Zamanaşımı; Kanun’da öngörülen sürenin geçmesi üzerine, belirli bir yükümlülükten kurtulma durumu olarak açıklanabileceği gibi, bir hakkın kazanılmasını ya da kaybedilmesini sağlayan süre olarak da tarif edilebilir.

I- GİRİŞ

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun prim ve diğer alacaklarına ilişkin zamanaşımı süresinin hesaplanmasında, 01.10.2008 tarihinden önceki sürelerde kimi zaman 818 sayılı Kanun hükümleri, kimi zaman 6183 sayılı Kanun hükümleri esas alınmış; 01.10.2008 tarihinden sonraki sürelerde ise 5510 sayılı Kanun hükümlerine göre ödeme vadesinin sona erdiği tarihi izleyen takvim yılı başından itibaren 10 yıl olarak dikkate alınmıştır.

Gerek 818 sayılı Kanun’un 125 ila 140. maddelerinde, gerek 6183 sayılı Kanun’un 102 ila 104. maddelerinde, gerekse 5510 sayılı Kanun’un 93. maddesinde düzenlenmiş olan zamanaşımı, borcu sona erdiren nedenler arasında sayılmıştır. Ancak, borcun zamanaşımına uğramış olması, borcu ortadan kaldırmamakta, yalnızca borcun ödenmeme hakkını doğurmaktadır.

Dolayısıyla, zamanaşımına uğramış borcun borçlusu, yine borçlu olarak kalmaya devam etmekte ve zamanaşımına girmiş borç ödenebilir niteliğini kaybetmemektedir. Başka bir ifade ile zamanaşımına uğramış borç, dava edilemeyen eksik borç haline dönüşmektedir. Eksik borç ise, hukuken ödenmesi geçerli olan, fakat ödenmemesi halinde herhangi bir hukuki müeyyidesi bulunmayan borç olarak tanımlanabilir.

II- 01.10.2008 VE SONRASINDA TAHAKKUK ETMİŞ PRİM BORÇLARINDA ZAMANAŞIMI

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 93. maddesinin ikinci fıkrasında, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun prim ve diğer alacaklarının ödeme süresinin dolduğu tarihi takip eden takvim yılı başından başlayarak on yıllık zamanaşımına tâbi olduğu öngörülmüştür.

Dolayısıyla, 01.10.2008 ve sonraki sürelere ilişkin olarak işverenlerce kendiliğinden düzenlenen aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk etmiş primler, yasal ödeme süresinin sona erdiği tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren 10 yıllık süre içinde tahsil edilmediği takdirde, zamanaşımını kesen ve durduran hallerin de bulunmaması kaydıyla zamanaşımına uğrayacaktır.

Örnek-1: 2009/Mayıs ayına ilişkin aylık prim ve hizmet belgesinden kaynaklanan prim borçları ödeme vadesinin sona erdiği tarihi takip eden takip eden takvim yılı başı dikkate alınarak

 01.01.2010

 +            10

 01.01.2020

tarihine kadar tahsil edilmediği takdirde, zamanaşımını kesen veya durduran hallerin de bulunmaması halinde zamanaşımına uğrayacaktır.

Diğer taraftan, Kanun’un 93. maddesine göre Sosyal Güvenlik Kurumu’nun alacağı;

- Mahkeme kararı sonucunda tahakkuk etmiş ise, zamanaşımı süresi mahkeme kararının kesinleşme tarihinden itibaren,

- Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitlerden dolayı tahakkuk etmiş ise, zamanaşımı süresi rapor tarihinden itibaren,

- Kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden dolayı tahakkuk etmiş ise, zamanaşımı süresi bu soruşturma, denetim ve inceleme sonuçlarının Kurum’a intikal ettiği tarihten itibaren,

- Bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulmuş kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden dolayı tahakkuk etmiş ise, zamanaşımı süresi bilgi ve belgenin Kurum’a intikal ettiği tarihten itibaren

on yıl olarak dikkate alınacaktır.

