|
Ekim 2008 ayı başında yürürlüğe giren, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası ile ana ve babanın ölüm aylığını hak etme koşulları değiştirilmiştir.
I- GİRİŞ Yapılan iki önemli değişiklikten biri, ana ve babanın her türlü kazanç ve irattan elde ettikleri gelirlerin toplam tutarının asgari ücretin net tutarından az olması, diğeri ise eş ve çocuklara bağlanan gelir-aylıklardan artan hissenin kalmaması veya ana ve babanın 65 yaşının doldurmuş olmasıdır. Ancak uygulamada bu iki önemli değişikliğin, özellikle gelirlerin değerlendirilmesinin, Kurumun bazı Merkez Müdürlükleri tarafından yanlış değerlendirildiği ve sigortalı işçilerin yanlış bilgilendirildiği görülmektedir. Örneğin ana veya babadan birinin elde ettiği aylık gelir, aylık asgari ücretin net tutarının üstünde ise her ikisine de ölüm aylığı bağlanamayacağı bilgisi verilmektedir. Her ne kadar Kurum ünitelere gönderdiği “Tahsis İşlemlerine İlişkin Genelge” ile konuya açıklık getirdiyse de, sigortalıların ve hak sahiplerinin konuda daha duyarlı olmaları yararlarına olacaktır. II- ÖLÜM AYLIĞI BAĞLANMASINDA ANA VE BABANIN GELİRLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ 65 yaşını doldurmamış olan ana ve babaya ölüm aylığı bağlanabilmesi için; ● Hak sahibi olan eş ve çocuklara gelir-aylık bağlandıktan sonra artan hisse bulunması, ● Her türlü kazanç ve irattan elde ettikleri aylık gelirlerin toplamının asgari ücretin net tutarından az olması, ● Diğer çocuklarından hak kazandıkları gelir-aylıklar hariç gelir aylık almamaları gerekmektedir. Ancak yukarıda belirtilen koşulların birlikte gerçekleşmesi zorunludur. Bu koşullardan birinin eksik olması halinde ana yada babaya ölüm aylığının bağlanması olanaksızdır. Ana ve babanın her türlü kazanç ve irattan elde ettikleri gelirler değerlendirilirken, aralarında evlilik bağı bulunup bulunmadığı dikkate alınacaktır. Aralarında evlilik bağı bulunan ana ve babanın elde ettikleri gelirleri birlikte değerlendirilirken, evlilik bağı bulunmayanların elde ettikleri gelirleri ayrı ayrı değerlendirilecektir. Aralarında evlilik bağı bulunan ana ve babanın ay içinde elde ettikleri gelirlerinin toplamının, kişi başına düşen miktarı aylık asgari ücretin net tutarının altında ise ölüm aylığı bağlanabilmesi için gelire ilişkin koşul gerçekleşmiştir. Ay içinde, her türlü kazanç ve irattan elde ettikleri gelirin toplamının asgari ücretin net tutarının üstünde olması ölüm aylığının bağlanmasına engel oluşturmamaktadır. Önemli olan toplam gelirin ana ve babaya düşen miktarıdır. Başka bir söyleyişle ana ve babanın ay içinde elde ettikleri gelirin yarısının asgari üretin net tutarının altında olup olmadığıdır. Elde ettikleri aylık gelirin yarısı, aylık asgari ücretin net tutarının altında ise diğer koşullarında bulunması halinde ana ve babaya ölüm aylığı bağlanacaktır. Örneğin aralarında evlilik bağı bulunan ana ve babadan, ananın tarımdan yıllık 8400 lira gelir elde ettiğini, babanın ise aylık 400 lira kira gelirlerinin olduğunu varsayalım. Her ikisinin elde ettikleri gelirin aylık toplamı 1100 liradır. Kişi başına düşen aylık gelirleri ise 550 liradır. Kişi başına düşen 550 lira tutarındaki aylık gelirleri, aylık asgari ücretin net tutarı olan 659 liradan az olduğundan, diğer koşullarında bulunması halinde ana ve babaya ölüm aylığı bağlanacaktır. Ana ve babanın ölüm aylığını hak edip edemeyeceklerine ilişkin değerlendirme, elde ettikleri toplam gelirin ana ve babaya düşen hissesine göre yapılacaktır. III- ANA VE BABADAN BİRİNİN GELİR AYLIK ALMASI Konfederasyonumuza iletilen çoğu şikâyetlerden biri de aralarında