisi Kanunu uyarınca reddedilmesidir. Ancak defter belge ibraz edilmemesi halinde gerek Maliye Bakanlığı’nın gerekse yargı kararları kendi içinde istikrar kazanmıştır. Özellikle defter ibraz etmeyen mükelleflere ilişkin olarak katma değer vergisinin indirimine ilişkin yargı kararlarında yeni bir yorum geliştirmiştir. Bizde yazımızda defter ve belge ibraz edilmemesi halinde katma değer vergisine ilişkin uygulamayı ve bu konuda verilen mahkeme kararlarını ayrıntılı olarak açıklamaya çalışacağız. II- KONUYA İLİŞKİN YASAL DÜZENLEME VE MALİYE BAKANLIĞI UYGULAMASI Vergi Usul Kanunu’nun 253. maddesinde, “Bu Kanun’a göre defter tutmak mecburiyetinde olanlar, tuttukları defterlerle üçüncü kısımda yazılı vesikaları, ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza etmeye mecburdurlar.” hükmü yer almaktadır. Yine Vergi Usul Kanunu’nun 254. maddesinde ise “Bu Kanun’a göre defter tutmak mecburiyetinde olmayanlar, 232, 234 ve 235. maddeler mucibince almaya mecbur oldukları fatura ve gider pusulası ve müstahsil makbuzlarını tarih sırası ile tanzim tarihlerini takip eden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza etmeye mecburdurlar.” denilmektedir. Söz konusu maddelerde defter tutmak mecburiyetinde olan ve defter tutmak mecburiyetinde olamayan mükelleflerin ilgili evrakları muhafaza süresine ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Vergi Usul Kanunu’na göre tutulması mecburi olan defterlerin vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara herhangi bir sebeple ibraz edilmemesi re’sen takdir nedenidir (VUK md. 30/3). Mükelleflerce incelemede defter ve belgelerin ibraz edilmemesi halinde inceleme elemanı, elinde incelemeye ilişkin veri varsa söz konusu veriye istinaden mükelleflerin dönem matrahını re’sen takdir yoluna gider. Ancak uygulamada inceleme elemanları mükelleflerin gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının takdiri yoluna gitmek yerine sadece katma değer vergisi indirimlerini reddederek diğer cezai işlemleri uygulamaktadır. Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 34/1. maddesine göre, “vergi, alış faturası ve benzeri belgelerde gösterilmesi ve bu belgelerin kanuni defterlere kaydedilmesi şartıyla indirilebilinir.” Vergi inceleme elemanları bu hüküm gereği defter ve belgelerini ibraz etmeyen mükelleflere gelir ve kurumlar vergisi yönünden çok, KDV indirimlerini ret eden raporlar düzenlemektedirler. Ancak Maliye Bakanlığı’nda mücbir sebep nedeniyle defter ve belgelerini kaybeden mükelleflerin, zayi belgesi olması şartıyla KDV indirimlerinin ret edilmemesi yönünde görüş oluşmuştur. Maliye Bakanlığı defter ve belgelerini deprem ve sel felaketi nedeniyle kaybeden mükelleflerin hiçbir şart aramadan KDV indirimlerini kabul etmektedir. Deprem ve sel felaketi dışındaki (hırsızlık, yangın ve münferit su basması gibi) münferit nedenlerle defter ve belgelerini kaybeden mükellefler, mal ve hizmet alışlarını belgeleyen vesikalarını inceleme elamanına ibraz etmeleri halinde KDV indirimleri kabul edilmektedir. Yukarıda açıklandığı üzere katma değer vergisi indiriminin koşulu verginin alış faturası ve benzeri belgelerde gösterilmesi ve ayrıca kanuni defterlere kaydedilmesi gerekmektedir. Özellikle kanuni deftere kaydedilme şartını Maliye Bakanlığı’nca ilgili deftere yazılı olarak kaydedilmesi şeklinde yorumlanmaktadır. Ancak mahkeme kararları ise kanuni deftere kaydedilme şartını ise daha farklı yorumlamaktadır. III- KANUNİ DEFTERE KAYDEDİLME ŞARTINA İLİŞKİN MAHKEMELERİN YORUMU Katma değer vergisi indiriminin şartlarından biri olan kanuni defterlere kaydedilme şartı; mükelleflerce defterin ibraz edilmemesi veya defterin boş olması gibi hallerde ispatlanamamaktadır. Ancak verilen mahkeme kararları katma değer vergisi indirimine ilişkin kanuni deftere kaydedilme şartını Maliye İdaresi’nden farklı bir biçimde yorumlamaktadır. Mahkemelerce kanuni deftere kaydedilme şartının yorumu ise mükelleflerce defterler ibraz edilmese dahi bilgisayar kayıtları ile aldığı belgelerin defterlere kaydedildiğinin ispat edilmesi halinde de katma değer vergisi