Örnek-2: (A) sigortalısının 2009/ Ocak ve 2009/Şubat ayındaki hizmetlerinin ve kazançlarının Kurum’a bildirilmemiş olduğuna ilişkin hizmet tespit davasının 17.03.2011 tarihi itibariyle kesinleştiği varsayıldığında, bahse konu sigortalıya ilişkin 2009/ Ocak ve Şubat aylarına ilişkin prim borçları,

17.03.2011

+           10

17.03.2021

tarihine kadar tahsil edilmediği takdirde, zamanaşımını kesen veya durduran hallerin de bulunmaması halinde zamanaşımına uğrayacaktır.

III- 30.09.2008 VE ÖNCESİNDE TAHAKKUK ETMİŞ PRİM BORÇLARINDA ZAMANAŞIMI

Ödeme vadesi 30.09.2008 ve öncesinde tahakkuk etmiş primler, kimi zaman 818 sayılı Borçlar Kanunu’nda, kimi zaman ise 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da yer alan zamanaşımı sürelerine tabi tutulmuştur.

A- ÖDEME VADESİ 07.12.1993 VE ÖNCESİNDE SONA EREN PRİM BORÇLARI YÖNÜNDEN

07.12.1993 ve öncesinde 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nda prim borçlarının tahsil zamanaşımı süresi ile ilgili herhangi bir düzenlemenin bulunmaması nedeniyle, ödeme vadesi 07.12.1993 ve öncesinde sona eren prim borçlarında zamanaşımı süresi ile ilgili olarak 818 sayılı Kanun hükümleri esas alınmıştır.

Bu nedenle, ödeme vadesi 07.12.1993 ve öncesinde sona eren prim borçlarında zamanaşımı süresi, ödeme vadesinin sona erdiği tarihi takip eden günden itibaren 10 yıl olarak dikkate alınmıştır.

B- ÖDEME VADESİ 08.12.1993 İLA 05.07.2004 TARİHLERİ ARASINDA SONA EREN PRİM BORÇLARI YÖNÜNDEN

506 sayılı Kanun’un mülga 80. maddesinin 08.12.1993 tarih ve 3917 sayılı Kanunla değiştirilmesi ile birlikte, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun süresi içinde ödenmeyen prim ve diğer alacaklarının tahsilinde dikkate alınacak zamanaşımı süresi ile ilgili olarak 08.12.1993 tarihinden itibaren 6183 sayılı Kanun hükümlerinin uygulamasına geçilmiş ve anılan Kanun hükümlerinin uygulamasına 5198 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 06.07.2004 tarihine kadar devam edilmiştir.

Dolayısıyla, ödeme vadesi 08.12.1993 ila 05.07.2004 tarihleri arasında sona eren prim borçlarının tahsilinde dikkate alınacak zamanaşımı süresi 6183 sayılı Kanun’un 102. maddesinde yer alan hükümlere göre, ödeme vadesinin sona erdiği tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren 5 yıl olarak dikkate alınmıştır.

C- ÖDEME VADESİ 06.07.2004 İLA 30.09.2008 TARİHLERİ ARASINDA SONA EREN PRİM BORÇLARI YÖNÜNDEN

506 sayılı Kanun’un mülga 80. maddesinde yer alan “Kanun’un 51. maddesi hariç” ibaresinin, 06.07.2004 tarih ve 5198 sayılı Kanun ile “Kanun’un 51 ve 102. maddeleri hariç” olarak değiştirilmesi nedeniyle, Sosyal Güvenlik Kurumu’nun süresi içinde ödenmeyen prim ve diğer alacaklarının tahsilinde dikkate alınacak zamanaşımı süresi ile ilgili olarak 06.07.2004 tarihinden 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 01.10.2008 tarihine kadar, yine 818 sayılı Kanun hükümleri esas alınmıştır.

