Almanya’daki gurbetçilerimize Türkiye’den iki tür aylık bağlanmaktadır.

I- GİRİŞ

Bunlardan birincisi; sözleşme (kısmi) aylığı, diğeri ise; borçlanma aylığıdır. Sözleşme aylığı; Almanya’dan emekli olup ta Türkiye’de sigorta günleri olanlara oranlanma yapılarak aylık payının belirlenmesi ve cüz’i (yaklaşık 50 TL veya 100 TL) bir aylık bağlanmasıdır. Sözleşme aylığında borçlanma yoktur. Sözleşme aylığı, kişinin Almanya ve Türkiye’deki çalışmaları üzerinden bağlanmaktadır. Örnek olarak, bir kişi Almanya’dan emekli olmuşsa ve Türkiye’de de 450 gün sigortası varsa, bu kişiye ülkemizdeki 450 gün üzerinden SGK tarafından bağlanan aylık sözleşme (kısmi) aylığıdır. Borçlanma aylığı ise; kişinin Almanya’daki çalışma sürelerini Türkiye’ye borçlanmak suretiyle SGK tarafından bağlanan aylıktır. Borçlanma aylığı bağlanan kişinin Türkiye’den aldığı sözleşme aylığı iptal olur. Ancak, Almanya’daki sözleşme aylığı devam eder. Örnek olarak, Almanya’dan emekli olan gurbetçimizin Türkiye’de 1000 gün çalışması var. Bu kişi; “Türkiye’den aldığım kısmi aylık bana yetmiyor, ben bu aylığı borçlanma yapıp tam aylığa çevireceğim.” derse, yurt dışı borçlanması yapar, Türkiye’deki sözleşme aylığı iptal olur ve Türkiye’deki emeklilik koşullarını taşırsa, kendisine SGK tarafından “borçlanma aylığı” bağlanır. Türkiye’de hiç çalışması olmayan ancak Almanya’da çalışması olanlara da, yurt dışı borçlanması yapılmak suretiyle Türkiye’den borçlanma aylığı bağlanmaktadır. 

Sözleşme aylığında kişinin hangi ülkedeki işe girişi önceyse, emeklilik yaş ve hizmet tespitinde o dikkate alınmaktadır. Ancak, Türkiye’de SGK tarafından bağlanan borçlanma aylıklarında kişinin Almanya’daki işe girişi sigorta başlangıcı olarak dikkate alınmamaktadır. Bu uygulama yüzünden bir çok gurbetçimiz, daha yüksek yaşlarda ve daha yüksek prim gün sayıları üzerinden emekli olmaktadırlar.

Bu konuda mağdur olan binlerce gurbetçimiz, SGK aleyhine iş mahkemelerinde dava açarak Almanya’daki ilk işe girişlerini Türkiye’de sigortalılık başlangıcı olarak kabul ettirmektedirler. Bu çalışmamızda, bu konunun detayları üzerinde duracağız.

II- ALMANYA’DAKİ ÇALIŞMALARIN NEDEN SİGORTA BAŞLANGICI OLARAK TÜRKİYE’DE DİKKATE ALINMADIĞI

SGK yetkilileri, Almanya’daki ilk çalışmanın Türkiye’deki yurt dışı borçlanması ile emeklilikte yani borçlanma aylığında, sigorta başlangıcı olarak kabul etmemelerini, 3201 sayılı Kanun’un 5. maddesine dayandırmaktadırlar. 3201 sayılı Kanun’un 5. maddesinin ikinci fıkrasında; “Sosyal  güvenlik  kanunlarına  tabi  hizmetleri  olanların,  borçlandıkları  gün  sayısı,  prim  ödeme  gün  sayıları  ile   ilgili   hizmetlerine   katılır.   Sigortalılığın   başlangıç tarihinden önceki süreler borçlanılmış ise, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülür.” hükümleri bulunmaktadır.

Ayrıca SGK’nın 2011/48 numaralı Genelgesi’nin 8.1. başlıklı bölümünün (4) numaralı paragrafında aynen; “Sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülkelerdeki sürelerini Kanun’a göre borçlananların, sözleşme yapılan ülkede ilk defa çalışmaya başladıkları tarih, sözleşme hükümlerine göre kısmi aylık bağlama durumları hariç olmak üzere Kanun’a göre aylık bağlama şartlarının tespiti ve aylık bağlanması sırasında ilk işe giriş tarihi olarak dikkate alınmayacaktır.” ifadeleri yer almaktadır.

Üstte yer alan Kanun ve Genelge hükümleri gereği, SGK yetkilileri, gurbetçilerimizin Almanya’daki ilk defa çalışmaya başladıkları tarihi, borçlanma aylığında yaş ve hizmetin tespitinde ilk işe giriş tarihi olarak dikkate almamaktadırlar.