evlilik bağı bulunan ana veya babadan birinin gelir-aylık alması halinde her ikisinin de ölüm aylığı taleplerinin reddedildiği yönündedir. Yasada ana veya babaya ölüm aylığı bağlanabilmesi için diğer çocuklarından kazandıkları aylık hakları hariç aylık gelir almamalarıdır. Elde edilen gelirlerin değerlendirilmesinde olduğu gibi bu koşulda aralarında evlilik bağı bulunan ana ve baba içinde ayrı ayrı değerlendirilecektir. Kurumun yayımladığı genelgede örnekleri ile açıkladığı üzere (3) ana veya babanın aldıkları gelir-aylık kendileri yönünden değerlendirilecektir. Hangisi kendi çalışmalarından dolayı aylık-gelir alıyor ise onun aylık hakkı doğmayacaktır. Ancak her türlü kazanç ve irattan elde ettikleri gelirler saptanırken alınan gelir-aylıkta değerlendirilmeye tabi tutulacaktır. Alınan aylık dahil her türlü kazanç ve irattan elde edilen gelirin ana ve babaya düşen hissesi asgari ücretin net tutarından az ise diğer koşullarında bulunması halinde gelir-aylık almayan ana yada babaya ölüm aylığı bağlanabilecektir. Örneğin ölen çocuklarından dolayı aylık talebinde bulunan, aralarında evlilik bağı bulunan ana ve babadan, anaya diğer ölen çocuklarından dolayı 380 lira aylık bağlandığını, babanın ise kendi çalışmalarından dolayı 780 lira aylık aldığını ve aylık 450 lirada kira gelirlerinin olduğunu varsayalım. Kendi çalışmalarından dolayı aylık alan babanın ölüm aylığı hakkı doğmadığı için talebi reddedilecektir. Ananın aylık hakkının doğup doğmadığına karar verilebilinmesi için ise, gelir testi yapılacaktır. Gelirlerin değerlendirilmesinde anaya diğer çocuğundan dolayı bağlanan gelir aylık tutarı dikkate alınmayacaktır. Babanın almakta olduğu gelir-aylık ile elde ettikleri kira gelirlerinin toplamı 780+450= 1230 liradır. Bu durumda ana ve babaya düşen hisse tutarı ise 615 lira olduğundan ve bu miktar asgari ücretin net tutarının altında kaldığından anaya ölüm gelir-aylığı bağlanacaktır. www.ozdogrular.com
Yurt dışındaki kendi çalışmalarından dolayı kısmi aylık alan ana veya babaya da ölüm aylık-geliri bağlanması olanaksızdır. IV- 65 YAŞINI DOLDURAN ANA VE BABAYA ÖLÜM AYLIĞI BAĞLANMASI Ana ve babaya ölüm aylığı bağlanmasında 65 yaş koşulu hak sahibi eş ve çocuklardan artan hissenin olmaması durumunda söz konusu olacaktır. Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hissenin bulunması halinde ana ve babanın yaşına bakılmayacak, her türlü kazanç ve irattan elde ettikleri gelir asgari ücretin net tutarının altında ise ve diğer çocuklarından bağlanan gelir aylıklar hariç gelir-aylık almıyorlar ise ölüm aylığı bağlanacaktır. Örneğin ölen sigortalının hak sahibi durumunda eşi ile birlikte iki çocuğu var ise, ancak 65 yaşını doldurmuş olan ana ve baya diğer koşullarında bulunması halinde ölüm aylığı bağlanabilecektir. Bu konuda dikkat edilmesi gereken diğer bir hususta, Hak sahibi durumundaki eş ve çocuktan artan hissenin bulunmaması halinde, ana ve babadan biri 65 yaşından küçük diğeri büyük ise 65 yaşından küçük olan ana veya babaya aylık bağlanmaz iken, 65 yaşından büyük olana diğer koşullarında bulunması halinde aylık bağlanacak olmasıdır. 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Yasa uyarınca aylık alan ana ve babaya ise tercihlerine göre ölüm aylığı bağlanabilecektir. Ölüm aylığı bağlanmasını tercih ederler ise 65 yaş aylığı kesilerek çocuklarından dolayı ölüm aylığı bağlanacaktır. Celal TOZAN* E-Yaklaşım
(*) TÜRK-İŞ Sosyal Güvenlik Danışmanı --------------------------------------------------------------------------------------------- Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz. |