Bu bakımdan, ödeme vadesi 06.07.2004 ila 30.09.2008 tarihleri arasında sona eren prim borçlarının tahsilinde dikkate alınacak zamanaşımı süresi 818 sayılı Kanun’da yer alan hükümlere göre, ödeme süresinin sona erdiği tarihi takip eden günden itibaren 10 yıl olarak dikkate alınmıştır.

Örnek-3: 2006/Şubat ayına ilişkin prim borcunun ödeme süresi 31.03.2006 tarihinde sona erdiğinden, 2006/Şubat ayına ilişkin aylık prim ve hizmet belgesinden kaynaklanan prim borçları,

31.03.2006

+           10

31.03.2016

tarihine kadar tahsil edilmediği takdirde, zamanaşımını kesen veya durduran hallerin de bulunmaması halinde zamanaşımına uğrayacaktır.

D- SOSYAL GÜVENLİK KURUMU’NCA ZAMANAŞIMININ RE’SEN DİKKATE ALINIP ALINMADIĞI

Vergi Usul Kanunu’nun 103. maddesinin ikinci fıkrasında, zamanaşımının mükellefin bu hususta bir müracaatı olup olmadığına bakılmaksızın hüküm ifade ettiği öngörülmüştür.

Buna karşın, gerek 506 sayılı Kanun’da, gerekse 5510 sayılı Kanun’da zamanaşımının Kurum’ca re’sen dikkate alınacağı veya alınmayacağı hususunda herhangi bir düzenlemeye yer verilmediğinden, Sosyal Güvenlik Kurumu’nca bu hususta genel hükümlere gidilmiş, dolayısıyla 818 sayılı Borçlar Kanunu hükümleri esas alınmıştır.

Borçlar Kanunu’nun 140. maddesine göre, zamanaşımı def’inin öne sürülmediği durumlarda hâkimin, zamanaşımını re’sen nazara alamayacağı öngörüldüğünden, Kurum’ca, prim borçlarının zaman aşımına uğramış olduğu hususu re’sen dikkate alınmamıştır.

Dolayısıyla, Sosyal Güvenlik Kurumu’nca, zamanaşımına uğramış, ancak mahkemece zamanaşımına uğradığı yönünde karar alınmamış olan alacaklar için de işverenler aleyhine icra takibine geçildiğinden, işverenlerce borcun ödenmeme hakkının kazanılabilmesi için, mutlak surette dava açılması ve dava sonucunda borcun zamanaşımına uğramış olduğuna karar verilmesi gerekmektedir.

V- SONUÇ

Sosyal Güvenlik Kurumu’nun prim ve diğer alacakların tahsilinde zamanaşımı süresinin re’sen dikkate alınmaması nedeniyle, zamanaşımına uğrayan borçtan dolayı borcun ödenmeme hakkının kazanılabilmesi için, borcun ödeme emri ile tebliğ edildiği durumlarda, ilgililerce ödeme emrinin tebliğ edildiği tarihten itibaren yedi gün içinde yetkili iş mahkemesi nezdinde dava açılması icap etmektedir.

Yine Kurum’ca, gerek ihale konusu işler, gerekse özel nitelikteki inşaat işyerleri ile ilgili olarak denetim ve kontrolle görevli memurlarca yapılacak incelemeler sonucunda düzenlenecek raporlara istinaden, eksik bildirildiği tespit edilen ve ilgili aylara mal edilmesi gereken primlerin zamanaşımına uğramış olup olmadığı üzerinde durulmaksızın tahsili cihetine gidildiğinden, zamanaşımına uğramış söz konusu alacaklarla ilgili olarak da bir aylık süre içinde yetkili iş mahkemesinde dava açılması gerekmektedir. http://www.ozdogrular.com/content/view/17130/

Eyüp Sabri DEMİRCİ*

Yaklaşım

* Sosyal Güvenlik Kurumu, Prim Tahsilat Daire Başkanlığı, Şube Müdürü

---------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.