III- ALMANYA’DAKİ ÇALIŞMALARIN SİGORTA BAŞLANGICI OLARAK DİKKATE ALINMAMASININ GURBETÇİLERİMİZE ETKİLERİ

Yurt dışı borçlanması yaparak SSK (4/a) şartlarında(1) emekli olmak için üç koşul gereklidir. Bunlardan birincisi; sigortalılık süresi, ikincisi; belirli bir yaş şartına sahip olma, üçüncüsü ise; prim ödeme gün sayısıdır. Bu üç koşulun birlikte yerine getirilmesi halinde, 4/a şartlarında emekli olunabilmektedir. Bu üç şarta göre, borçlanma yapacak kişinin sigortalılık başlangıcı ne kadar daha erken bir tarih olursa, emeklilik yaşı daha düşük ve prim ödeme gün sayısı daha az olmaktadır.

Yurt dışı borçlanması yaparak Türkiye’den borçlanma aylığı alacakların emeklilik yaş ve hizmetinin tespiti, SGK tarafından aşağıdaki örnekteki gibi yapılmaktadır.

Örnek: Bay (A), 12.06.1955 doğumludur. Bay (A), 20.02.1980 tarihinde Almanya’ya gitmiş ve aynı yıl Almanya’da ilk defa çalışmaya başlamıştır. Bay (A), günümüz (20.08.2011) itibariyle SGK’ya gelmiş ve 9000 gün yurt dışı borçlanması yaparak emekli olmak istemiştir. Bay (A)’nın Türkiye’de 17.08.2011’de bir günlük 4/a’lı çalışması vardır. Bu durumda Bay (A)’nın 9000 günlük borçlanma süresi, 17.08.2011’den geriye doğru 9000 gün gidilerek 17.08.1986 tarihi elde edilecektir. İlk işe girişi 17.08.1986 olan bir kişinin emeklilik yaşı ise, 49 yaş olarak tespit edilecektir.

Örnekten görüleceği üzere, SGK, borçlanma aylığında Almanya’da ilk çalışmaya başlanılan tarihi, sigorta başlangıç tarihi olarak dikkate almamakta ve yurt dışı borçlanması yapacak kişinin emeklilik yaşını borçlanma yaptığı süre kadar geriye götürmek suretiyle(2) tespit etmektedir.

Şimdi örnekte belirtilen Bay (A)’nın Almanya’daki ilk olarak çalışmaya başladığı tarih, borçlanma aylığında ilk işe giriş tarihi olarak SGK tarafından dikkate alındığında, Bay (A)’nın emeklilik şartlarını açıklayalım.

Bay (A)’nın Almanya’daki ilk işe girişi, 20.02.1980 olduğuna göre, bu durumda Bay (A), 25 yıl sigortalılık süresi, 45 yaş ve 5000 gün prim ödeme koşullarına sahip olması halinde 4/a şartlarında emekli olabilecektir.

Görüldüğü üzere, Almanya’daki ilk işe girişlerin borçlanma aylığı bağlanmasında ilk giriş tarihi olarak dikkate alınması, emeklilik yaşını düşürmekte ve borçlanılacak gün sayısını azaltmaktadır.

IV- ALMANYA’DAKİ İLK ÇALIŞMAYA BAŞLANILAN TARİH MAHKEME KARARIYLA TÜRKİYE’DE İLK İŞE GİRİŞ OLARAK DİKKATE ALINIYOR

Borçlanma aylığında SGK yetkililerinin Almanya’daki ilk çalışmaya başlanılan tarihi ilk işe giriş tarihi olarak kabul etmemeleri, SGK’nın kendi iç yasal ve genelgesindeki mevzuatı gereğidir.

Ancak, Almanya ile Türkiye arasında imzalanan ve 1 Nisan 1987 tarihinde yürürlüğe giren Türk Alman Sosyal Güvenlik Sözleşmesi’ne ek sözleşmenin 29/4. maddesinde; “Bir kimsenin Türk sigorta girişinden önce bir Alman rant sigortasına girmiş bulunması halinde, Alman Rant Sigortasına girişi, Türk sigortasına giriş olarak kabul edilir.” hükmü bulunmaktadır.

İşte bu Sözleşme hükmü gereği, binlerce gurbetçimiz borçlanma aylığında Almanya’daki ilk işe girişin Türkiye’de sigorta başlangıcı olarak kabul edilmemesiyle ilgili SGK’nın yaptığı uygulamayı, iş mahkemelerine götürmüşler ve SGK aleyhine dava açmışlardır. Dava açanlar arasında mahkemeyi kaybeden hiç yok gibidir.

Okurlarımıza faydalı olması açısından bu konuda açılmış ve kazanılmış iki dava örneği aşağıda özetle sunulmuştur.

Örnek Dava-1: Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’nin Kararı’nda özetle; “…Dava, davacının sigorta başlangıcının Almanya’da çalışmaya başladığı 27.04.1975 tarihinin Türkiye’de sigorta başlangıcı olarak kabulü gerektiğinin ve 21.05.2009 tahsis talep tarihinin takip eden aybaşı olan 01.06.2009 tarihinden itibaren yaşlılık aylığına hak kazandığının tespiti… istemine ilişkindir. … Davacının tescil tarihinin 27.04.1975 tarihine çekerek 506 sayılı Yasa’nın geçici 81/C, (ba) maddesinde düzenlenen yasal koşullar oluştuğundan 01.06.2009 tarihinden itibaren yaşlılık aylığı bağlanması gerektiğine ilişkin mahkeme kararı isabetlidir. … ONANMASINA ….. gününde oybirliği ile karar verilmiştir.”(3) ifadeleri bulunmaktadır.