indiriminin mümkün olduğu yönündedir. Yani mahkemelerin yorumu kanuni deftere kaydedilme şartını salt kanuni deftere yazılma olarak değil belgelerin resmi kayıtlara intikal ettirildiğinin ispat edilmesi halinde indirimin mümkün olduğu yönündedir. Mahkemelerin bu yöndeki kararları da istikrar kazanmıştır. Konuya ilişkin mahkeme kararları özetleri aşağıdaki gibidir. Danıştay’ca verilen bir Karar’da “İndirim konusu vergiye ait belgeleri yasal süre içinde defterlerine kaydetmeyip bilgisayar hafızasına kaydeden yükümlünün, belgelerin gerçek dışı olduğu yolunda yapılmış bir tespit ve buna dayalı bir matrah farkı tespit edilememiş olması nedeniyle katma değer vergisi indiriminin kabul edilmesi gerekir.” şeklinde hüküm vermiştir. Danıştay’ca verilen bir Karar’da “Yükümlünün muhasebecisinin bürosunda yapılan aramada 1999 yılına ait defterlerin boş olduğunun tespiti üzerine bilgisayar kayıtları dikkate alınmaksızın katma değer vergisi indirimlerinin reddi suretiyle re’sen tarh edilen vergi ziyaı cezalı katma değer vergisinde yasal isabet bulunmadığı …” yönünde hüküm vermiştir. Yine Danıştay’ca verilen bir Karar’da “Gelişen teknoloji, artık yasal defterler dışında elektronik ortamda yer alan kayıtlarında dikkate alınması zorunlu kılmaktadır. Davacı şirketin ilgili dönemde indirim konusu yaptığı katma değer vergisinin varlığına ilişkin tespitlerin bilgisayar kayıtlarından yapılması mümkün iken ibraz edilen bilgisayar kayıtları ve indirim konusu yapılan faturalar incelenmeksizin defterlere kaydedilmeyen faturalarda yazılı katma değer vergisinin indirim konusu yapılamayacağından söz edilerek, katma değer vergisi indirimlerinin reddedilmesi suretiyle yapılan tarhiyatta hukuka uygunluk bulunmamaktadır…” şeklinde hüküm vermiştir. Yine aynı Daire’nin verdiği başka bir Karar’da “Şirketin ilgili dönemde indirim konusu yaptığı katma değer vergisinin varlığına ilişkin tespitlerin bilgisayar kayıtlarından yapılması mümkün iken bilgisayar kayıtları ve indirim konusu yapılan faturalar incelenmeksizin defterlere kaydedilmeyen faturalarda yazılı katma değer vergisinin indirim konusu yapılamayacağından söz edilerek, katma değer vergisi indirimlerinin reddedilmesi suretiyle yapılan tarhiyatta hukuka uygunluk bulunmamaktadır.” şeklinde hüküm vermiştir. Ayrıca konuya ilişkin olarak Maliye Bakanlığınca verilen bir Özelge’de KDV Kanunu’nun 34. maddesi ve VUK’un 219. maddesine atıf yapılarak “Bu hükümler çerçevesinde, bilgisayarla kayıt tutan mükelleflerinde alış ve giderlerini yukarıda bahsedilen süreler (10 veya 45 gün) içerisinde kayıt etmeleri gerekmektedir. Bu sureler zarfında kayıt edilmeyen giderlerin KDV Kanunu’nun 34. maddesi gereği indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır.”şeklinde idari görüş bildirmiştir. IV- SONUÇ Yukarıda ayrıntılı olarak izah etmeye çalıştığımız üzere Katma Değer Vergisi Kanunu’na göre KDV indirimi için alış faturaları ve benzeri belgelerin kanuni defterlere kaydedilmesi şarttır. Ancak bu şartın yorumunda Maliye İdaresi ile Yargı mercileri farklı yorumlar yapmaktadır. Maliye İdaresi söz konusu şartın yorumunda daha katı yorumlayarak KDV indiriminin geçerli olması için yevmiye defterine kaydedilmesi olarak yorumlamaktadır. Ancak Yargı mercilerince söz konusu maddenin yorumu ise KDV indirimi için yevmiye defterine kaydedilme şartını mükelleflerin resmi defterlerini ibraz etmese dahi KDV indirimine esas belgeleri ibraz edip ve bu belgelerin resmi defterlere kaydedildiğini bilgisayar kayıtları ile ispatlaması halinde katma değer vergisi indiriminin geçerli olacağı yönündedir. Ancak yine mahkeme kararlarında mükellefler KDV indirimine esas olan belgelerin kanuni defterlere kaydedildiğini ispatlayamaması halinde ise KDV indiriminin kabul edilmeyeceği yönündedir. Söz konusu mahkeme kararları istikrar kazanması nedeniyle ilerleyen zamanlarda defter ibraz edilmemesi halinde KDV indirimine ilişkin Maliye İdaresi’nin görüşü de bu yönde değişmesi muhtemeldir.
Fatih GÜNDÜZ*
E-Yaklaşım
(*) Vergi Müfettişi (Vergi Denetmeni) --------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