Örnek Dava-2: Yargıtay 21. Hukuk Dairesi’nin Kararı’nda ve yerel mahkeme kararında özetle; “Davacı vekili; …davacının ilk defa yurt dışında 10.08.1981-30.05.1997 tarihleri arasında çalıştığını, yurda döndükten sonra 3201 sayılı Yasa’ya göre bu süreleri borçlandığını, …24.10.2008’de Kurum’a yaşlılık aylığı talebinde bulunduğunu, …Türk-Alman Sosyal Güvenlik Sözleşmesi uyarınca davacının sigortalı çalışma başlangıç tarihinin yurt dışında işe başladığı 10.08.1981 olduğu halde bunun kabul edilmeyip yaşlılık aylığı bağlanmadığı,…davalı Kurum vekili, Türkiye’de sosyal güvenlik kurumlarına tabi hizmetleri bulunmayan sigortalıların sigortalılık başlangıç tarihi borçların tamamen ödendiği tarihten borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülmek suretiyle tespit edildiğini, bu yüzden davacının Almanya’da ilk çalışmaya başladığı 10.08.1981 gününün dikkate alınmayacağını, … savunmuştur. Tarafların beyanları, dosyaya sunulan tüm belge ve bilgiler ile tüm dosya içeriğinden;… 01.04.1987 tarihinde yürürlüğe giren Türk Alman Sosyal Güvenlik Sözleşmesi’ne ek sözleşmenin 29/4 maddesinde; “Bir kimsenin Türk sigorta girişinden önce bir Alman Rant Sigortasına girmiş bulunması halinde, Alman Rant Sigortasına girişi, Türk sigortasına giriş olarak kabul edilir.” kuralı gereğince, davacının sigortalı çalışma başlangıç tarihinin yurt dışında işe başladığı 10.08.1981 tarihi olarak kabul edilmesi, …01.11.2008’den başlanarak yaşlılık aylığına hak kazandığının tespiti … hükmü kurulmuştur. …davalı vekilinin yerinde bulunmayan bütün temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun olan hükmün ONANMASINA gününde oybirliği ile karar verilmiştir.”(4) ifadeleri bulunmaktadır.

Örnek yargı kararlarına göre, gurbetçilerimizin Almanya’daki ilk işe girişleri yurt dışı borçlanmasıyla bağlanan aylıkta Türkiye’de sigorta başlangıcı olarak dikkate alınması gerekmektedir.

V- SONUÇ

Bu yazımızda, yurt dışı borçlanması ile SGK tarafından bağlanacak aylıklarda, Almanya’daki ilk işe girişlerin mahkeme kararıyla Türkiye’de sigorta başlangıcı olarak kabul edildiğini izah ettik. Bu konuda dava açmak isteyenler iki yol takip edebilir. Birincisi; kişi Almanya’daki çalışmasının sigorta başlangıcı olarak sayılması için önce dava açar, sonra emekliliği için ne kadar gün lazımsa ona göre yurt dışı borçlanması yapar. İkincisi ise; emeklilik yaşını ve hizmetini doldurduktan sonra dava açıp kazanır.

Bizim okuyuculara tavsiyemiz, borçlanma yapmadan önce dava açıp, emeklilik için kendisine yetecek gün ve yaş şartını belirlemeleri ve ona göre yurt dışı borçlanması yapmalarıdır. Böylece, emeklilik gün ve yaş şartlarını bir an evvel kesinleştirmiş olurlar. Ancak, SGK’ya önce borçlanma yapıp daha sonra emeklilik talep dilekçesi verenler, mahkemeden dilekçe tarihi itibariyle aylığa hak kazandıklarını ve talep tarihinden itibaren işletilecek yasal faizi isterlerse, SGK’dan birikmiş büyük bir yekün aylık parası almaktadırlar.

Vakkas DEMİR*

Yaklaşım

(*)  Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi

(1)  Yurt dışı borçlanması yapacak kişiler borçlanma başvurusu yapmadan önce Türkiye’de bir gün bile olsa 4/a sigortalısı olurlarsa, borçlandıkları süreler 4/a sigortalılık haline sayılacak ve 4/a şartlarında emekli olacaklardır.

(2)  Borçlanma aylığında, örneğin kişinin Türkiye’de 1982’de sigortalı çalışması varsa ve Almanya’da da 1978-1979’da iki yıl çalışması varsa, kişinin Türkiye’deki sigorta başlangıcı 1982’den iki yıl geriye götürülerek emeklilik yaş ve hizmetinin tespiti ona göre yapılır.

(3)  Yrg. 21. HD.’nin, E. 2010/930, K. 2011/2225 sayılı Kararı.

(4)  Yrg. 21. HD.’nin, E. 2009/14160, K. 2010/10425 sayılı Kararı.

---------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.